Freyr - 01.09.1995, Blaðsíða 20

Fóðrun og meðferð ofurkúa
Jón Viðar Jónmundsson
Fyrir nokkru birtust í Journal of Dairy Science greinaflokkur eftir þekkta banda-
ríska vísindamenn frá ráðstefnu sem þar hafði verið haldin um ýmsa þœtti sem
sneru að rœktun, fóðrun, meðferð og umgengni við mjög hámjólka kýr.
Yfirskriftin í heild var: Hvernig á
að meðhöndla kýr sem mjólka
30000 pund (það mjólkurmagn
svarar lil um 13600 kg af mjólk).
Þessi mörk virðast valin með
hliðsjón af því að allra afurðamestu
bú vestanhafs eru nú við þessi
mörk.
Ein af þeim skilgreiningum sem
gefin er á ofurkúm (superkúm) er að
það séu kýr sem ná að framleiða yfir
20 kg af mjólk á hvert kg líkams-
þunga að meðaltali hvem dag. Ef
þessi skilgreining er notuð eru
afurðahæstu kýr hér á landi því
gripir sem fylla þennan flokk. Við
vitum að afurðir aukast að jafnaði
með hverju ári. Þess vegna getur
verið forvitnilegt að glugga aðeins í
það hvað þarna er stöðvast við sem
helstu atriði til að takast á við í
sambandi við fóðrun og meðferð
þessara gripa.
í umfjöllun um fóðrun slíkra
gripa er megináhersla lögð á að til
að slík framleiðsla sé möguleg þurfi
át kúnna að verða miklu meira en
gerist nú og gengur. Viðmiðun
okkar hefur lengst af verið að
eðlilegt át hjá kúm sé um 3% af
þunga þeirra. Til að ná þeim gríðar-
miklu afurðum sem hér um ræðir er
hins vegar talið nauðsynlegt að át
verði um 5% af þunga gripsins. Þær
takmörkuðu upplýsingar sem finn-
ast í þessum efnum um ofurkýr
benda til að geta þessara kúa til að
innbyrða fóður sé feikilega mikil og
sé við þessi mörk.
Átgetan breytist á
mólkurskeiðinu
Áhersla er lögð á að átta sig
fyllilega á því hvernig átgeta breyt-
ist á mjólkurskeiðinu. I byrjun þess
er hún miklu minni en þegar hún
Jón Viðar Jónmundsson.
nær hámarki 6-10 vikum eftir burð.
Fyrstu viku eftir burð er átgetan 20-
30% minni en þegar hún nær
hámarki. Vandamálunum er því
boðið heim þá, einkum ef kjarn-
fóðurgjöf er aukin of hratt, vegna
þess að ójafnvægi skapast við það
að gróffóðurát verður alltof lítið.
Þrátt fyrir að vel takist með
fóðrun kúnna verður neikvætt
orkujafnvægi á fyrstu vikum mjalta-
skeiðsins tæpast umflúið við þetta
miklar afurðir. Vestanhafs er holda-
mat á kúnum mjög mikið notað til
að fylgjast með slíkum breytingum.
Þáttur í að auka át er að kýrnar fái
auðmelt fóður, vegna þess að það
gengur hraðar í gegnum gripinn og
i hann getur þannig umsett meira ,
fóður. Við slíka fóðrun dregur að
vísu eitthvað úr nýtingu þess vegna
þess að við hraða meltingu brotnar
fóðrið ekki eins vel niður. Á það er
hins vegar bent að afar breytilegt sé
eftir fóðurtegundum hversu mikil
þessi áhrif eru og þess vegna muni
vönduð tölvuforrit, sem taka tillit
til slíkra áhrifa, koma í framtíðinni
að miklum notum við skipulag
fóðrunar við þessar aðstæður.
Lögð er áhersla á að gæði gróf-
fóðursins sé lykilatriði. Gott gróf-
fóður verður ætíð grunnur að
árangursríkri fóðrun mjólkurkúa.
Kýr verða ekki fóðraðar til slíkra
ofurafurða nema með gróffóðri sem
tryggir mikið át og er auðmelt.
Bent er á hversu hlutföll nýtan-
legra efna og orku í fóðrinu til
mjólkurmyndunar breytist gríðar-
lega mikið með auknum afurðum.
Fyrir kýr í 10 kg nyt nýtast rúm 60%
próteins í fóðri til mjólkurmyndunar
en við 60 kg dagsnyt er þetta hlutfall
rúm 90% og fyrir nettóorku fóð-
ursins eru tilsvarandi hlutfallstölur
tæp 40% og 80%.
Við fóðrun hámjólka kúa eykst
einnig þörfin fyrir að huga að ein-
stökum fóðurefnum. Sérstaklega
eykst þörfin mikið fyrir glúkósa til
mjólkurmyndunar hjá hámjólka
kúm og þarf að stíla fóðrun þessara
kúa inn á það að hún skili þeim
næringarefnum sem mæta þessum
þörfum í efnaskiptum.
Getu efnaskiptamiðstöðvar grips-
ins, vambarinnar, þarf að nýta til
fullnustu hjá slíkum hámjólka kúm.
Þar er að mörgu að hyggja. Mikil-
vægt er að sýrsutig í vömb falli ekki
um of, en hættu á slíku er oft boðið
heim með of litlum trefjum í fóðri.
Jafnframt er mikilvægt að halda
sem jöfnustu sýrustigi í vömb.
Þá er mikilvægt að meltingu sé
stýrt á þann veg að umsetning á kol-
vetnum og próteini sé samkeyrð.
Um það efni verður vafalítið mikið
fjallað á næstu misserum í sam-
bandi við breytingar í fóðurmati en
372 FREYR - 9. '95