Bændablaðið - 15.10.2002, Blaðsíða 8

8
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 15. október 2002
Helgi Jóhannesson, formaður
Sambands garðvrkiubænda:
Afnám tolla
Helgi segir aö eftir úrskurð Sam-
keppnisstofriunar fyrir tveimur árum
hafi grænmetishluti greinarinnar
verið í uppnámi. Bændur og fyrir-
tæki þeim tengt voru sökuð um
verðsamráð og fleira miður fagurt
athæfí. Lítið bar hins vegar á þeirri
staðreynd í umræðunni að verð til
framleiðenda hefði lítið eða ekkert
hækkað á undangengnum árum þrátt
fyrir miklar kostnaðarhækkanir.
Landbúnaðarráðherra setti á stofn
svokallaða grænmetisneffid. Hún átti
að finna ráð til þess að lækka verð á
grænmeti en tryggja jafhframt stöðu
innlendrar grænmetisframleiðslu.
Niðurstaða nefndarinnar varð sú
að afnema tolla af tómötum, agúrku
og papriku en taka upp beingreiðslur
til bænda til að aðstoða þá í sam-
keppninni. Aður höfðu þessar þrjár
grænmetistegundir verið án inn-
flutningstolla frá 1. nóvembertil 15.
mars. Það ákvæði kom með EES
samningnum. Nú eru þessar
tegundir tollfijálsar allt árið. Þá
leggur ríkið ffam fé til þróunarvinnu
og markaðssetningar. Þar er um að
ræða ákveðna upphæð árlega í tíu ár
sem á aö gera greinina samkeppnis-
hæfari. Raforka til lýsingar er
niðurgreidd að hluta og styrkur er
veittur til kaupa á lýsingarbúnaði.
Einnig er hægt að sækja um styrk til
úreldingar gróðurhúsa fyrir þá sem
vilja hætta í greininni eða eru með ó-
arðbærar einingar. Þannig standa
garðyrkjubændur nú ffammi fyrir
því vali að nýta þau tækifæri sem
þessi samningur gefur til ffam-
þróunar eða þá að nýta sér úr-
eldingarstyrk og hætta.
Mikil breyting
-Það er að vísu ekki komin löng
reynsla á þetta ketfi en hefurðu
hugmynd um hvernig það kemur út
fyrirykkur garðyrk/ubœndur?
„Menn eru enn að fikra sig
áffam í breyttu umhverfi. Þegar
tollamir voru teknir af lækkuðu
agúrkur mikið í verði, en þær eru
framleiddar hér allt árið. Þá spurðu
menn sig hvers vegna og hvort þessi
aðgerð hefði lækkað heimsmarkaðs-
verð á gúrkum eða hvað hefði í
rauninni gerst. Verðið hélst mjög
lágt ffam í sumarbyrjun. Þá var eins
og menn áttuðu sig á því að þessi
verð stóðu ekki nema að hluta undir
ffamleiðslu- og dreifingarkostnaði.
Nú þegar langt er liðið á upp-
skerutímann virðast ffamleiðendur
ætla að ná svipuðu skilaverði og
undanfarin ár fyrir tómata og gúrkur
en heldur lægra fyrir papriku, og
verð út úr búð hefúr lækkað
umtalsvert. Þá gerðist það um leið
að salan jókst og það gefúr okkur
svigrúm til að ffamleiða meira með
sömu ffamleiðslutækjum sem er
hagræðing. Salan hefúr verið góð í
sumar en sólarleysi í ágúst og
september hefúr dregið nokkuð úr
ffamleiðslu. Það bar talsvert á inn-
fluttu grænmeti í verslunum fyrri
hluta sumars og var verðið á þeim
vörum mjög lágt. Verðin voru off
Helgi Jóhannesson, garðyrkjubóndi að Fiúðum, tók við
sem formaður Sambands garðyrkjubænda þegar Kjartan
Ólafsson alþingismaður lét af því starfi sl. vor. Innan Sam-
bands garðyrkjubænda eru grænmetisframleiðendur,
blómaframleiðendur, garðplöntuframleiður og kartöflu-
framleiðendur. Hver þessara greina hefur sitt félag sem
síðan mynda sambandið. Bændablaðið hitti Helga að máli og
ræddi við hann um málefni garðyrkjubænda á líðandi
stundu.
