Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.03.2009, Blaðsíða 21

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í mars 2009
sem hafði farið á Bændaskólann í Ólafsdal þar sem
nemendunum var kennt og bent á að halda dagbók.
Fýsnin til fróðleiks og skrifta einkenndi öll Galtar-
dalssystkinin, systkin mömmu. og lyfti huga þeirra
úr duftinu líkt og hjá Jóni Helgasyni forðum. Ég fæ
aldrei nógsamlega þakkað allan þann fróðleik sem
þau eftirlétu mér.
Sem lítil telpa í Litla-Galtardal, þá 14 ára, skráir
mamma prjónaskap heimilisfólksins: 21 pör heilir
sokkar, 15 pör neðan á sokka, 20 pör heila vettlinga,
5 skirtur, tvennar nærbuxur, 15 álnir af vaðmáli. Hún
skráir sömuleiðis þyngd heimilisfólksins ár eftir ár.
Ég sé líka að mamma hefur verið bólusett á Staðar-
felli 1915 þá þriggja ára að aldri, það er fóstra hennar,
nafna og frænka Björg Magnúsdóttir ljósmóðir sem
gefur út vottorðið.
Mamma vann í fiski á sínum yngri árum eins og
svo margir. 30. mars 1929 þegar mamma er 16 ára, og
nýkomin til Reykjavíkur, sé ég að hún hefur gengið í
Verkakvennafélagið Framsókn. Litla félagsskírteinið
er undirritað af þeirri merku konu Jóhönnu Egils-
dóttur og þar stendur að mamma sé félagi nr 41. Af
gömlum sneplum les ég svo að 1934, þegar mamma
var 22 ára, bjó hún á Haðarstíg 16 og greiddi 20 kr í
útsvar, 16 kr í tekju- og eignarskatt, 6 kr og 50 aura í
tekju- og eignarskattsauka 1 kr og 50 aura í ellistyrkt-
arsjóðsgjald, og 5 kr í gjald utanþjóðkirkjumanna, en
afi var í Hjálpræðishernum og fóru fjórar af þessum
fimm krónum til háskólans og ein í Kirkjugarðs-
gjald.
Og af litlu minningabrotunum hcnnar mömmu
sé ég að þetta sama ár vann hún í fiski um vorið en
fór svo í kaupavinnu austur að Vötnum í Ölfusi og
kom þaðan í september, var svo í Laugarnesi í vist
um hálfan mánuð, fór svo í vist á Bergstaðastræti 24
í byrjun nóvembermánaðar og hafði í kaup hálfan
daginn 25 krónur.
„Þá bjó ég á Haðarstíg 16, skrifar hún. Þennan vet-
ur fékk ég brjósthimnubólgu og lá lengi fárveik.“
Já, þetta eru sannarlega merkileg minningabrot
sem segja mér sögu þessarar ungu stúlku. En þau
segja líka atvinnusöguna og sögu alþýðunnar og
kjara hennar.
En þótt brauðstritið væri ofarlega í lýsingum
mömmu þá bætir hún við: „Margan túkallinn fékk
ég lánaðan hjá Óla bróður þegar mig langaði á ball
á þessum árum. Og svo lánaði Fríða systir mér alltaf
hringinn sinn. Það versta var að ég þurfti alltaf að
skríða upp fyrir Ósk systur mína í rúminu þegar ég
kom heim“!
Það var líka ótrúlegt að lesa um fæðingu mömmu
í ljósmæðrabók Bjargar fóstru hennar sem tók á móti
henni:
N 11 1912 30. ágúst tók ég á móti 17 marka stúlku-
barni hjá Sigurbjörgu í Galtardal það er 9. barnið
hennar og er hún 38 ára gömul. Henni varð ilt algjör-
lega kl 12 í gærkveldi en kl 3 var barnið fætt og kom
fylgjan sjálf eftir hálftíma það má segja að henni gengi
„Þú berð líka ábyrgð“ kallaði Guðfinna Ragnarsdótt-
ir erindi sitt sem hún flutti á norræna safnadeginum í
Þjóöskjalasafninu í nóvember s.l. Hún minnti á þann
fróðleik sem leynist í skjölum og skírteinum, minnis-
miðum og bréfum og á þá ábyrgð sem á öllum hvílir að
skrá ættarsöguna með því að varðveita gamlan fróðleik
og koma honum áfram til komandi kynslóða.
vel. Hún hefur verið lasin í alt sumar og hálf kvíðandi
fyrir þessu en allt fór vel Hamingjunni sé lof.
Og ennþá meira ævintýri fannst mér að lesa um
fæðingu Bjargar sjálfrar 8. júní 1888 en henni lýsir
Magnús faðir hennar í dagbók sinni. Og nokkrum
dögum síðar skrifar hann:
Var verið að ausa úr forinni. Konan mín gat sofið
með besta móti í nótt og er eins og léttara en er mjög
máttfarin. Fór mamma inn eptir, var Þuríður sótt að
Kýrunnarstöðum því barnið var veikt.
Það er auðséð að það er karlmaður sem heldur á
pennanum! Fyrst er það hlandforin svo er það konan!
Það er auðvitað alger fjársjóður að komast í dag-
bækur og bréf, það er eins og að fá að skyggnast inn
í innstu sálarkima og líf bréfskrifarans. Það er eins
og að vera fluga á vegg. Við skulum ekki gleyma því
að allra handa skjöl eins og fæðingar-, skírnar- og
giftingarvottorð, einkunnir, líkræður, húskveðjur og
alls lags minnismiðar eru púslbitar í ættar- og per-
sónusöguna.
Já, ættfræðin á sér sannarlega margar hliðar og
okkur ber að leggja rækt við þær allar. Safna fróðleik,
varðveita gamlar sögur og sagnir, ljóð og lausavísur.
Halda öllum skjölum til haga, jafnt opinberum sem
einkaskjölum.
Við skulum muna að fara mjúkum höndum um
gamla ættargripi og skrá sögu þeirra. Merkja og skrá
gamlar myndir og geyma skjöl, dagbækur, kvittanir
og minnismiða sem segja sögu kynslóðanna. Nú þegar
svo auðvelt er orðið að halda utan um ættrakningarnar
í alls kyns forritum er næsta skref að fylla í eyðurnar
og ljá forfeðrunum líf með því að setja þá í samhengi
og skrá sögu þeirra eins vel og okkur er unnt. Því öll
erum við partur af þeim og saga þeirra saga okkar.
http://www.ætt.is
21
aett@aett.is