Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.03.2009, Blaðsíða 12

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í mars 2009
Sama árið og Árni Finnbogason hóf búskap í Vestri-
tungu (1822) gaus Eyjafjallajökull, nieð öskufalli og
vexti í Markarfljóti. Eitur í öskunni leiddi til liðaveiki í
sauðfé og kýr horuðust.
af „eljusemi og dugnaði fólksins, reglusemi og fyrir-
hyggjusemi" (Sr. Ó.V.). Orðlögð snyrtimennska var
á þessu heimili og það líka meðal næstu kynslóðar á
Galtalæk, svo mikil að fólki næstum ofbauð.
Arið 1870 eru 14 manns í heimili á Galtalæk.
Auk hjónanna eru þar sex þálifandi börn þeirra, einn
vinnumaður, tvær vinnukonur, einn húsmaður (sem
lifði þar á eigum sínum) og tveir niðursetningar.
Finnbogi varð velefnaður maður. A hans árum
var útsvarið (tíundin) umreiknað í fiskverð. 1875 var
hæðsta tíund í Landsveit 360 fiskar en Finnboga var
þá gert að greiða verðgildi 350 fiska. Finnbogi keypti
jarðir og mun hann hafa lært jarðakaupaaðferðir af föð-
ur sínum. Meðal jarða hans voru Heiði og Ketilsstaðir
í Holtum, en næsta víst er að hann hefur líka átt Bjall-
ann, Heysholtið og meirihluta Neðra-Sels (allt jarðir í
Landsveit), því þær jarðir eru allar í eigu erfingja hans
nokkrum árum eftir andlát hans. Bú hans er skrifað upp
19.6.1883, rétt eftir harðindin og „Fellisvorið" 1882,
og þá er dánarbú hans metið á kr. 5.700 (inni í þeirri
upphæð er jörðin Ketilsstaðir metin á kr. 400).
Erlendir ferðamenn tjölduðu stundum hjá Galta-
læk. Finnbogi átti það stundum til að gefa þeim skyr
að éta án þess að taka greiðslu fyrir, en þeir keyptu
líka stundum af honum heimafléttaða kaðla og hesta
þegar þeir voru á leið inn í óbyggðir. Vafalaust
frægastur þeirra manna sem Finnbogi hittir er sósí-
alistinn William Morris (1873), sem kunni íslensku
og var mjög vel lesinn í norrænum fræðum. William
Morris var vinur Friedrich Engels, annars tveggja
höfunda Kommúnistaávarpsins. Einhverja atvinnu
hafði Galtlækjarheimilið af því að fylgja ferðamönn-
um upp á Heklu og inni í þeim „pakka“ gat verið
gisting og matur. Kannske var það þess vegna, sem
snyrtileg, timburþiljuð og vegleg gestastofa var reist
og höfð með rúmum sem útlendingum þóttu þægileg.
Þegar Englendingurinn John Coles gistir þar 1881 er
aðalmaturinn: „skyr, rúgbrauð, kindakjöt og kaffi.“
Hann segir þetta góða máltíð. Hins vegar held ég að
aðalveislumatur heimilisfólksins á Galtalæk hafi ver-
ið hangikjöt(?).
Er Finnbogi lá banaleguna, sem var talin lungna-
bólga, lét hann koma með lamb inn í baðstofuna og
vildi vita hvort sér batnaði ekki við að snerta það.
Kona (8.6.1854): Guðríður Eyjólfsdóttir nr 12.2.
(Sem ekkja var hún síðan talin fyrir búi 1877- 1899).
Finnbogi og Guðríður eignuðust 16 böm en einungis
5 þeirra komust af barnsaldri. (Það var bamaveikin
sem tók hinn stóra toll). Meðal afkomenda þeirra eru
Sveinbjörn Bjömsson eigandi Ofnasmiðjunnar, Ólaf-
ur Stefánsson handboltakappi, Marel Baldvinsson
fótboltamaður og Finnbogi Vikar á Hjalla í Ölfusi
sem er einn mesti bóndi Arnessýslu.
Finnbogi var fæddur 8.8.1822, d. 12.5.1877 og er
grafinn á Stóruvöllum. Enginn veit hvort honum var
reistur legsteinn, því leiði hans er hulið sandi og mosa.
Árni Finnbogason
1790-1849
Um hans daga var ólga meðal lágstétta Evrópu; bylt-
ing varð í Frakklandi 1830 og aftur 1848. Það ár
afsalaði Danakonungur sér einveldinu. Iðnvæðing
er hafin. Þá hefst kommúnismi síðari alda með Karli
Marx og Fredrich Engels, sem sögðu öreigum allra
landa að sameinast og brjóta af sér hlekkina. Banda-
ríkin taka mikil lönd af Mexíkó (1845-1848).
A dögum Ama er Búnaðarfélag Suðurlands stofn-
að (1837) og hinn sagnfróði Jón Sigurðsson hefur
stjórnmálabaráttu sína. Alþingi er endurreist (1845).
Tómas Sæmundsson, Fjölnismaður, er prestur á
Breiðabólsstað (1834-1841) og dvaldi Jónas Hall-
grímsson skáld hjá honum á ferð sinni um landið. Þá
er Steingrímur Jónsson (áður í Odda) biskup yfir öllu
Islandi og sat í Laugamesi 1824-1845.
17. ágúst 1836 gekk frakkinn Paul Gaimard á Heklu
ásamt leiðangri sínum. Einhvern tíma kom Jón Sig-
urðsson „forseti" að Heklu og hefur það trúlega verið
á dögum Árna. Prestur á Stóru-Völlum 1818-1837
var Eggert sonur Bjarna landlæknis. Hann var hvers-
dagslega gæft hraustmenni, en heldur vanstilltur með
áfengi, hafði ekki áhuga á prestsverkum og var með
öllu skeytingarlaus um útlit sitt og klæðaburð. Hin
„fræðilega kristni“ var ekki áhugasvið hans og ósýnt
var honum um prestsstörf. Löngu fym hafði hann verið
fylgdarmaður Sveins Pálssonar í rannsóknarleiðöngr-
um um landið og því er mjög líklegt að hann hafi farið
með honum í Veiðivatnaleiðangurinn 1795.
1829 vom jarðskjálftar í Landsveit og á Rang-
árvöllum. Harðir vetur voru 1827 og 1835. Góðær-
iskafli var lengst af 1840-1854.
Sama árið og Árni hóf búskap í Vestritungu (1822)
gaus Eyjafjallajökull, með öskufalli og vexti í Mark-
arfljóti. Eitur í öskunni leiddi til liðaveiki í sauðfé og
kýr horuðust. Mikið Heklugos hófst 2. sept. 1845 með
flóði í Rangá, nokkrum gosskjálfta og miklum hávaða-
http://www.ætt.is
12
aett@aett.is