Helgi hefur um árabil verið í forystusveit garðyrkju-
bænda og setið í stjórninni í nokkur ár og þekkir því málefni
garðyrkjubænda mjög vel, auk þess að vera garðyrkjubóndi
sjálfur. Sambandið hefur skrifstofuaðstöðu í Garðyrkju-
miðstöðinni í Garðyrkjuskólanum að Reykjum í Ölfusi, en
þar eru Uka tveir garðyrkjuráðunautar á vegum Bænda-
samtaka íslands. Þar með er búið að koma á einn stað
flestum þeim fagaðilum sem að garðyrkjumálum koma.
svo lág að greinilegt var að verslanir
voru að greiða með vörunni eða
selja hana á sléttu. Þrátt fyrir þetta
tóku íslenskir neytendur okkar vöru
ffamyfir og minna bar á þessum
innfluttu gjöfúm þegar leið á
sumarið. Gæðavitund neytenda
virtist þó ekki sú sama gagnvart
papriku því innflutt paprika af
öðrum og þriðja gæðaflokki er enn
mjög áberandi í verslunum. Okkur
sýnist af byrjuninni á þessu kerfi að
það ætli að skila því sem að var
stefnt, þ.e. að lækka verðið, og að
bændur muni geti lifað af sinni ffam-
leiðslu," segir Helgi. En nú verða
íslenskir bændur að taka sig á og að-
greina sína vöru betur ffá þeirri
erlendu. Ef neytandinn vill frekar
íslensku vöruna verður hann að geta
gengið að gæðunum vísum og
kyrfilega merktum.
Helgi segir að það hafi verið
orðið nauðsynlegt fyrir garðyrkju-
bændur að komast út úr því nei-
kvæða umhverfi sem þeir voru
komnir í. Það er mjög erfitt að starfa
undir því ámæli að vörur okkar séu
alltof dýrar. Sú sátt sem virðist vera
að skapast um þessa grein er því afar
kærkomin.
Blómaframleiðendur í erftðleikum
-Snúum okkur að stöðu blóma-
ffamleiðenda, en þeir kvarta talsvert
um þessar mundir.
„Það er rétt að þeir eru í
nokkrum erfiðleikum. Þeir hafa með
aukinni tækni, betri lýsingu og fleiru
aukið ffamleiðsluna verulega og líka
stækkað stöðvar sínar. Aftur á móti
hefúr salan ekki aukist að sama
skapi því markaðurinn hefúr ekki
stækkað. Blómaffamleiðendur búa
því við oflfamleiðslu, ekki síst á
sumrin þegar blómaffamleiðsla er
mest en salan minnst. Þeir búa líka
við afar óheppilegt sölukerfi þar sem
þeir fá alltof lítinn hluta af endan-
legu söluverði blómanna til sín."
-Eru einhverjir blómaframleið-
endur að bregða búi vegna þessa?
„Einhverjir bændur munu nánast
komnir í þrot og verða að hætta.
Blómastöðvar hafa lent í gjaldþroti,
lánastofúanir taka þær yfir, afskrifa
stóran hluta af skuldunum, og selja
þær síðan affur. Þeir sem kaupa
standa mun betur en hinir sem áffam
þurfa að bera sínar skuldir í
samkeppni þar sem ofífamleiðslan
heldur áfram. Þetta er ójafn leikur og
það sem verra er að aðilar sem reka
blómaverslanir eða dreifingaraðilar
kaupa upp gjaldþrota stöðvar. Það
eru niðurgreiddir vextir í Lánasjóði
landbúnaðarins og ef það er sami
aðili sem ffamleiðir vöruna austur í
Hveragerði og á blómabúð á höfúð-
borgarsvæðinu þá getur hann
skammtað sér ffamleiðsluverðið og
þar með líka búnaðargjaldið að
einhveiju leyti og þá fær hann
hlutfallslega meiri niðurgreiðslu
vaxta á sín lán. Þetta er því komið í
nokkrar ógöngur."
