Freyr - 01.04.2005, Blaðsíða 39

VEÐURFAR
sé þetta hvoru tveggja jákvætt
fyrir landbúnað. En neikvæðar
hliðaverkanir eru hins vegar
hækkuð sjávarstaða, breytingar
á úrkomu (aukning sums stað-
ar, minnkun annars staðar),
aukið skýjafar og aukin tíðni ill-
viðra. Einnig mun útfjólublá
geislun aukast vegna þess að
gastegundir, sem við losum út í
andrúmsloftið, brjóta niður
ósonlagið.
Þegar menn horfa fram i tím-
ann í þessu sambandi er oft tal-
að um breytingar á 100 árum,
það er einni öld. Menn reikna
út væntanlegar breytingar til
ársins 2100. Allar þessar spár
byggja á flóknum líkanareikn-
ingum og eru niðurstöðurnar
auðvitað óvissu háðar. En þrátt
fyrir erfiðleika og ónákvæmni
verða menn að horfa til fram-
tíðar og hugsanlega að bregð-
ast við ef hægt er áður en (
óefni er komið. Á næstu 100
árum er reiknað með að lofthiti
jarðar hækki um rúmar 2°C og
úrkoma um 5% og mun breyt-
ingin verða mest að vetrarlagi
og enn meiri á norðurslóðum.
Þannig gæti vetrarhiti á norð-
urslóðum hækkað á næstu öld
um allt að 7°C og vetrarúr-
koma aukist um 15%.
Á HEIMSVÍSU
• Loftslagsbreytingar eru
þegar hafnar og munu
aukast í framtíðinni
• Aukning I losun gróður-
húsalofttegunda veldur
hækkun á hitastigi jarð-
ar
• Mikilvirkustu gróður-
húsalofttegundirnar eru
koltvísýringur, mýragas
og hláturgas
• Búast má við að meðal-
hiti jarðar hækki um 2°C
á næstu 100 árum
• Landbúnaður veldur inn-
an við 20% af losun
gróðurhúsalofttegunda í
heiminum
(eftirfarandi samantekt verð-
ur reynt að skyggnast einungis
tæp 50 ár fram í tímann og
átta sig á því hverjar loftslags-
breytingarnar verða og hver
verða áhrif þeirra á landbúnað-
inn sem atvinnuveg árið 2050.
Hér verður fyrst skoðað hver
verða áhrif loftslagsbreyting-
anna á landbúnað á heimsvísu.
Síðan verður athugað hverjar
verða loftslagsbreytingar á (s-
landi og hvaða áhrif þær hafa á
íslenskan landbúnað. Loks
verður gerð grein fyrir hugsan-
legum viðbrögðum (slendinga
við þessum breyttu aðstæðum.
ÁHRIF LOFTSLAGSBREYT-
INGAÁ LANDBÚNAÐ Á
HEIMSVÍSU
Áhrif loftslagsbreytinganna á
plönturæktun eru mismunandi
úti um heim. í hitabeltinu, þar
sem framleiðsla er þegar of lítil
til að fæða íbúana, mun hún
sums staðar dragast saman og
leiða til tíðari hungursneyða,
aðallega vegna vatnsskorts. Má
því búast við að lífskjaramunur I
heiminum aukist nema við verði
brugðist og er það skuggaleg
framtíðarsýn. Það skyggir enn
meira á framtíðarsýnina að lítið
tæknivædd þjóðfélög þróunar-
landa geta síður tekist á við
breyttar aðstæður en landbún-
aður iðnríkja.
Norðurmörk fiðrilda, fugla og
plantna hafa færst um 0,6 km
norðar á ári undanfarið og á
sama hátt mun ræktun sumra
nytjajurta einnig færast norðar
og Norður-Evrópa (þar á meðal
ísland) og Norður-Ameríka
munu því fyrst um sinn hagnast
á loftslagsbreytingunum en
suðlægari lönd skaðast. Á
norðlægum slóðum, þar sem
hitastig hefur takmarkað vöxt,
mun uppskera flestra nytjajurta
aukast, en standa í stað eða
minnka í hitabeltinu. Neikvæðu
áhrifin á norðurslóðum eru þau
að plöntusjúkdómavandi og
notkun varnarlyfja mun aukast
og einnig mun niðurbrot líf-
rænna efna aukast og þá út-
skolun næringarefna. Skógar
og villtur gróður munu auka
vöxt og sækja norðar og hærra
til fjalla, en munu jafnframt
verða fyrir breyttu álagi, til
dæmis með því að vakna til
vaxtar á hlýskeiðum að vetri
sem síðan kemur þeim í koll
þegar frystir. Einnig munu skað-
valdar fylgja þessum gróðri
norðar og hættan á skógareld-
um og vindskemmdum mun
aukast.
Áhrif loftslagsbreytinganna á
búfjárrækt eru minni og
óbeinni en á gróður. Búféð lifir
á gróðrinum og nýtur góðs af
auknum vexti og fjölbreytni á
norðlægari slóðum en í hita-
beltinu mun uppskerubrestur
vegna þurrka og hita valda
vandræðum. Á norðurslóðum
mun innistöðutími styttast og
byggingar gætu orðið eitthvað
ódýrari, til dæmis vegna minni
einangrunar og minni haug-
húsa.
■ "
. ■ „ Vj,- :
/1' *" •
|i' '-JWSkb T
Á HEIMSVÍSU
• Hækkun hitastigs og úr-
komubreytingar á jörð-
inni á næstu 50 árum
munu bæta ræktunarað-
stæður fyrir plöntur á
norðurslóðum en hins
vegar draga úr matvæla-
framleiðslu í hitabeltinu
• Staðbundinn vandi mun
verða alvarlegur vegna
þurrka, flóða eða illviðra
• Breytt vetrarálag á
plöntur og aukið álag af
skaðvöldum getur valdið
vanda I plönturæktun á
norðurslóðum, einnig í
úthaga
í heild mun landbúnaði í
heiminum ekki ógnað fram til
ársins 2050, en staðbundinn
vandi mun samt verða alvarleg-
ur, svo sem í hitabeltinu. Ekki
verður séð að landbúnaði á (s-
landi stafi ógn af þeim breyt-
ingum, sem í vændum eru á
landbúnaði f heiminum, og ís-
lenskur landbúnaður ætti síst
að standa verr samkeppnislega
en hann gerir núna. Enn frekari
loftslagsbreytingar, sem bíða í
framtíðinni eftir árið 2050,
gætu auðvitað haft neikvæð
áhrif.
FREYR 04 2005
35