Freyr - 15.10.1994, Blaðsíða 28

Fóðrun sláturgrísa
Pétur Sigtryggsson
Markmið svínabænda hlýtur að
vera að framleiða eins mikið af
góðu kjöti með hæfilegri fitu á
eins ódýran hátt og hægt er. Til
þess að ná þessu markmiði verður
svínabóndinn að eiga gott og full-
komið svínahús og síðast en ekki
síst bústofn sem býr yfir miklum
vaxtarhraða og Iítilli fitusöfnun,
því markmiðið er að framleiða
kjöt en ekki fitu. Einnig verður
verð á fóðri að vera þannig að
neytendur geti fengið gott svína-
kjöt á hóflegu verði. Nú, þegar
fyrirhugað er að leyfa innflutning
á unnum kjötvörum úr svínakjöti
hlýtur það að vera sanngjörn og
eðlileg krafa neytenda og svína-
bænda að verð á fóðri hér á landi
sé svipað og erlendis því annars
eru litlar líkur á að neytendur geti
fengið íslenskt svínakjöt á sama
verði og það innflutta.
Sláturgrísinn nýtir fóðrið í þessari
röð: (1) til viðhalds lífsstarfseminni,
(2) til vaxtar beinum og líffærum,
(3) til myndunar kjöts eða vöðva og
að lokum (4) til myndunar fitu.
Hversu mikið fóður sláturgrís get-
ur notað til að framleiða kjöt með
lítilli fitu fer að sjálfsögðu eftir
erfðaeiginleikum hans.
Tilgangur afkvæmarannsókna,
kjötrannsókna og skýrsluhalds er að
afla upplýsinga um erfðaeiginleika
svína, t.d. varðandi vaxtahraða, kjöt-
gæði, fitusöfnun og fóðurnýtingu.
Síðan eru þessar upplýsingar not-
aðar til að velja hæfustu svínin til
undaneldis. Gott dæmi um mikinn
árangur af afkvæmarannsóknum,
kjötrannsóknum og víðtæku skýrslu-
haldi er sá mikli árangur sem náðst
hefur í sauðfjárrækt og nautgripa-
rækt hér á landi.
Rétt er að minna á að allt fram að
árinu 1981 voru nánast engar upp-
lýsingar til um íslenska svína-
stofninn, t.d. um aldur við slátrun,
vaxtarhraða, kjötgæði, fitusöfnun
o.s.frv. Niðurstöður afkvæma-
rannsókna í svínarækt sýna að þess-
ar rannsóknir hafa skilað miklum
Pétur Sigtryggsson.
árangri, t.d. hefur vaxtarhraði slátur-
grísa aukist úr 368 g á dag frá
fæðingu til slátrunar 1989 upp í
rúmlega 500 g á dag 1992 hjá
færustu og áhugasömustu svína-
bændunum án þess að of mikil fita
komi í veg fyrir að sláturgrísirnir
fari í afurðaflokkana Grís I* og Grís
I. Einnig sýna niðurstöður afkvæma-
rannsókna 1992 að ekkert er því til
fyrirstöðu að færustu og áhuga-
sömustu svínabændurnir geti fram-
leitt sláturgrísi með 60-65 kg fall-
þunga í afurðaflokkana Grís I* og
Grís I á 160-180 dögum, eða náð
svipuðum árangri og starfsbræður
þeirra erlendis.
Áður en byrjað er að gera grein
fyrir fóðrun sláturgrísa er við hæfi
að rifja upp nokkur atriði sem skipta
miklu við kynbætur búfjár.
Aifgengi
Þar sem að baki mældra eigin-
leika, sem mestu máli skipta í
búfjárrækt og búskap almennt, eru
flókin og margbrotin erfðalögmál er
beitt tölfræðilegum aðferðum til að
komast að raun um og gefa til kynna
að hve miklu leyti erfðirnar eiga hlut
í breytileika hvers erfðahóps. Sá
hluti breytileikans sem orsakast af
mismunandi genasamsetningu kall-
ast arfgengi og er það metið og
túlkað nteð tölunum 0,0-1,0. Þegar
arfgengi er 1,0 orsakast allur breyti-
leikinn af erfðum, en sé arfgengið
0,0 orsakast allur breytileikinn af
atvikum og umhverfi.
í kynbótastarfinu er nauðsynlegt
að vita um hlut erfðanna í mismun
og breytileika innan erfðahóps, því
að ræktunaraðferðir verða ætíð að
miðast við arfgengið. Því hærra sem
arfgengið er því auðveldara er að
breyta eðlisfari búfjárstofna með
vali undaneldisgripa. Þannig er að
vænta mikils árangurs á skömmum
tíma, ef arfgengi eiginleikanna er
yfir 0,40 og bestu einstaklingarnir
eru valdir til undaneldis. Einnig má
vænta góðs árangurs með vali bestu
einstaklinga til undaneldis, ef arf-
gengið er á bilinu 0,20-0,40, en það
tekur að sjálfsögðu lengri tíma að
breyta eðilsfarinu eftir því sem arf-
gengið er lægra. Þegar arfgengið er
undir 0,20, tekur oftast langan tíma
að breyta eðlisfarinu með vali und-
aneldisgripa þar sem mestur hluti af
breytileikanum innan erfðahópsins
orsakast af atvikum og umhverfi.
Frjósemi gyltna eða fjöldi grísa í
goti hefur arfgengið 0,10, en það
segir okkur að fóðrun, meðferð,
húsakostur o.s.frv hefur mest að
segja um tjölda grísa í goti.
Dæmi um arfgengi ýmissa eigin-
leika svína:
1) Fjöldi grísa í goti við fæðingu 0,10
2) Fjöldi grísa úr goti við fráfærur 0,10
3) Fæðingarþungi grísa 0,10
4) Þyngd grísa við fráfærur 0,15
5) Snúðtrýni 0,20
6) Vaxtarhraði 0,35
7) Fituþykkt á hrygg yfir 0,50
8) Fituþykkt á síðu 0,60
9) Skrokklengd 0,50
10) Stærð hryggvöðvans 0,60
11) Fóðurnýting 0,35
12) Fótagerð 0,45*
Heimild: Avl og produktion of svin 1983, bls.
22-24.
*j0rgensen og Vestergaard, 1990: Genetics
of Leg Weakness in Boars ...: Acta Agric.
Scand., 40:59-69.
Með fóðurnýtingu er átt við hve
margar fóðureiningar þurfi til að
grís þyngist um 1 kg. Það er einkum
748 FREYR - 20*94