Freyr - 01.03.2002, Blaðsíða 5

HJálparorka landbúnaðar
- nokkrir áhrifaþættir orkunotkunar næstu árin
Inngangur
Jarðrækt er virkjun sólarork-
unnar og umbreyting hennar í
hráefni til fæðis og annarra nota.
Til þessa hlutverks þarf landbún-
aðurinn hjálparorku á ýmsu
formi. Iðnvæðing landbúnaðarins
og framleiðsluaukning hans
byggðist einkum á tilkomu elds-
neytisknúinna aflvéla. Enn er
eldsneytið mikilvægt þótt fram-
farir hafi orðið í nýtingu þess,
reiknaðri í orkueiningum á hverja
einingu vélavinnunnar.
Stefnur og viðhorf varðandi
framleiðsluhætti í landbúnaði
hafa tekið breytingum á síðustu
áratugum. Áhersla hefur hneigst
frá magni til sjónarmiða afurða-
gæða og umhverfis.
Viðhorf landbúnaðar til hjálpar-
orkunnar mótast, rétt eins og ann-
arra greina samfélagsins, af nokk-
urri tvíhyggju: Að öðru leytinu er
hjálparorkan drífandi flestra dag-
legra verkþátta, en að hinu leytinu
svo sinátt hlutfall heildarkostnað-
ar við framleiðsluna, þrátt fyrir
allt, að það getur ýtt undir kæru-
leysi og lausung í allri umgengni
við þessa mikilvægu auðlind1.
Orkunotkun-
ORKUKOSTNAÐUR
Síðasta áratug hafa ekki verið
gerðar umfangsmiklar rannsóknir
á orkunotkun landbúnaðarins,
enda fátt sem hefur hvatt menn
til að gefa viðfangsefninu sér-
stakan gaum. Árið 1990 virtist
svo sem bein orkunotkun ís-
lenskra jarð- og búfjárræktarbúa,
í lítrum eldsneytis á hektara,
næmi um það bil 40% af því sem
þá var álitið vera Evrópumeðal-
tal. Síðan hefur eldsneytisnotkun
íslensku búanna líklega vaxið.
Hvað orkukostnaðinn snertir
sýnir 1. tafla hver hann er áætlað-
ur nú í opinberum verðlags-
viðmiðunum stærstu búgrein-
anna.
Til viðbótar kemur kostnaður
vegna annarra orkugjafa, s.s.
hitaveitu, en hann er til muna
minni en eldsneytiskostnaðurinn
á þessum búum.
2. tafla sýnir áætlaða nýtingu
þess hluta hjálparorkunnar sem
eldsneytið er of breytingar á
henni frá 1978.
Tölumar endurspegla vaxandi
notkun eldsneytisknúinna véla
við búvöruframleiðsluna - fram-
leiðslan kallar á meiri hjálpar-
orku en áður gerðist.
FERILORKA - FORÐAORKA
Undanfarinn aldarfjórðung hef-
ur leiða verið leitað til sanngjams
mats á orkunotkun og orkunýt-
ingu í landbúnaði. Ymist hafa
menn þar byggt á lögmálum
eftir
Bjarna Guðmundsson,
Landbúnaðar-
háskólanum
á Hvanneyri
varmafræði eða vistfræði. Gjarn-
an er gerður greinarmunur á
forðaorku (fossil fuel) og feril-
orku (renewable energy). Veiga-
mikill þáttur landbúnaðarstefnu
margra vestrænna ríkja, þ.m.t. fs-
lands, er að búvöruframleiðslan
sé í góðri sátt við umhverfi sitt.
Sú stefna ætti því að koma mjög
við það hvert hjálparorka búvöm-
framleiðslunnar er sótt. Því bæri
fremur að hlú að nýtingu feril-
orku, svo sem raforku úr vatns-
afli og orku úr jarðvarma, en for-
1. tafla. Eldsneyti (díselolía) og raforka í áætluðum
framleiðslukostnaði kúa- og sauðfjárbúa3
Kúabú Sauðfjárbú
janúar 2001 september 2000
Bústofn 40 kýr með geldneyti 400 vetrarfóðraðar kindur
Eldsneyti, lítrar 6833 2535
Eldsneyti, l/ha (áætlað) um 120 um 70
Eldsneyti af framl.kostn. alls, % 1,8 1,9
Rafmagn af framl.kostn. alls, % 1,1 0,5
a Handbók bænda 2001, bls. 158-161.
2. tafla. Nýting eldsneytis: áætlað framleiðslumagn
(ærgildia) eftir 1000 lítra eldsneytis
1978 1990 2000b
Kúabú 256 150 158
Sauðfjárbú 213 137 165
* eitt ærgildi reiknast vera 174 I mjólkur, eða 18,2 kg kindakjöts.
b skv. 1. töflu; tölur hinna áranna eru úr búreikningum.
Freyr 2/2002 - 5