Freyr - 01.04.2005, Blaðsíða 24

JARÐRÆKT
Tækni við jarðvinnslu
Á síðastliðnum áratug hafa átt sér stað
umtalsverðar breytingar á aðferðum við
jarðvinnslu hér á landi. Ástæður fyrir því
má meðal annars rekja til þess að veruleg
aukning hefur orðið í kornrækt en hún
kallar á agaðri vinnubrögð við jarðvinnsl-
una og frágang á sáðbeði. Hún hefur enn-
fremur vakið menn til umhugsunar um
ýmsa aðra mikilvæga þætti jarðyrkjunnar
svo sem framræslu og kölkun. Þá eru nýrri
dráttarvélar að miklum mun stærri og
með aldrif og stærri aflvélar. Þessi atriði
ásamt ýmsum fleiri veita allt aðra og betri
möguleika á að beita vinnutækjunum rétt
og auka afköstin. Einnig hafa komið til
sögunnar nýjar gerðir af jarðvinnslutækj-
um sem veita aukið svigrúm til að velja
þau tæki sem henta hinum ólíku jarðvegs-
gerðum sem tekin eru til frum- og endur-
ræktunar. Þá má einnig ætla að auknar
kröfur um heygæði, einkum við mjólkur-
framleiðsluna, hafa hvatt menn til aukinn-
ar endurræktunar. Eftirfarandi umfjöllun er
ætlað að veita stutt yfirlit yfir helsta
tækjabúnað sem til álita kemur að nota við
okkar aðstæður og einnig aðeins um
vinnslueiginleika og tæknilegar útfærslur.
Nánari upplýsingar er að finna inni á upp-
lýsingavef Bændasamtakana og hjá jarð-
ræktarráðunautum.
MARKMIÐ JARÐVINNSLU
Megintilgangur jarðvinnslunnar
er sá að vinna jarðveginn þann-
ig að hann falli sem best að
þörfum nytjaplantnanna. Með
því er átt að jarðvegsbyggingin
verði hagstæð en það er for-
senda fyrir því að nægilegt loft,
raki og jarðvegslíf verði fyrir
hendi (Þorsteinn Guðmunds-
son, 1994). Það leiðir til þess að
losun næringarefna úr jarðveg-
inum og upptaka gengur hrað-
ar, efnasamsetning plantanna
verður hagstæðari og uppsker-
an meiri. Oft er samtímis unnið
markviss að því að eyða þeim
gróðri, sem fyrir er, til að skapa
nytjaplöntunum sem best svig-
rúm. Samhliða þessu hafa menn
oft fleiri markmið í huga eins og
að blanda í jarðveginn húsdýra-
áburði eða öðrum efnum og
einnig að slétta yfirborðið. Ef
vafi er á ferð er nauðsynlegt að
taka jarðvegssýni og kalka í
samræmi við það. Tilraunir sýna
að enginn einn þáttur hefur jafn
afgerandi áhrif á árangur rækt-
unarinnar og sýrustigið. Tækni
við skurðahreinsun hefur lítið
breyst á undanförnum árum en
þó hafa nýlega verið gerðar til-
raunir með að dreifa uppgreftr-
inum inn á spildurnar (Grétar
Einarsson og Eiríkur Blöndal
1999). Þær athuganir bentu
ekki til að uppmoksturinn hefði
neikvæð áhrif á efnasamsetn-
ingu jarðvegsins og afköstin eru
alveg viðunandi. Með því móti
má spara verulegan kostnað við
ýtuvinnu svo framarlega sem að
ekki þurfi að kýfa spildurnar. Þá
hafa verið í prófun tæki sem
mynda grannar rásir (18-20 cm
breiðar) um og yfir eins metra
djúpar fyrir drenlagnir í tún.
Þarft væri að gera ýtarlegar
rannsóknir á þeirri tækni. Tækni
við grjótnám hefur lítið verið
sinnt af rannsóknaraðilum hér-
lendis en það er eitt af þeim
verkefnum sem bíður úrlausnar.
Einnig eru framleiddar grjót-
mulningsvélar sem eru tengdar
algengum dráttarvélum. Með
þeim verður grjótið í yfirborðinu
nánast að dufti sem blandast
jarðveginum. Engar innlendar
tilraunir liggja fyrir um hag-
kvæmni þessarar aðferðar.
IEftir Grétar Einarsson,
Landbúnaðarháskóla
Islands, Hvanneyri.
JARÐVINNSLUAÐFERÐIR
Ein mikilvæg forsenda þess að
ná góðum árangri við jarðvinnsl-
una er að velja heppilegan tíma
hvað snertir ástand jarðvegsins.
Þar skiptir mestu að rakastigið
henti viðkomandi tæki og að til-
ætluð markmið með vinnslunni
náist (Þorsteinn Guðmundsson
1994). Oftast er mest svigrúmið
til þess þegar líður á haustið en
það er þó breytilegt milli ára og
landshluta. Haustvinnslan hefur
einnig þann kost að seigur jarð-
vegur veðrast og mildast af þeim
ástæðum. Ókostirnir eru þeir að
viss hætta er á útskolun næring-
arefna, einkum á túnum sem
standa í halla eða eru með mjög
gljúpan jarðveg.
PLÆGING
Það er fyrst nú á síðustu árum
sem plæging við endurvinnslu er
að ná almennri útbreiðslu.
Ástæðurnar eru þær, sem áður
voru nefndar, að menn gera sér
sífellt betur Ijóst gildi plæginga
sem vinnsluaðferðar. og plóg-
arnir eru tæknilega betur búnir
en áður og unnt er að ná góð-
um afköstum. Kostir plæginga
miðað við aðrar aðferðir eru að
betri loftun næst í jarðveginn,
fyrri gróður og illgresi lenda
undir yfirborðinu og rótarrými
eykst. Samtímis má plægja niður
húsdýraáburð og kalk og áfram-
haldandi jarðvinnsla er að jafn-
aði auðveldari. Annmarkarnir
við plæginguna eru að hætta er
á að næringarefni tapist niður
fyrir rótarrými plantnanna og
ófrjór jarðvegur og grjót komi
upp. Ennfremur að útskolun eigi
sér stað með regn- og leysingar-
vatni. Þá verður að telja ókost
við plægingu að hún krefst meiri
tæknikunnáttu og færni en við
aðra jarðvinnslu. Brýnt er við
plæginguna að veíja rétta plóg-
gerð og aukabúnað sem á við
hverju sinni og jafnframt að
menn kunni að leggja upp teig
og Ijúka plægingu með sóma-
samlegum hætti.
20
FREYR 04 2005