Freyr - 01.03.2002, Blaðsíða 8

Áhugi bænda á vatnsvirkjunum hefur vaxið að nýju síðustu árin. Myndin
sýnir vatnsvirkjun að Seglbúðum í Landbroti sem nýlega hefur verið
endurbætt. Þar í sýslu voru bændur frumherjar í raforkuvinnslu úr vatnsafli.
(Ljósm.: Jón G Guðbjörnsson).
Orkuvinnsla - aukabúgrein
bænda
Um langt árabil hafa ýmsir
bændur unnið orku úr lækjum og
nálægum fallvötnum með vatns-
rafstöðvum. Vindrafstöðvar voru
líka algengar um hríð til sveita.
Varmavatnslindir voru og eru bú-
hnykkur og hundruðir býla njóta
nú jarðvarma frá samveitum.
Síðustu misserin hefur áhugi á
virkjun vatnsafls á einstökum bú-
jörðum vaxið að nýju. Þótt flestar
þessara virkjana muni aðeins
duga til heimanota virðast þó
ýmsir bændur eygja markað fyrir
þessa „nýju” búsafurð með sölu
til nágranna (m.a. sumarbústaða),
sölu inn á dreifikerfi landsins ell-
egar til eigin nota í nýjum rekstri
(s.s. iðnaði, þjónustu og úr-
vinnslu). Aætlað hefur verið að
virkjanlegt afl með þessum hætti
kunni að nema allt að 60 MW.
Víða virðast þessar virkjanir geta
farið vel í umhverfi sínu og án
mikils jarðrasks. Með reynslu af
hitaveituvæðingu sveitabýla
bendir margt til þess að vatnsafls-
virkjanir geti haft svipuð áhrif á
búsetu og byggð:
- bœtt búrekstarskilyrði ú við-
komandi jörð
- aukið verðgildi jarðarinnar til
ýmissa þarfa
- styrkt búsetu d jörðinni (t.d.
virðist afar fátítt að býli með
hitaveitu falli í eyði)
Afstaða stjómvalda og þeirra
annarra, sem fara með orkumál,
mun ráða hvort og í hvaða mæli
þessi aukabúgrein landbúnaðarins
vex.
Yfirlit og niðurstaða
• Beinn orkukostnaður í hefð-
bundnum búrekstri er enn það lít-
ill að tiltölu að hann einn mun
vart hvetja til orkusparnaðar.
Engu að síður er mikilvægt að
fylgjast vel með orkunotkun bú-
anna og leita allra leiða til orku-
sparnaðar.
• Óbein áhrif orkuverðs á land-
búnað em veruleg vegna þess
hve mikið landbúnaðurinn á und-
ir greiðum samgöngum og ill-
missanlegum aðföngum, ekki síst
N-áburði, sem flest em mjög háð
orku hvað framleiðslu og verðlag
snertir.
• Hagvamasjónarmið gagnvart
orkunotkun landbúnaðar munu
áfram vega þungt vegna hlutar
landbúnaðarins í öflun nauðsyn-
legra matvæla, t.d. mjólkur.
• Umhverfissjónarmið munu í
vaxandi mæli móta viðhorf til
orkunotkunar landbúnaðarins á
næstu árum, bæði hvað snertir
hina óbeinu orkunotkun, (m.a.
plast og aðrar umbúðir), svo og
notkun tilbúins áburðar og inn-
flutts fóðurs, en líka hina beinu
orkunotkun, svo sem varðandi
magn einstakra orkugjafa í fram-
leiðslunni (olíubrennsla og meng-
un, forðaorka eða ferilorka).
• Virkjun orkulinda á einstök-
um bújörðum, svo sem smærri
fallvatna, mun sennilega færast í
vöxt.
• Þrátt fyrir hnattvæðingu er
sjálfbær grenndarframleiðsla
nauðsynlegra búvara, eftirsóknar-
vert markmið í þeirri óvissu sem
nú einkennir umhverfi okkar og í
þeirri sókn eftir sérstöðu búvar-
anna er best megandi markaðimir
virðast sækjast eftir.
• Um góðan vilja okkar getur
sannarlega munað en þróun verðs
á heimsmarkaði jarðolíu og afurða
úr henni mun ráða því hvaða hjál-
parorka stýrir framvindu búvöm-
framleiðslunnar næstu árin.
1 Grein þessi var lögð fram á
Orkuþingi sem haldið var í
Reykjavík 13.-15. október 2001.
Nokkmm atriðum hefur verið vikið
til eða þeim breytt lítið eitt.
| 8 - Freyr 2/2002