Bændablaðið - 16.10.2001, Blaðsíða 6

6
BÆNDABLAÐIÐ
Þriöjudagur 16. október 2001
Bændablaðið er málgagn
Bændasamtaka íslands
Sífellt auknar álögur
Sífellt auknar álögur á landbúnaðinn eru bændum mikið
áhyggjuefni. Skemmst er að minnast nýrrar lyfjareglugerðar
sem reynst hefur bændum afar dýr og nú er rætt um að setja
"úrvinnslugjald" á landbúnaðarplast og ýmsar aðrar umbúðir
sem gjaman eru hluti af söluvöru afurðasölufyrirtækja. Ljóst
er að "úrvinnslugjaldið" mun valda þessum aðilum miklum
kostnaðarauka.
Fyrirhuguð hækkun á tryggingargjaldi er einnig mjög
alvarleg aðför að rekstrarhæfni íslenskra sveitabýla. A sama
tíma og lagðar eru sífellt nýjar álögur á landbúnaðinn er rætt
um að draga verði úr tollvernd og öðrum stuðningi við
atvinnugreinina. Bændur eiga erfitt með að sjá þetta ganga
upp - og er svo um fleiri. Hins vegar virðist of áuðvelt að
sannfæra þá sem ráða lögum í þessu landi um nauðsyn hvers
konar skatta og gjalda, vafalaust oft í góðum tilgangi, en
margt smátt gerir eitt stórt og eftir sitja atvinnugreinar með
óviðunandi afkomu og veslast upp eða flytjast úr landi.
Boðaðar breytingar á tryggingargjaldi eru íhugunarefni.
Gjaldið er veltuskattur á laun sem þýðir að hann leggst af
mestum þunga á vinnufrekar atvinnugreinar eins og
landbúnað og úrvinnslugreinar hans. I þessu sambandi má
minna á að fyrirtæki sem vinna úr landbúnaðarafurðum hafa
átt í umtalsverðum erfiðleikum. Nefna má Skinnaiðnað á
Akureyri í þessu sambandi sem gafst upp á dögunum og
liggur fyrir að þessi iðngrein er á leiðinni úr landi. í sjálfu
sér er það ekkert undarlegt í ljósi þess að kostnaðurinn eykst
en tekjurnar láta á sér standa. '
Hingað til hefur ríkt um það almenn samstaða að
veltuskattar séu ranglátir. Á sínum tíma var t.d.
aðstöðugjaldið lagt af á þeim forsendum og er lítil eftirsjá í
því. Nú virðist komið í stað aðstöðugjaldsins tryggingargjald
sem er raunar í mörgum tilfellum hærra en aðstöðugjaldið
var á sínum tíma. Tryggingargjaldið leggst misþungt á
atvinnugreinarnar - en þyngst á þær sem eru vinnuaflsfrekar
og hafa því oft minnstan styrkinn til að bera auknar álögur.
Hér er m.a. átt við landbúnaðinn og greinar tengdar honum
en einnig landvinnslu á sjávaraafla - atvinnugreinarnar sem
einna helst er að finna utan þéttbýlisins við Faxaflóann.
Afkoma einstaklinga og fyrirtækja í strjálbýlinu er slakari
en gerist á höfuðborgarsvæðinu. Þetta er staðreynd sem
studd er mörgum athugunum sem gerðar hafa verið í tímans
rás.
Líklega hafa ráðamenn ekki velt því fyrir sér hvað þessar
breytingar allar hafa í för með sér varðandi þróun byggðar í
landinu. í undirbúningi eru aðgerðir sem fela í sér nýjar
álögur sem ekki síst munu falla á íbúa landsbyggðarinnar -
en koma sér jafnframt vel fyrir tekjuhærra fólk og fyrirtæki
sem einkum er að finna við Faxaflóann. Auðvitað er ekki
sanngjarnt að gera ráð fyrir að þéssi atlaga að atvinnurekstri
og afkomu í strjálbýlinu sé meðvituð, en óhjákvæmilega
verða þeir sem þar búa að gæta hagsmuna sinna. Þannig má
ætla að þingmenn, sem hafa fylgi sitt úr hinum dreifðu
byggðum, muni spyrna við fótum þegar þeir sjá hvert stefnir
með sífellt nýjum álögum. Þó svo fólki fækki utan
höfuðborgarinnar er hreint ekki sama hvernig farið er með
hagsmuni þess. Eða - getur verið að þegar ákvarðanir eru
teknar og áhrif þeirra vegin og metin þá vigti landsbyggðin
svo lítið að hún sé ekki virt viðlits? Hafa ráðamenn ekki
áhyggjur af þróun landsbyggðarinnar? Sú þróun er ekki
tilviljun heldur afleiðing þeirra ákvarðana sem teknar hafa
verið á undanförnum árum og áratugum bæði af
stjómvöldum og einstaklingum þessa lands.
