Freyr - 01.01.1992, Page 23

1.’92
FREYR 15
Samanburður á efnamagni f
rœkt og órœkt
Eftir Jóhannes Sigvaldason
Inngangur.
Á árunum 1970-1973 var hjá Rœktunarfélagi Norðurlands unnið að rannsóknarverk-
efni sem hét efnamagn í fóðri og jarðvegi nokkurra bœnda á Norðurlandi. Voru í því
tilefni valdar 22 jarðir - frá Vatnsnesi í Þistilfjörð. Á þessum bœjum voru tekin moldar-
sýni úr velflestum túnspildum og heysýni einnig allmörg þó að þau komi ekki við
þessa sögu. Öll voru sýnin efnagreind hjá Rœktunarfélaginu.
Einn þáttur þessarar rannsóknar
var sá aö reyna að kanna hver áhrif
ræktunar og hefðbundin not túna
hefðu á efnamagn moldar mælt
með þeim aðferðum sem notaðar
hafa verið á rannsóknarstofu
Ræktunarfélagsins. í þessu skyni
voru valdar túnspildur þannig að
til hliðar við þær væri óræktarland
af sama eða svipuðum toga og tún-
ið. Sýni voru tekin bæði úr túninu
sem óræktinni. Urðu þannig til all-
nokkur sýnapör af rækt/órækt sem
tekin voru til efnagreiningar og
samanburðar. Reyndust þetta
samtals 38 pör hvar af 14 voru á
mýrarjörð, 19 voru af mólendi -
skipt í 11 úr því er kallað var
grasmói og 8 sem hét hrísmói og
svo voru 5 sýni úr sandjarðvegi. Öll
efni nema sink og kopar voru skol-
uð úr jarðvegi með AL-lausn
(Egnér et al, 1960). Sínk og kopar
voru skoluð úr moldinni með ED-
TA-lausn. Sýrustig var mælt í
vatniblandaðri mold. Glæðitap var
ákvarðað með bruna í ofni við 500-
600 °C í fjóra tíma. Kalíum og
natríum voru mæld á logaljósmæli,
fosfór á litaljósmæli (spektro-
fotometer). Önnur efni með AAS-
logamæli.
Niðurstöður mœlinga og
umrœða um þœr.
í töflum 1, 2 og 3 eru niðurstöður
umræddra mælinga sýndar. Eftir
Jóhannes Sigvaldason.
skoðun á tölum í töflunum þykir
rétt að benda á eftirfarandi: Fosfór
er allmiklu meiri í ræktuðu landi en
óræktuðu. Er það í samræmi við þá
áburðarsiði að bera á allmiklu
meiri fosfór en fjarlægist jafnótt
með uppskeru. Fosfór hefur af
þessum sökum safnast fyrir í mold-
inni. Þessi fosfór binst smámsaman
nokkuð fast og verður hluti hans
a.m.k. alltorgengilegur fyrir jurtir.
Ráðlagt hefur verið að bera á all-
miklu meira af fosfór en fjarlægt er
úr jarðveginum bæði um árabil fyrr
en umræddar mælingar voru gerð-
ar og síðan allar götur til þess tíma
að þetta er ritað (1991). Ástæður
þessa eru m.a. þær að fosfórforði
heimsins er endanlegur og því til-
hneiging ríkra þjóða að hamstra
fosfór á þennan hátt og í annan
stað má vera að ótti við stríð eða
hvers konar hamfarir er því gætu
valdið að erfitt væri að fá fosfór
keyptan til landsins hafi gert það
að verkum að ráðlagt er að bera á
meira en notast jafnóðum. Þá er
rétt að undirstrika það að marg-
fundið er í tilraunum hér á landi að
órækt sem tekin er til ræktunar og
breytt í tún þarf fosfór til þess að
gefa viðunandi uppskeru og nokk-
ur réttlæting af þeim sökum að
bera á umfram þarfir fyrst eftir að
órækt er tekin til túns. Hins vegar
er það alvöruspurning hvort skyn-
samlegt sé að bera miklu meira á af
fosfór en nýtist jafnóðum, á tún
sem orðið er nokkurra ára og þeg-
ar hefur um nokkurt skeið fengið
umframskammt af fosfór og láta
hann safnast fyrir í túninu. Eins og
nefnt hefur verið binst þessi fosfór
í moldinni og því meir og fastar
sem lengra líður. Einhver hluti
hans mun því verða mjög lítt að-
gengilegur jurtum og koma þeim
seint eða aldrei að gagni. Það má
því ljóst vera að mjög eru vextir
neikvæðir og vafasamur arður af
því fé sem til þessará fosfórkaupa
er varið.