Freyr - 15.10.1994, Blaðsíða 7

______________FRfi RITSTJÓRN
Kornrœkt
Kornrækt hefur verið að festa sig í sessi hér á
landi síðustu áratugi. Brautryðjandi í komrækt á
þessari öld var Klemenz Kr. Kristjánsson, til-
raunastjóri á Sámsstöðum, en hann hóf þar korn-
ræktartilraunir um 1930 og hélt þeim áfram fram
yfir 1960. Um miðja öldina náði kornrækt
nokkurri útbreiðslu, einkum á Suður- og
Austurlandi, en hún lagðist síðan að mestu niður
á kuldaskeiðinu sem hófst um miðjan 7. áratug-
inn og stóð fram yfir 1970. Einn bóndi, Eggert
Olafsson á Þorvaldseyri undir Eyjafjöllum,
þraukaði af kuldaskeiðið og hélt áfram kornrækt
óslitið og hann, og síðan Olafur sonur hans,
ásamt Kristni Jónssyni tilraunastjóra á Sáms-
stöðum, arftaka Klemenzar báru kunnáttuna
áfram þegar áhugi bænda jókst aftur eftir að
kuldaskeiðið var liðið hjá.
A ýmsu hefur gengið í kornrækt hér á landi
síðastliðinn tæpan aldarfjórðung, skipst hafa á
góð og léleg kornár en áfram hefur miðað. Mikil
reynsla hefur fengist um það hvar unnt er að
stunda kornrækt með viðunandi árangri. Flösku-
hálsinn í þeim efnum er hitasumman, en bygg
þarf um 1300 daggráður yfir vaxtartímann, þ.e.
samanlagðan meðalhita daga frá sáningu til
uppskeru, og vaxtartíminn þarf auk þess að ná
fjórum mánuðum. Þessi skilyrði eru að jafnaði
uppfyllt í austanverðri Rangárvallasýslu, en
komrækt er umfangsmest undir Eyjafjöllum og í
Landeyjum. Komrækt hefur verið að aukast í
Amessýslu og tekist vel í góðum sumrum, en þar
er að jafnaði ekki unnt að sá eins snemma og
austar í sveitum, auk þess sem frostnætur á
sumrin geta tekið fyrir kornþroska, einkum í
uppsveitum.
Nýliðið sumar, 1994, var gott ár til kornræktar
um allt land, hiti var yfir meðallagi og hvergi
urðu frostskemmdir. Þá var úrkoma næg, en sól-
skin lítið á Suðurlandi og seinkaði það þroska,
en haustið bætti það upp. Gera má ráð fyrir að
meðaluppskera hafi verið yfir tvö tonn á ha og
að undir korni hafi verið yfir 500 ha á landinu.
Þrjú ár eru síðan hópur bænda í Eyjafirði hóf
komrækt. Þar var sáð í ár í um 50 ha alls og
skilaði það góðum árangri. Einnig var í ár ræktað
kom í Skagafirði og tókst það,allvel. Kornrækt á
Austurlandi á sér nokkurra áratuga sögu en hefur
verið minni umfangs á síðari árum en áður. Sama
má segja um komrækt í Skaftafellssýslum.
Kornrækt hér á landi hentar best sem aukabú-
grein með kúabúskap, þannig að unnt sé að spara
kjarnfóðurkaup. 1 Austur-Landeyjum er starfandi
þurrkunarstöð fyrir korn í eigu bænda, Akra-
fóður sf., og á Þorvaldseyri er korn einnig
þurrkað. Ódýrast fyrir bændur er hins vegar að
súrsa kornið í loftþéttum ílátum, tunnum eða
stórsekkjum, og valsa það eftir hendinni. Þannig
eykur kornið fjölbreytni í fóðrun og er lyst-
aukandi fyrir gripina. Korn er aðeins í litlum
mæli söluvara, þó að smávegis sé selt sem hesta-
fóður og fari til manneldis. Þá er mikið af korn-
hálmi selt til svepparæktar. Við mat á hag-
kvæmni komræktar er kornið verðlagt eins og
innflutt korn. Á síðari árum hefur verð á korni á
heimsmarkaði farið lækkandi, jafnframt því sem
viðskipti hafa orðið greiðari með gildistöku
samninga um Evrópska efnahagssvæðið (EES). I
framhaldi af því mun kjarnfóðurgjald hverfa hér
á landi um næstu áramót. I stað þess eiga að
koma verðjöfnunargjöld á innfluttar búvörur.
Þess verður að vænta að þau gjöld verði lögð á
innflutt korn, eins og samningar mæla fyrir um,
þannig að jafnað verði fyrir þær niðurgreiðslur
sem eru á komverði erlendis.
Annar kostur til að jafna þennan mun er að
framfylgja gildandi jarðabótalögum um framlag
út á kornrækt.
Á undanförnum árum hefur verið leitað leiða
til að auka fjölbreytni í íslenskum landbúnaði og
bæta upp samdrátt í hefðbundnum búgreinum.
Þar hefur sumt tekist vel en annað síður. Óhætt
er að fullyrða að kornrækt er meðal þeirra greina
sem sannað hafa gildi sig og fundið sinn sess
með þeim búrekstri sem fyrir er. Þar hefur verið
og er enn verið að auka hagkvæmnina og tryggja
stöðu greinarinnar. Þannig tókst að lækka verð á
innfluttu sáðkorni með því að kornbændur hófu
sjálfir innflutning á því og á vegum Rannsókna-
stofnunar landbúnaðarins er unnið að kynbótum
á byggi og eru nýir stofnar þegar komnir í fram-
ræktun og eru væntanlegir í almenna ræktun á
allra næstu árum. M.E.
20*94 - FREYR 727