Nú á aú reyna aú útrýma
Úúrklúúa ú Narúnrlantii
Á komandi vetri verður reynt að
uppræta fjárkláða af Norðurlandi, þ.e.
af svæðinu milli Miðfjarðargirðinga
og Héraðsvatna. Fjárkláði hefur þó
ekki fundist í Vatnsneshólfi. Fjár-
kláðamaurinn (Psorioptes ovis)
dreifist um allan skrokkinn, veldur
alvarlegum sjúkdómi og stundum
dauðsföllum. Fótakláðamaur (Chori-
optes ovis) finnst víða um land en er
ekki lífshættulegur.
Tjón getur orðið mikið vegna vanþrifa og dauða
einstakra kinda, vegna lyfjakostnaðar og vinnu við
lækningar. Stöðug hætta er á því að fjárkláðinn berist
til nýrra bæja og til ósýktra svæða.
Það er því ekki vansalaust að búa við kláðann
áfram en sýnt hefur verið fram á að hægt er að
uppræta hann. Tekist hefur að útrýma honum úr
mörgum löndum víða um heim.
Fjárkláði var útbreiddur hérlendis áður, síðast á
Vestfjörðum í svokölluðu Steingrímsfjarðarhólfi, og
áður einnig í Mið-Vestfjarðahólfi.
Hafið sauðfé og nautgripi alls ekki saman á húsi í
a.rn.k. 1 mánuð fyrir aðgerðir. Ástæður þess eru m.a.
þær að kláðamaurinn kann að lifa á nautgripum í
nokkrar vikur og smita á ný fé sem meðhöndlað hefur
verið. Sé það ekki gerlegt, skal sprauta þá nautgripi
sem eru í sömu húsum eða miklu nábýli við sauðfé.
Það er talsverður aukakostnaður fyrir bændur og
biðtími eftir sprautun vegna lyfjaleifa í skrokknum er
I 1/2 mánuður fyrir sláturgripi og 2 mán. vegna
mjólkur. Ennþá eru góðar líkur á því að ríkið styðji
útrýmingu kláðans ef horfur eru á órofa samstöðu
est er að taka aðgerð gegn fjárkláða með
áhlaupi en ekki teygja hana á langan tíma.
Slíkt deyfir snerpuna við aðgerðir og eftirlit.
Áður en aðgerðir hefjast þurfa að koma fram allar
skoðanir sem uppi eru bæði með og á móti. Kanna
verður viðhorf bænda og ieita eftir undirskriftum
þeirra við framangreindu. Fundir hafa verið
haldnir á Norðurlandi og samstaða virðist góð um
markmið og leiðir en það vantar á þann eldmóð
sem þarf að ríkja. Mikilvægt er að fjáreigendur og
bændur almennt kynni sér sem best hvað á að
gera. Þetta varðar ímynd landsins alls. Gerum því
betur nú en áður og látum heppnast að vinna bug
á fjárkláðanum. Allt veltur á því að enginn
bregðist. /SS
Fundir um útrýmingu fjárkláða voru í Skagafirði í
síðustu viku. Það er Sigurður Sigurðarson, dýralæknir
sem er í pontu, en Þórarinn Leifsson fundarstjóri og
Hallldór Runólfsson yfirdýralæknir hlusta. Á myndinni
hér fyrir neðan eru nokkrir fundarmanna.
Bændablaðið/Örn
bænda. Þá verður væntanlega sett
reglugerð um framkvæmdina og
gengið eftir því með ákveðni af hálfu
hins opinbera að framkvæmdin fari
eftir áætlun. Best væri að bændur á
svæðinu skrifuðu undir stuðningsyfir-
lýsingu við aðgerðir gegn kláðanum
og jafnframt skuldbindingu um að
fylgja þeim reglum sem í gildi eru og
fyrirmælum sem gefin verða um
framkvæmdina.