Helgi segir það ekki góðan kost
að blómabændur almennt stofhi
eigin blómaverslanir eins og nokkrir
hafa þegar gert. „Þetta er þó virð-
ingarverð tilraun til að brjóta upp
úrelt og óhagstætt sölukerfi. Það er
hins vegar öfúgþróun að bændur aki
hver á effir öðrum í kaupstað með
blómin sín og selji þau á torgum.
Haldi sú þróun áfram fara þeir að
bjóða niður hver fyrir öðrum og
enginn hefúr fyrir ffamleiðslu-
kostnaði þegar upp er staðið. Menn
verða að standa sameiginlega að
dreifingu á blómum, draga úr of-
ffamleiðslu og bæta aðgengi neyt-
enda að blómum. Þó ég hafi ekkert
út á blómaverslanir að setja eru þær
einar og sér alltof dýr leið að neyt-
andanum."
Minnkandi neysla á kartöflum
-En hvernig er staðan hjá
kartöflubœndum um þessar mundir?
„Hún er heldur slæm því kart-
öfluneysla í landinu hefúr minnkað
umtalsvert undan farin ár. Neyslu-
venjur í þjóðfélaginu virðast kyn-
slóðabundnar. Eldra fólk borðar
mikið ef kartöflum, miðaldra fólk
minna og yngsta fólkið minnst. Sú
þróun hefúr orðið í kartöfluræktinni
að búunum hefúr fækkað en þau
stækkað. Það er með kartöflubændur
eins og blómabændur að hlutur
jteirra af útsöluverði er of lítill, eða
um einn þriðji. Það fer þó aðeins
eftir því effir hvaða leiðum þeir
selja. Af verði út úr verslun fá þeir
ekki nema einn þriðja."
-Hverjir eru það þá sem fá tvo
þriðju afkartöfluverðinu út úr búð?
„Það er pökkunarkostnaður,
dreifing í heildsölu og verslunar-
álagningin. Það hefúr gerst hér á
landi og víðar að hlutdeild ffam-
leiðenda í landbúnaði minnkar en
hlutur milliliðanna eykst. Síðan er
ffamleiðendum alltaf stillt upp við
vegg ef samkeppni í smásölu er
lítil."
Helgi segir að þeir kartöfluffam-
leiðendur sem eru með annan
búskap með kartöfluræktinni standi
e.t.v. betur. Þeir geti samnýtt hús
vélar og tæki með annarri starfsemi
en þeir sem eingöngu ffamleiða
kartöflur séu ekki í góðum málum
vegna samdráttar í sölu. Það þarf að
kenna yngri kynslóðinni að meta
kartöfluna. Hún er mun hollari kol-
vetnisgjafi en pasta og hrísgrjón.
Með fjölbreyttari matreiðslu og
auknu markaðsstarfi er kartaflan
affur komin í sókn í nágranna-
löndunum. Ahugi Islendinga á
alvöru matargerð eykst stöðugt og
þar á kartaflan sín tækifæri. Kart-
öfluverkmiðjan í Þykkvabæ hefúr
unnið gott starf við þróun kart-
öflurétta og forsoðinna kartaflna
sem er svar við tímaskorti neytenda.
Garðplöntuframleiðendur
-Garðplöntuframleiðendur eru
líka innan sambandsins, hvernig er
staða þeirra?
„Þeir eru nokkuð sér á báti. Þeir
eru margir með sína eigin plöntu-
sölu. Flestir garðplöntuffamleið-
endur selja sína ffamleiðslu beint til
neytenda þannig að minna er um
milliliði í þessari grein. Þó er
nokkuð um að ffamleitt sé fyrir
stærri verslanir á þessum markaði.
