Freyr - 01.01.1999, Blaðsíða 38

hjá ungum hrossum áður en einkenni
hans koma fram.
Framundan eru einnig rannsóknir
á því hvemig og hvenær bijósk-
eyðingin byrjar og hvort unnt sé að
sjá mun á liðbrjóskinu hjá ung-
hrossum í háum og lágum áhættu-
hópi.
Sumarexem
Sumarexem er ofnæmissjúkdómur
sem hrjáir íslensk hross sem flutt hafa
verið úr landi. Aðal ofnæmisvaldur-
inn eru örsmáar, blóðsjúgandi flugur
sem ekki þrífast hér á landi en em
algengar víðast hvar annars staðar í
Evrópu og Ameríku. Faraldsfræði-
legar rannsóknir benda til að um 30%
útfluttra hrossa fái sumarexem en
tíðnin er talin vera um 10% meðal
íslenskra hrossa sem fædd eru
erlendis. Einkennin, kláði og húð-
bólgur, koma offast fram u.þ.b. þrem
árum eftir útflutning og ágerast effir
það ár frá ári nema gripið sé til
sérstakra ráðstafana. I verstu tilfell-
unum verða hrossin ónothæf til reiðar
en offast er þó hægt að halda ein-
kennunum niðri með því að taka
hrossin inn eða vemda þau með
öðmm hætti gegn flugunni. Einnig er
hægt að halda einkennunum niðri,
a.m.k. tímabundið, með lyijameð-
höndlun. Slíkar ráðstafanir kosta þó
tíma og fyrirhöfn og hinn nýi eigandi
situr uppi með sjúkling í stað þess að
eiga hraustan hest sem lítið þarf að
hafa fyrir.
Árið 1996 hófst rannsókn á
arfgengi sumarexems i íslenskum
hrossum á vegum Flólaskóla,
Embættis yfirdýralæknis, Tilrauna-
stöðvarinnar á Keldum, Bænda-
samtakanna og Erfðaffæðistofhunar
Animal Health Tmst í Newmarket.
Rannsóknin miðar að því að greina
veikleikann fyrir sumarexemi í
erfðaefni hrossa og meta arfgengi
sjúkdómsins. Nú þegar liggja fyrir
vísbendingar um að veikleiki fyrir
sumarexemi tengist vefjaflokkum
sem em arfgengir.
Rannsóknin tekur til hrossa
(afkomenda fyrirffam valinna stóð-
hesta) sem flutt hafa verið til Norður-
landanna og Þýskalands á undan-
fömum ámm. Þau em sjúkdóms-
greind m.t.t. sumarexems og blóð-
prufur teknar. Upplýsingum er
einnig safnað um umhverfísað-
stæður, aldur við útflutning og fleiri
þætti sem kunna að hafa áhrif á tiðni
sjúkdómsins.
Nú þegar hafa verið skoðuð um
400 hross sem em afkomendur 15
óskyldra stóðhesta og stefht er að því
að stækka gagnagmnninn enn ffekar
á komandi sumri. Nú er verið að
koma fyrirliggjandi gögnum á
tölvutækt fonn og stefnt er að því að
hefja arfgengi útreikninga á
næstunni. Blóðprafumar hafa verið
sendar til Newmarket þar sem
erfðaefhið hefur verið einangrað.
Með erfðatæknilegum aðferðum
verður athugað hvort veikleiki fýrir
sumarexemi tengist þekktum stöðum
á erfðaefninu, t.d. genum sem
ákvarða vefjaflokka. Erfðagreining
gæti þannig nýst til að meta líkumar
á að einstök hross fái sumarexem
áður en til útflutnings kemur og
einnig sem tæki í ræktunarstarfinu.
Langtímamarkmiðið er að draga úr
veikleikanum fyrir sumarexemi í
íslenska hrossastofhinum. Einnig er
hugsanlegt að þessi tækni nýtist til
lækninga í framtíðinni.
Um þessar mundir er verið að
kanna möguleika á að koma á fót
víðtækari rannsóknum á sumarexemi
í íslenskum hrossum. Sú rannsókn
miðar að því að greina ofnæmis-
valdinn nákvæmar en tekist hefur
hingað til, þ.e.a.s. greina hvaða efhi i
munnvatni flugunnar valda ofhæm-
inu. Einnig verður sjálf ónæmis-
svömnin skoðuð til að varpa ljósi á
það hvers vegna sum hross mynda
ofnæmi en önnur ekki. Vonir standa
til að hægt verði að nýta þær
upplýsingar til að þróa próf til að
finna út hvaða hross væra líkleg til
að fá sumarexem yrðu þau flutt úr
landi. Þátttakendur í verkefhinu
verða, auk þeirra íslensku aðila sem
íyrr em nefndir, Félag hrossabænda
og Ónæmisfræðideild Dýralækna-
háskólans í Hannover.
Smitandi hitasótt
í hrossum
Vegna einangmnar landsins hafa
smitsjúkdómar verið sjaldgæfir í
hrossum hér á landi og er það
grundvöllur þeirrar góðu heilsu
sem íslensk hross búa alla jafnan
við. Síðastliðinn vetur var þó brotið
blað í þessum efhum þegar "smit-
andi hitasótt" kom upp í hrossum
hér á landi. Nú í árslok er veikin að
mestu gengin yfir á hrossa-
stofninum og svo virðist sem þau
hafí myndað ónæmi gegn veikinni
sem ver þau gegn endursmiti,
a.m.k. enn sem komið er. Helstu
einkenni veikinnar em hár hiti og
lystarleysi sem gengur yfir á fáum
dögum, en í sumum tilfellum koma
fram alvarlegir fylgikvillar. Vitað
er um 160 hross sem drápust í
kjölfar veikinnar, sem er um 0,2%
af hrossastofhinum. Flest dauðs-
föllin vom á mjólkandi hryssum
sem urðu klumsa. Veðurfar virtist
hafa mikil áhrif á affollin. Ekki er
enn vitað með vissu hver orsök
veikinnar er en vísbendingar hafa
komið fram um að hún sé af
völdum entero-veim.
Sérstakt rannsóknarverkefni, sem
miðar að því að einangra veimna, er
nú í gangi á Keldum.
ítarleg samantekt á einkennum
veikinnar og faraldsfræði, auk þeirra
rannsókna sem gerðar hafa verið til
að leita orsaka hennar, em birtar í
Dýralæknaritinu og því verður ekki
gerð nánari grein fyrir henni hér.
34- FREYR 1/99