Freyr - 01.05.1994, Blaðsíða 23

Aðbúnaður kúa og frumutala II
Torfi Jóhannesson og Ólafur Jónsson
Hér er birtur seinni hluti umfjöllunar um lokaverkefni Torfa Jóhannessonar við Búvísinda-
deild Bœndaskólans á Hvanneyri. í fyrri hlutanum var fjallað almennt um samspil aðbún-
aðar kúa á innistöðu og júgurheilsu. Hér verður greint frá eðli verkefnisins og helstu
niðurstöðum.
Efni og aðferðir
Valin voru 40 býli með a.m.k. 15
árskýr (helst yfir 20). Býlunum var
skipt í tvo flokka eftir meðalfrumu-
tölu tanksýna 1991. í öðrum flokkn-
um voru bú með frumutölu undir
330.000 fr./ml en í hinum bú þar sem
frumutalan var 500.000-750.000 fr./
ml (20 býli í hvorum flokki). Meðal-
bústærð fjósanna var 25,4 árskýr,
minnst 18 en mest 57. Samanlagt
náði könnunin því til ríflega 1.000
kúa í 40 fjósum.
Hvert býli var heimsótt einu sinni
á mjaltatíma, ýmist að morgni eða
kvöldi. Heimsóknirnar fóru fram í
mars og apríl 1992.
Tæplega 100 atriði sem tengjast
aðbúnaði og hirðingu mjólkurkúa
voru skráð á hverjum bæ.
Samband mældra þátta við frumu-
tölu og hreinleika bása og kúa var
metið með hefðbundnum tölfræði-
aðferðum.
Niðurstöður og umrœður
Frumutala
í töflu 1 má sjá þá þætti sem voru
marktækt algengari á búum með
lága frumutölu en búum með háa
frumutölu.
A 60% búanna voru kýr klipptar.
Þetta hlutfall þarf að auka enda
benda gögnin til að klipptar kýr og
lág frumutala fari saman. Kýrnar
verða hreinni, loftslag í fjósinu batn-
ar og hreinlæti við mjaltir eykst.
I fjósum með lága frumutölu voru
kýr og básar almennt hreinni en þar
sem frumutala var há.
Tómmjaltir eru fátíðar á bæjum
með lága frumutölu. Til að koma í
veg fyrir tómmjaltir skal stilla fjölda
mjaltatæka í hóf, raða kúnum á bása
eftir nyt (ath. þó frumutölu) og fvlgj-
ast vel með mjöltunum. Mjaltatæki
sem skipta á lægra sog undir lok
mjalta (duovac) eða sjálfvirkir
aftakarar geta einnig hjálpað til.
Ekki fannst marktækur munur á
tíðni loftinnsogs við mjaltir milli
frumutöluflokkanna. Almennt er þó
viðurkennt að loftinnsog á einum
stað trufli mjaltir annarra kúa og
auki hættuna á júgurbólgu.
Spenadýfa (joðblanda) var notuð
á ríflega 20% bæjanna. Sá munur
sem kemur fram milli flokka er í
samræmi við ýmsar erlendar rann-
sóknir. Þetta samband kemur ekki
alltaf fram og bent hefur verið á að
notkun spenadýfu geti verið skaðleg
þar sem frumutala er lág.
A búum með lága frumutölu var
algengt að nýbærur væru mjólkaðar
með hreinum mjaltatækjum. Þessi
siður, ásamt því að mjólka kýr með
lága frumutölu á undan kúm með
háa frumutölu, minnkar stórlega lík-
urnar á að smit berist milli kúa.
Af mældum þáttum gáfu hæðar-
munur báss og jötu og lýsing í básum
marktækan mun milli flokka (sjá
töflu 1).
Jötur er víðast alltof lágar miðað
við bása. Þær þurfa að vera 5-10 cm
ofar en básgólfið. Mynd 1 sýnir
dreifingu hæðarmunarsins. I 80%
fjósanna var hann undir 5 cm og
lægsta gildið var-10 cm. í fyrri grein
var fjallað um hve skaðlegar lágar
jötur geta verið fyrir heilsu kúnna.
Lýsing var mæíd í flestum fjósun-
um í þessari könnun. Niðurstöður
ljósmælinganna hafa þegar verið
birtar hér í blaðinu (sjá 24. tbl.
1992).
Þrif bása og kúa
Hreinleiki (hér kallaður þrif) bása
og kúa var metinn eftir einföldum,
þriggja stiga skala. Staðsetning
brynningarskála, básbotn, flórgerð,
klipping kúa og hvort loftræst væri
Mynd 1. Hœðarmunur (bás) gólfs og jötu í 40 fjósum (n = 1049).
9'94 - FREYR 335