Höfúðverkur garðplöntuffam-
leiðenda var lengi vel samkeppni við
opinber eða hálfopinber fýrirtæki,
eins og Skógrækt ríkisins og Skóg-
ræktarfélag Reykjavíkur. Þetta hefúr
breyst því opinberir aðilar hafa að
mestu dregið sig út úr ffam-
leiðslunni. Síðan er það mjög
jákvætt fyrir garðplöntuffamleið-
endur að áhugi á ræktun er að aukast
út um allt land. Bæir og sveitarfélög
auka hjá sér skrúðgarða og skógar-
reiti. Sumarbústöðum fjölgar og fólk
plantar þar út trjám og blómum og á
höfúðborgarsvæðinu plantar fólk út
trjám og blóm eru í görðum og á
svölum húsa. Þannig að garð-
plöntuffamleiðendur horfa ffam á
stækkandi markað sem ekki sér fyrir
endann á."
Helgi segir að ef einhver land-
búnaður eigi rétt á sér á íslandi sé
það garðyrkjan því hún hafi þraukað
hingað til styrkjalaus þrátt fyrir mun
meiri innflutning og samkeppni en
tíðkast í öðrum greinum.
„Eina vopn okkar í sam-
keppninni eru gæðin, en ég held að
óhætt sé að fúllyrða að menn grípa
ekki upp gull í þessari grein," sagði
Helgi Jóhannesson.
Vélaver
áformar afl
byggjaí
Smðlflnduni
Nýlega fékk Vélaver hf. út-
hlutað tæplega tveggja hektara
lóð hjá Reykjavíkurborg. Lóðin
er við gatnamót Suðurlands- og
Vesturlandsvegar í svokölluðum
Smálöndum. Segja má að þessi
staðsctning sé einstök fyrir
þessa starfsemi því gatnamót
Suðurlands- og Vesturlandsveg-
ar eru einhver fjölförnustu
gatnamót iandsins og oft kölluð
gatnamót Islands. Auk þess
liggur 15. brautin á golfvellinum
í Grafarholti að lóðamörkum.
Vélaver hefúr heimild til að
byggja allt að 9.500 m2 á lóðinni,
en áformar að byggja 2.500- 3.000
m2 í fyrsta áfanga. Aður en langt
um líður verður byrjað að hanna
nýja húsið en á þessari stundu er
ekki hægt að segja hvenær verk-
legar framkvæmdir hefjast.
Vélaver hefúr lengi áformað
að byggja yfir starfsemina og
hefur átti inni umsókn um lóð hjá
Reykjavíkurborg síðan 1998.
Mjög hefur þrengt að starfsemi
fyrirtækisins á undanfomum árum
í Lágmúlanum og leigir fyrirtækið
húsnæði og aðra aðstöðu af
þremur aðilum. Atvinnustarfsemi
á núverandi athafnasvæði Véla-
vers hefúr tekið miklum breyt-
ingum á liðnum árum. Þetta hefúr
haft í for með sér að oft hafa við-
skiptavinir átt erfitt að komast að
fyrirtækinu á annatímum.
Fréttatilkynning.
Uppskeruhátíö
garðyrkjunnar
Uppskeruháb'ö garöyriqunnar
veröur haldin laugardaginn 16.
nóvember nK aö Hótel Örk í
Hverageröi. Gert er róö fyrir
matarveislu meö dagskrá og
dansleik. Kostur er á gistingu.
- Verð á gistingu (í tvíbýli), 3ja
rétta veislukvöldverði, dansleik
og morgunmat er kr. 8.790.
- Ef gist er í einbýli er verðið kr.
11.040. Verð án gistingar er kr.
4.490.
ÞEIR SEM Æ7LA AÐ GISTA
ÞURFA AÐ TILKYNNA UM
ÞÁ7TTÖKU FYRIR 23. OKTÓBER.
Þátttöku þarf aö ööru leytí helst
aö tilkynna 10 dögum fyrir
veislu. Mælst ertil þess aö
tilkynningar um þátttöku veröi
helst sendar á netinu á
netfangiö haukur@reykirjs
eöaífæd á númerlö 480A323.
Slæðivörn
VÉLAVAL-Varmahlíö hf
S: 453 8888 fax: 453 8828
vefur: www.velaval.is
netpóstur: velaval@velaval.is