Hver og einn er ábyrgur fyrir sínu fé og gefur upp
allan grun sinn um fjárkláða. Þann grun þarf að
staðfesta. Ef líkur eru á að samstaða unt aðgerðir
verði ekki fullkomin, er gagnslaus sóun að eyða tíma
og peningum í enn eina slíka tilraun,sem yrði líklega
sú 145. En þar með er einnig hætta á að stjórnvöld
muni fylgja fordæmi ýmissa annarra þjóða, m.a. Eng-
lendinga, sem ekki vinna lengur að útrýmingu
fjárkláða með fjárframlögum heldur ætla bændum
það einum og óstuddum. Afleiðing þess er útbreiðsla
fjárkláða á ný um Bretlandseyjar. Náist fullkomin
samstaða mun ríkið leggja fram efni sem til þarf,
bæði kláðalyf og sótthreinsilyf, sem eru kostnaðar-
samasti hlutinn. Sprauta þarf féð alls staðar tvisvar
sinnum með kláðalyfinu með 7-10 daga millibili og
þrisvar sinnum með sama millibili á bæjum þar sem
kláði hefur fundist samtímis því sem húsin eru þrifin
og sótthreinsuð. Bændur sjá sjálfir um þrif á húsum. I
því felst að taka út úr þeim og fjarlægja allt það sem
ekki er unnt að sótthreinsa og allt laust dót, þ.á m. alla
ull og ullarlagða, og sópa vel svo úða megi alla fleti á
áhrifaríkan hátt. Best er að byrja að þrífa húsin áður
en farið er að hýsa fé. Þá verður eftirleikurinn
auðveldari í vetur. Bændur kosta vinnu dýralækna við
sprautun fjárins með kláðalyfi. Sveitarfélagið þarf að
fá sérstakan mann eða menn til að fara um og
sótthreinsa (úða) tvisvar sinnum með viku millibili,
svo tryggð verði samræmd og góð sótthreinsun allra
fjárhúsa og annarra húsa sem fé hefur komið í allt að
ári áður. Líta þarf eftir að bændur séu búnir að þrífa
húsin áður en byrjað er. Öruggast er að rýja féð fyrir
meðhöndlun.
Betri árangurs er að vænta þar sem menn fara vel
með kindurnar sínar. Féð þarf að láta út meðan á
úðun húsa stendur, en ef veður eru válynd má leyfa
úðun húsa þótt féð sé inni. Þá verður að reka féð til í
húsunum og tjalda á milli.
Keldum, 2. okt. 2001
f.lt. yfirdýralœknis,
Sigurður Sigurðarson dýralœknir
ullsnemmt er að fullyrða að fjárkláðinn sé
úr sögunni þar, þótt vonir standi til þess eft-
ir ítarlegar og vel skipulagðar aðgerðir
síðasta vetur. Að slíkum aðgerðum er nú stefnt á
Norðurlandi. Algjört skilyrði þess að slíkt heppnist
er að fullkomin samstaða náist meðal bænda á
kláðasvæðunum. Samstaða, skipulagning og fram-
kvæmd þarf að vera betri en nokkru sinni fyrr.
Sveitarfélög og einstaklingar þurfa að koma öllu fé
til byggða, með aukasmölunum ef með þarf.
Finnist síðheimt eða útigangsfé, þrátt fyrir vandaða
smölun, skal einangra það þar til meðhöndlað hefur
verið a.m.k. tvisvar sinnum. Síðheimt fé og úti-
gangsfé er líklega helsta orsök mistaka í fvrri skipt-
in. Það er því áríðandi að allir bændur fylgist
grannt með því hvort alheimt er eða ekld og hvort
vænta má síðheimtra eða útigenginna kinda. /SS
OPIÐ BRÉF TIL
BÆNDAí SKAGA
FIRÐI OG HÚNA-
VATNSSÝSLUM
vegna tilraunar til að
útrvma fjárkláða
V|AQLil3&4.ibi^ IrJnafJjl ðjOiOQIJJI