Freyr - 01.09.1995, Blaðsíða 26

2.2 Hvaða efni eru notuð erlendis?
2.2.1 Efnum blandað ífóður
Hér er yfirleitt um að ræða efni eða lyf sem hafa
hemjandi áhrif á vöxt baktería. Flest lönd sem leyfa þetta
gera þá kröfu að ekki séu notuð sömu lyf í fóður og
notuð eru til lækninga í dýrum eða mönnum. Með
þessari notkun hefur náðst að halda niðri ýmsum
sjúkdómsvaldandi sýklum sem áður ollu því að dýrin
þrifust illa. Þessi notkun hefur aðallega verið í eldi
kjúklinga og svína, en sums staðar líka í kálfum.
Heildaráhrif hafa verið betri vaxtarhraði - meiri ágóði
og hægt að selja afurðina á lægra verði.
2.2.2 Efnum dœlt eða komið fyrir í dýrum
Hér er yfirleitt um svokallaða hormóna eða stera að
ræða. Efnin geta verið það sem kallað er „náttúruleg“
þ.e.a.s. efni sem hafa líka virkni og hormón líkamans,
svo sem testosterone, progesterone og oestradiol. En
einnig er um að ræða gervihormón. Nýlega hefur komið
í ljós, að flokkar lyfja, svokallaðir beta-agonistar hafa
verið misnotaðir sem vaxtaraukandi efni í kjötfram-
leiðslu. Mörg astmalyf tilheyra þessum flokki lyfja.
Heildaráhrif þessara efna eru að auka þyngd, bæta
fóðurnýtingu og auka hlutfall af rnögru kjöti. Sem sagt
meiri ágóði og þar af leiðandi hægt að bjóða lægra verð.
2.2.3 Ný vaxtarhormón
Á síðustu árum hefur komið til ný tegund af lyfjum
sem líkja eftir náttúrulegum hormónum í dýrum. Þau eru
kölluð Somatotropins og þeirra þekktast er Bovine
Somatotropin eða BST, en einnig er til PST fyrir svín.
Mynd 2. „Pumpuð" kýr. Kýr sem sprautaðar hafa verið með
hormónum finnast í mörgum löndum Evrópubandalagsins.
Bœndur m.a. í Belgíu, Frakklandi og Italíu gefa sláturdýrum
vaxtarhormón til þess að auka vöðvamassa. Heimild:
Aftonbladet, 6. janúar 1995.
BST er hormón sem framhluti heiladinguls framleiðir
við eðlilegar aðstæður í öllum kúm. Það eykur mjólkur-
myndun og örlitlar leifar þess finnast í allri kúamjólk.
Hámjólka kýr framleiða meira magn af BST, en þær sem
minna mjólka. Ný tækni hefur gert það mögulegt að
framleiða BST sem lyf, sem hefur nákvæmlega sömu
eiginleika og náttúrulegt BST.
BST lyf tveggja framleiðenda hafa að undanförnu
verið í nákvæmri skoðun vestan hafs og austan. Frá og
með febrúar 1994 voru lyfin leyfð til notkunar í
Bandaríkjunum. ESB hefur hins vegar enn ekki leyft
notkun. Málið er hins vegar í skoðun í aðildarlöndum t.d.
Bretlandi og búist er við endurskoðun ESB á banni við
notkun um áramót 1994/1995.
Það er einkum þrennt sem athyglin hefur beinst að:
1. Öryggi neytenda mjólkurinnar.
2. Dýraverndunarsjónarmið.
3. Afleiðingar offramleiðslu á mjólk, ef BST yrði notað
almennt.
2.2.3.1 Öiyggi neytenda
Af eðlilegum ástæðum er mjög mikið búið að fjalla
um þennan þátt. Þau gögn sem vinnuhópurinn hefur
skoðað hafa verið bæði frá Svíþjóð og Bretlandi og
virðast margir komast að þeirri niðurstöðu að öryggi
neytenda sé tryggt, þar sem að BST eða niðurbrotsefni
þess sé ekki tekið upp í þörmum tilraunadýra, en um
tilraunir á mönnum er ekki vitað.
Það er þó sérstaklega eitt atriði sem veldur áhyggjum
og það er að BST nær virkni sinni með því að eitt
niðurbrotsefnanna er svokallað IGF-1 (Insulin like
Growth Factor 1). Þegar mjólkandi kýr eru sprautaðar
með BST, þá eykst þéttni IGF-1 í blóðplasma. Tilraunir
378 FREYR-9’95