Freyr - 01.07.1999, Síða 26

Hundapest
eða hundafár
Nú er liðið nokkuð á fjórða
áratug síðan hundapest
(hundafár) gekk síðast hér á
landi, og þá einungis um suðurhluta
landsins, og rúm sextíu ár síðan
næstsíðasti faraldur gekk yfir. Því
eru nú margir hundaeigendur alls
ókunnir þessum sjúkdómi og því
full ástæða til að greina lítilsháttar
frá honum og síðasta faraldri sem
hér gekk því að ef að líkum lætur á
sjúkdómur þessi eftir að heimsækja
landið á ný og gerir ekki boð á und-
an sér. Það er hins vegar mikilvægt
að hundaeigendur geti fljótt gert sér
grein fyrir því ef sjúkdómurinn ger-
ir vart við sig í hundum þeirra og
gert viðhlítandi ráðstafanir án tafar.
Hundafár eða hundpest (febris
catarrhalis epizotica canis) er bráð-
ur smitsjúkdómur sem er landlægur
víða um lönd, einkum í stórborg-
um. Þar er sjúkdómurinn einkum
bundinn við hvolpa en síður full-
orðna hunda þar sem fullorðnir
hundar hafa flestir fengið veikina
sem hvolpar. Sjúkdómnum er nú
víða haldið í skefjum með regluleg-
um bólusetningum en þær eru
kostnaðarsamar og hafa vissa ann-
marka. Þó að hundapest hafí aldrei
orðið landlægur sjúkdómur hér á
landi hefur hann oft borist til lands-
ins með innfluttum hundum eða
svonefndum skipshundum. Tjón
af völdum sjúkdómsins hefur þá
orðið tilfmnanlegt því að í sumum
sveitum gjöreyddust hundar og var
það mjög bagalegt meðan menn
þurftu mjög á hundum að halda við
smalanir og ijárgæslu nær allan árs-
ins hring.
Hundapest áður vel
þekkt hér á landi
Alla 18. og 19. öldina má heita að
faraldrar af hundapest bærust til
landsins á 30-40 ára fresti og dóu
eftir
Páll A.
Pálsson
dýra-
lækni
svo út á einu eða tveimur árum.
Undir lok 19. aldar urðu faraldrar af
þessum sjúkdómi tíðari og voru þá
sett lög árið 1909 sem bönnuðu
innflutning á hundum nema með
sérstöku leyfi stjómvalda. Var á
þann hátt reynt að girða fyrir að
hundafár bærist til landsins, „en
það hefur oft gjört landsmönnum
óbætanlegt tjón“, eins og segir í
greinargjörð fyrir frumvarpinu.
Þrátt fyrir hömlur á innflutningi
hunda hefur faraldur af hundafári
þrívegis gert vart við sig síðan lög-
in voru sett, þ.e. skömmu eftir
1920, 1941-1942 og 1966.
Eins og fyrr greinir er orsök
hundapestar paramyxoveimr sem
náskyldar em mislingaveirum.
Valda þær hitasótt og bólgu i önd-
unarfærum og meltingarfæmm, og
oft einnig er ffá líður bólgum í mið-
taugakerfí með meiri og minni löm-
unum. Fyrir nokkmm áram höfðu
menn gran um að samband væri
milli hundapestar og mænusiggs í
fólki, en sá grunur reyndist vera
ástæðulaus. Mönnum stafar engin
hætta af hundapest. Hins vegar
leggst hundapest bæði á minka og
refí og getur á þann hátt valdið
veralegu tjóni.
Venjulega líða ekki nema 3-5
dagar frá því að hundur smitast af
hundapest þar til sjúkleg einkenni
koma fram. Þó getur meðgöngu-
tíminn verið allt að 10-12 dögum.
Einkenni hundapestar geta verið
margvísleg þar sem mörg líffæri
era venjulega undirlögð samtímis.
Venjulega byrjar veikin með hita-
sótt, 40-4 loC. Jafnframt verður
hundurinn daufur, leitar eftir að
liggja afsíðis, missir matarlyst, og
verður ógegninn. Eftir tvo til þrjá
daga fara einkenni hundapestar að
koma fram, þá fer að bera á rennsli
úr augum og nösum, sem fyrst er
tært og slímkennt, en verður brátt
vogkennt og sest utan á trýnið og í
augnkróka, þomar þar og verður að
brúnleitum skorpum. Hundurinn
verður ljósfælinn og píreygður.
Sjúklinginn klæjar oft og nuddar
trýnið og hausinn með framlöppun-
um. Við það magnast bólgan og
getur gripið yfir á sjáaldrið, sem
verður mjólkurlitað og ógagnsætt.
Oft ber töluvert á hnerra eða hósta
þegar hálsbólga og lungakvef fara
að gera vart við sig. 1 kjölfar kvefs-
ins fylgir iðulega lungnabólga sem
oft dregur hundinn til dauða. Sér-
kennileg útbrot á húðinni era oft
einkenni hundapestar. Fyrst sjást
litlar rauðar bólur sem fyllast af
vogkenndri vilsu. Þessar bólur era
helst að flnna á kvið og innanvert á
læram. Hundapest leggst oft á
meltingarfæri og veldur bólgu í
slímhúð maga og mjógama. Lýsir
það sér einkum með uppköstum og
daunillum niðurgangi og miklum
þorsta. Einkenni, sem benda til
sýkingar á miðtaugakerfí, koma í
ljós eftir nokkurra daga veikindi.
Mest áberandi era krampadrættir í
höfði og hálsi en geta komið annars
staðar, t.d. í ganglimi. Þegar frá
liður sjást oft lamanir, einkum í aft-
urfótum.
Af því sem hér er á drepið er ljóst
að hundapest getur hagað sér mjög
misjafnlega allt eftir því hvaða lif-
færi verður fyrir barðinu á sýkingu.
Hér á landi, þar sem hundapest
gengur yfir sem faraldur, er grein-
26 - FREYR 8/99