Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.03.2009, Blaðsíða 10

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í mars 2009
í gömlu hcstagcrði neðan
klettabeltis á Hömrum, er
hestasteinn með gati, all
siginn í jörðu, sem klapp-
að er í ártalið 1819, neð-
antil á steininum, og upp-
hafsstafirnir SI, ofantil
á steininum, rétt undir
gatinu. Stafirnir standa
fyrir Snorri Jónsson, sem
fæddur var 1791 og var
bóndi á Hömrum. Snorri
var langalangalanga-
langafi Auðar Gunnars-
dóttur sem nú er bóndi á
Hömrum.
(Ljósmynd Hcrniann Tönsberg)
rekaviði. Stórtrjám varð hann að koma til Skálholts.
Handhafi Hamraumboðsins varð einnig að fylgj-
ast með fiskiskipum Skálholtsstaðar „út með sjó í
Grindavík“, manna skipin, sjá um viðhald þeirra
og búnað, jafnframt því að gera upp aflaverðmæti.
Hamra-Jón (eins og hann er nefndur á einum stað í
samningnum) var einn af voldugustu mönnum Suð-
urlands á þessum tíma.
1660, 17. apríl, dó Jón Jónsson lögréttumaður
á Hömrum. Eftir andlát hans varð sérkennilegur
nautadauði á Hömrum sem og á nokkrum nálægum
bæjum, er Heyvík nefnt í því sambandi. Dauða dýr-
anna bar mjög skjótt að. Margir hestar féllu líka efir
að hafa étið fóður eða moð frá Hömrum, eins fluttist
smit með slátri. Bráðadauða þennan mátti rekja til
„miltisbruna" sem kom upp á Hömrum. (Fitjaannáll,
Kjósárannáll og Setbergsannáll.)
1664 fannst Þórisdalur í Geitlandsjökli. Bjöm
Jónsson, ungur maður frá Hömrum var með í för.
(Blanda) Auðsætt er hvern við er átt. Það er ekki ótrú-
legt að Björn hafi búíð á Hömrum á meðan hann var
yfirbryti í Skálholti líkt og faðir hans.
1695 var tekin saman jarðabók með mati á jörð-
um Skálholtsdómkirkju í Rangárvalla-, Árness-,
Gullbringu-, Kjósar- og Borgarfjarðarsýslu, og árið
1697 yfir Skaftafellssýslu. Undir Hamraumboðinu
vom 54 jarðir. Úttekt fyrir Hamra er eftirfarandi,:
Landskyld 2 hundr. Kúgildi 6 30 hundr.sem útleggst,
„Landskuldarupphæð og þeim meðfylgjandi leigukú-
gildafjöldi og dýrleika.“
Hamrar var með eitt hæsta verðmatið af ofantöld-
um jörðum. aðeins Reykir greiddu hærri landskuld
2 hundr. og 60 álnir , Neðra Apavatn greiddi jafn
mikið.
1673. „Kom út Jón Sigurðsson á Bátsenda með
sína kvinnu er hét Bente og þeirra barn Axel að nafni
og 1 þjónustustúlku“ (Eyrarannáll bls. 301.) Bróðir
hans Jón „yngri“ Sigurðsson (1649-1718) skólapilt-
ur í Skálholti 1667 og síðar sýslumaður í Einars-
nesi, Borgarhreppi, Mýrum er forfaðir okkar. Dóttir
hans var Margrét Jónsdóttir (1681-1707) hrepp-
stjórafrú, Grund í Eyrarsveit, dóttir hennar var Guð-
rún Þórðardóttir (1706-1790) prestsfrú á Gilsbakka
í Hvítársíðu, dóttir hennar var Vilborg Jónsdottir
(1740-1809) prestsfrú, Hruna í Hrunamannahreppi,
sonur hennar var Jón Jónsson (1772-1832), prestur í
Klausturhólum, dóttir hans var Ragnhildur Jónsdóttir
(1805-1876) silfursmiðsfrú á Búrfelli, sonur hennar
var Jón Björnsson (1828-1877) söðlasmiður á Hömr-
um, dóttir hans Ragnhildur Jónsdóttir (1854-1938)
og dóttir hennar Sigríður Bjarnadóttir, (1893-1991)
amma mín, húsmóðir á Hömrum.
1699. Axel Friðrik Jónsson, síðar lögréttumaður
(1706) og lögsagnari, gæti verið kominn að Hömrum
í lok aldarinnar 26 ára að aldri. Hann var kvæntur
Olöfu Bjarnadóttur, þeim varð 8 barna auðið. Friðriks
er getið í Vítavísum sem ortar voru í tilefni brúðkaups
Jóns Vídalín biskups í Skálholti og Sigríðar Jónsdótt-
ur frá Leirá, sem fram fór 17. september 1699.
Atjánda öldin
1707, 2. júní, kom upp bólusótt, sú fyrsta í 35 ár,
barst frá Kauphannahöfn með skipi sem kom að Eyr-
arbakka og dreifðist þaðan út um allt land. Talið er að
allt að þriðjungur landsmanna hafi látist úr sóttinni,
eða um 18 000 manns, þar af um 12 000 í Skálholts-
stifti. Sóttin varði í þrjú ár, en henni var þó lokið í
árslok 1707 í Árnessýslu. Lögðust þá af staðarbúin
at Hömrum, Skiphólum og Útverkum fyrir vinnu-
mannafæð, ok ekki fengust jarðir bygðar (leigðar)
nema stórum væri slegit af leigu þeirra. „Stórabólan
hafði mjög viðtæk áhrif á byggðir landsins og ekki
síst fyrir þá sök að karlmenn og fólk á besta aldri
varð frekar pestinni að bráð en aðrir, og því fátt um
gott vinnufólk að henni afstaðri. í framhaldi þessa var
megnið af þeim búpeningi sem Skálholtsstaður átti
tilkall til flutt á heimatún staðarins.
1707, 16. desember er lesin upp stefna „fyr-
ir heimilisbæjardyrum Axels á Hömrum“ í máli
sem lögréttumaðurinn hafði á sinni könnu, varðandi
framfæslu og uppeldis barns. Axel var fjarverandi.
(Alþingisbækur íslands IX bindi.)
1717. Ekki ber annálariturum saman um hvernig
andlát Axels bar að, þeir eru þó sammála um að hann
hafi fallið útbyrðis fyrr á árinu og sennilega ekki orð-
ið meint af, en skömmu síðar féll hann af borðstokki
Hólmaskips, ofan í bát er lagt var upp við skipssíð-
una, og lést nokkrum dögum síðar, (Setbergs- og
Hvammsannáll) 44 ára að aldri. Eitthvað virðist Axel
hafa átt erfitt með að stíga ölduna.
Olöf Bjarnadóttir, ekkja Axels, og börnin búa
áfram á Hömrum.eftir lát hans.
Þess má til gamans geta að Friðrik Axel Jónsson,
var fyrsti íslendingurinn sem skírður var tveimur
nöfnum, svo vitað sé. Líkleg skýring er sú að móðir
hans var dönsk og hann skírður í Danmörku: Axel
Friderich
1771,7. febrúar deyr Bjarni Axelsson á Hömrum,
örfátækur. (Heimild Apavatn í Grímsnesi).
http://www.ætt.is
10
aett@aett.is