Freyr - 01.09.2004, Qupperneq 9

ótvíræðir, fita skrokkanna um
10% minni og vöðvinn um 5%
meiri í 16 kg falli. Það er
skemmtileg og lærdómsrík saga
að segja frá Stramma. Hann var
valinn í afkvæmarannsókn fyrir
sæðingarstöðvamar haustið 1983
og settur í einangmn Bæ, ásamt
sjö eða átta öðmm lambhrútum.
Við notuðum hann svo í tvo daga
um fengitímann á Hesti. Um vor-
ið biðjum við Sigurgeir Þorgeirs-
son, Sigurð Sigurðarson dýra-
lækni um leyfi til að skoða hrút-
ana í einangruninni í Bæ og sjá
hvemig þeir hefðu þroskast þar
um veturinn.
Leyfið fengum við og í nýjum
göllum og með plastpoka á fótum
að hætti Sigurðar, héldum við inn
í húsin. Er við litum yfir hrútana
rekur okkur í rogastans. Hvaða
kvikindi er þetta, segir Sigurgeir
og bendir strax á einn hrútinn sem
ekkert var nema hausinn og hom-
in og illa til hafður á allan hátt.
Við nánari eftirgrennslan kom í
ljós að þetta var Strammi og eftir
að hafa þuklað hann í bak og fyrir
vomm við sammála um að skepn-
an ætti ekkert erindi á sæðingar-
stöð því að engum bónda dytti í
hug að nota svona hrút. Svo um
haustið er við vomm að raga í
lömbunum og taka til í slátrið þá
kemur í ljós að okkur vantar um
20 lömb uppi sláturloforðið. Þá
mundum við eftir Stramma og
ákváðum að velja bestu gimbram-
ar undan honum til ásetnings en
slátra hinum. Þetta var algjört brot
á afkvæmarannsóknarreglunum
þar sem gimbrum undan af-
kvæmarannsóknarhrútunum var
aldrei slátrað fyrr en niðurstöður
úr skrokkmælingum hrútlamb-
anna lágu fyrir. Svo líður að því
að hrútlömbunum úr afkvæma-
rannsókninni er slátrað og ég fer
að mæla skrokkana og enn rekur
mig í rogastans. Alltaf öðm hvom
em að dúkka upp skrokkar sem
vom djásn að gerð, beinastuttir,
fitulitlir en feikilega vöðvaðir.
Þetta vom einir fallegustu skrokk-
ar sem maður hafði séð og enn var
gleðin meiri þegar uppgjör sýni að
þeir vom undan einum og sama
hrút, nefnilega Stramma.
Þetta sýnir glöggt hve varhuga-
vert það getur verið að treysta ein-
göngu á útlitsgervið í kynbótum
fyrir eiginleikum sem ekki eru
mælanlegir á lifandi skepnu, en
hefði ómsjáin verið komin í gagn-
ið á þessum tíma þá hefði þessi
fljótfæmi okkar ekki átt stað.
Strammi fór svo á sæðingarstöð
og árið eftir fengum við sæði úr
honum og komum upp frábæmm
hóp hrúta og gimbra undan hon-
um. Ut af honurn hafa síðan kom-
ið stórar ættir sem hafa sannað
ágæti hans vítt og breitt um land-
ið og ekki leikur vafi á að hann er
tímamótahrútur í íslenskri sauð-
Ijárrækt.
Það fer ekkert milli mála að
kynbætumar fyrir minnkandi fitu-
söfnun og auknum vöðvavexti
hafa skilað ágætum erfðaframför-
um í fjárstofninum á Hesti og
breiðst þaðan út með starfsemi
sæðingarstöðvanna. Þetta sýnir
mat á erfðaframförum á þessum
eiginleikum á 19 ára tímabili, frá
1978 til 1996, þar sem fram kem-
ur að hlutfall fitu í dilkaföllum
hefur minnkað um 10% en vöðva-
hlutfallið aukist um 5%.
Einhvern tímann þarna ke/nur
svo ómsjáin til sögunnar?
Já, fýrsta ómsjáin, til notkunar í
búfjárrækt hér á landi, er keypt að
Hestbúinu sumarið 1990 fyrir
frumkvæði Sigurgeir Þorgeirsson
þáverandi samstarfsmanns míns.
Hann hafði gagngert kynnt sér
notkun hennar við kynbætur fyrir
auknum vöðvavexti og minnkandi
fitusöfnun úti í Skotlandi árið
1989, þar sem þá þegar hafði
sannast að þetta var öflugt tæki
við kynbætur á auknum vöðva-
vexti og gegn óhóflegri fitusöfn-
un. Strax þá um haustið var hafist
handa með að rannsaka samband
ómsjármælinga við fitu- og
vöðvaþykkt á spjaldhrygg og
heildar fitu- og vöðvamagns
skrokksins og jafnframt samband
ómsjármælinga við hin hefð-
bundnu þverskurðarmála á sömu
eiginleikum. Þetta var gert með
hárnákvæmum og stöðluðum
krufningum á alls áttatíu lamb-
skrokkum í fitu, bein og vöðva og
reiknað samband ómsjár- og þver-
skurðarmálanna við þessa vefi. I
stuttu máli má segja að nákvæmni
ómsjárinnar sé fyllilega sambæri-
leg við þverskurðarmálin á
vöðvamælingunni en ekki alveg
eins nákvæm á fituþykktinni enda
eðlilegt þar sem fitan á spjald-
hrygg er á tíðum svo þunn að erf-
itt er að mæla hana nákvæmt. Þeg-
ar þetta lá fyrir var hætt við að
skera skrokkana i sundur og taka
þverskurðarmál því að greinilegt
var að þama var komið tæki sem
sparaði tima, erfiði og peninga.
Á næstu árum eru flest öll bún-
aðarsamböndin komin með óm-
sjár og hefur það gjörbreytti líf-
lambavalinu um allt land. Ég held
að þetta sé einhver mesta bylting í
kynbótum fyrir bættum kjötgæð-
um samfara almennum áhuga
sauðQárbænda að framleiða há-
gæða lambakjöt.
Aðrar tilraunir á Hesti?
Fóður-, fóðmnar- og beitartil-
raunir hafa skipað stóran sess í
starfsemi búsins.Á ámnum eftir
mæðuveikifjárskiptin 1951 hafði
Halldór Pálsson gert ýmsar gagn-
merkar fengieldistilraunir með
notkun síldarmjöls, bæði með
innistöðu- og beitarær. Jafnframt
var hann með fyrstu vísindamönn-
um til að rannsaka áhrif mismun-
Framhald á bls. 19
Freyr 6/2004 - 9 |