Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.03.2009, Blaðsíða 15

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í mars 2009
Magnússon er landfógeti og hóf hann margþættan
iðnrekstur í Reykjavík (1752).
í október 1762 lagði 34.ra manna flokkur í rúst
heimili útilegumanna vestan undir Arnarfellsjökli
(Hofsjökli), fluttu ránsfenginn til byggða og brenndu
annað til ösku en útilegumennirnir Eyvindur, Halla
og Abraham náðust ekki.
1768 var maðkað, úldið og myglað mjöl flutt til
landsins. Þá var Jón Eiríksson mikilsmetinn í Kaup-
mannahöfn og kom hann mörgu góðu til leiðar. Á
dögum Guðrúnar var Magnús Einarsson í Butru
prestur í Fljótshlíð, orðlagður fyrir hórdóm og dæmd-
ur fyrir að reyna að tæla konu frá öðrum manni - bréf
þar að lútandi var lesið upp í heyranda hljóði í öllum
kirkjum Fljótshlíðar (1770). 1770 var útilegumanna-
hræðsla mikil en jafnframt var mikill áhugi á að
kanna hina fornu Sprengisandsleið. Tveimur árum
síðar handtóku menn á vegum Sigurðar Sigurðssonar
á Hlíðarenda, þau Eyvind og Höllu norðan við Bisk-
upsþúfu á Sprengisandsleið. 1771 breiddist kálrækt
lítillega út hérlendis en sumt vinnufólk kvaðst vilja
fá mat sem væri mönnum bjóðandi, í stað þess að
lifa eins og grasbítar. Það sama ár vildi skólameistar-
inn í Skálholti, Bjarni Jónsson, að íslendingar tækju
upp danska tungu. Þá var biskup í Skálholti Finnur
Jónsson, fornfróður hógværðarmaður. 1780 verða
Reynistaðabræður úti á Kili. 1786 hverfur sr. Oddur í
Miklabæ fyrir norðan land, með undarlegum hætti.
Þorsteinn Magnússon er sýslumaður á Móeiðar-
hvoli (1743-1785); hann er umsvifamikill og hér-
aðsríkur stórbokki. Þá var sr. Ormur Snorrason á
Reyðarvatni prestur í Keldnaþingum, sérlundaður
ágætismaður (1737-1776).
Frá því Þorgils er um tvítugt og fram undir síð-
ustu ár hans stóð yfir nær samfellt harðindatímabil
á íslandi (1737-1747 og 1751-1759), stundum féllu
skepnur og í framhaldi af því sáluðust menn úr
hungri. Þá var förufólk víða og margur glorsoltinn
stal sér til matar og hlaut sjálfsagt dóma fyrir og svo
refsingu. 1747 var orðlagt óþurrkasumar hér Sunnan-
lands. Ekki er annað vitað en Reynifellsheimilið hafi
komist vel af á þessu harðindaskeiði. Á búskapardög-
um Guðrúnar urðu miklar sjódrukknanir fyrir sunnan
land (1767). Árið 1761 barst fjárkláði og lungnapest
til íslands með enskum hrútum, sem ætlaðir voru til
kynbóta. Til að útrýma pestinni var féð því skorið
niður í heilum landshlutum. Allt fé hlýtur því að hafa
verið skorið niður á Reynifelli 1772 og þar verið
fjárlaust í heilt ár. (Skv. skrifum Skúla á Keldum
var niðurskurðurinn 1773 og haustið 1775 voru átta
menn fengnir til að skipta niður fjárstyrk frá Dana-
konungi, til efnaminni bænda svo þeir gætu aftur
eignast sauðfé. Olíklegt er að Guðrún ekkja á Reyni-
felli hafi verið meðal styrkþega). Niðurskurðarárin
var hérlendis skortur á ull, tólg, kjöti og mjólkurmat.
(1772 voru haustrigningarnar óvenjumiklar á Suður-
landi). Vorið 1779 fenntu bæði hross og fé í stórhríð
á Rangárvöllum. 1781 féll eitthvað af nautpeningi,
Þorgils Jónsson (f. 1685) er bóndi á Stórólfshvoli 1733.
En þegar manntalið 1729 er tekið er hann í Kornhúsum.
Þar eru sjö manns í heimili þar á meðal Jón faðir hús-
bóndans sem fæddur var 1649.
þá var um það hvíslað að margir hefðu farið að éta
hrossakjöt í laumi.
1755 gaus Katla og leiddi það til þess að á næsta
ári var hér um sveitir talsverður straumur förufólks úr
Vestur-Skaftafellssýslu. Vorið 1766 hófst Heklugos
sem stóð í tvö ár. Gosinu fylgdi flúoreitrun og drap
hún eitthvað af búpeningi og um haustið urðu jarð-
skjálftar. Á síðari búskaparárum Guðrúnar, ekkju Þor-
gilsar, urðu hinir skelfilegu Skaftáreldar (1783-1785)
en eiturmóðan barst um allt land, með miklum búpen-
ingsfelli, sem leiddi af sér hungur. í kjölfarið fylgdu
sjúkdómar í þeim skepnum sem lifðu eitrið og líka í
mannfólkinu. Fjöldi fólks flýði eldana hingað vestur,
mikið var um allslaust förufólk, sem oft neyddist til
að stela sér mat til lífsbjargar. Miklir landskjálftar
urðu allt haustið 1784 og aftur í júní 1789. Eftir þessa
óáran tóku gamlar merar upp á því að eignast folöld
á ný og ær fóru að verða tvílembdar (sem þá var óal-
gengt) og langflest lömbin voru hrútar. í jarðskjálftun-
um 1784 hrynur Skálholtsstaður. 1785-1787 gengur
bólusótt. Einokunarverslunin var niðurlögð 1787.
Þorgils er bóndi í Koti á Rangárvöllum (1751 (eða
fyrr)-1759) og á Reynifelli (1759-1763).
Þegar manntalið 1762 er tekið eru tíu manns í
heimili á Reynifelli þ.e. hjónin, bömin fimm og fjórar
maneskjur aðrar. Það hlýtur að hafa verið stórkost-
legt fyrir hann að komast að þeirri ágætisjörð sem
Reynifellið var en þeirrar sælu fékk hann ekki lengi
að njóta. Árið 1763 varð þessu heimili dapurlegt og
erfitt: tvö af börnunum deyja (12 ára og annað fárra
mánaða gamalt) og svo um haustið deyr húsbóndinn
(45 ára) frá eiginkonu og fjórum börnum sem eru á
aldrinum 3.ja til 15 ára. [Um þetta leyti gekk bólu-
sóttarfaraldur?]
Guðrún kona Þorgilsar var „ráðvönd og kunni
nokkurn vegin.“ (Seinna (1792) var sagt: „kann
margt got.“). Hún er sú dugnaðarkona að búa áfram
frá láti Þorgilsar og til 1790. Eftir það er hún á veg-
um Finnboga sonar síns á Reynifelli til 1795. 1796
er hún komin til Magnúsar sonar síns í Tungu og þar
lést hún 1798.
Synir Þorgilsar og Guðrúnar voru menn draum-
spakir. Niðjar þeirra hjóna hafa hlotið nafnið „Reyni-
http://www.ætt.is
15
aett@aett.is