Bændablaðið - 15.10.2002, Blaðsíða 15

Þriðjudagur 15. október 2002
BÆNDABLAÐIÐ
15
svæði myndaði hverja einingu
(fuglahverfi) sem allir rétthafar
fuglaveiða stæðu að. Rétthafar
veiða stofnuðu síðan félag um
veiðar á rjúpu og gæs í "hverfinu"
sem hefði svipuðu hlutverki að
gegna og veiðifélög varðandi lax-
og silungsveiðar. Settar yrðu
reglur um ffiðun, veiðar,
veiðiálag, veiðibúnað og
veiðiaðferðir og uppbyggingu
svæðisins til tiltekinna fuglaveiða.
Svæðið má síðan leigja eða nýta
eins og tíðkast með hin sk.
fiskhverfi.
Skipulag þetta hefur reynst
það vel varðandi lax- og
silungsveiði að það hlýtur að
koma til greina við tilteknar
fúglaveiðar.
Hvergi er bannað í lögum að
slíkt skipulag sé tekið upp og vísir
að því er reyndar til. Eflaust er þó
æskilegt að í ffamtíðinni verði í
lögum og reglugerð sá rammi sem
slík félög mundu starfa eftir.
Nú kunna einhverjir að spyrja
hvort þama sé ekki verið að gera
fúglaveiðar að einhverju "sporti"
örfárra. Svo er alls ekki og benda
má á að nýting með skipulagðari
hætti en verið hefúr og nýting sem
miðar að viðhaldi og
uppbyggingu viðkomandi
auðlindar hlýtur alltaf að vera
heppilegri, ef litið ertil framtíðar,
heldur en óskipulögð og
gegndarlaus veiði eins og tíðkast
hefúr.
Einstakir
bændur og aðrir
landeigendur
hafa til þess
fúllan rétt að
banna
fúglaveiðar í
landi sínu.
Margir gera
þetta vegna þess
að þeir telja að
veiðiálagið sé
orðið alltof mikið,
eða að þeir vilja hafa
stjóm á þeim veiðum
sem stundaðar eru. Sums
staðar hefúr þetta ekki
vel því að erfitt reynist
við því eftirliti sem þarf. Ekki er
alltaf samstaða um bann við
veiðum á samliggjandi jörðum
sem gerir eftirlit enn erfiðara. Þá
hafa landeigendur á tilteknu og
allstóm svæði látið á það reyna að
óska eftir lögboðinni styttingu á
rjúpnaveiðitímanum, en því hafa
yfirvöld hafnað.
Því ber allt að sama brunni,
staða mála kallar á bætt skipulag
og stjómun þessara mála.
Arni Snœbjörnsson,
hlunnindaráðunautur BÍ
FriOun rjúpunnar mikilvæg
„Hin mikla fækkun í íslenska
rjúpnastofninum em alvarleg tíðindi
fyrir náttúm landsins og alla sem í
landinu búa. Mikilvægt er að friða
rjúpuna og er aðaltilgangur þess að
skapa skilyrði til vaxtar í þeirri von
að fúglinn nái sér upp úr þeirri
gríðarlegu niðursveiflu sem hann er
í,“ segir í frétt frá stjóm Rjúpna-
vemdarfélagsins.
„Rjúpan er fæða margra tegunda
og því er mikið álag á stofninum.
Minkum og refúm hefúr fjölgað
mjög í mörgum hémðum og fjöldi
sveitarfélaga sparar við sig varg-
eyðingu sem þýðir að uppeldis-
stöðvar rándýranna blómstra víða.
Þá er ijúpan aðalfæða fálkans sem er
ffiðaður og sílamáfar fljúga víða um
heiðar og tína upp ijúpuunga fyrri
hluta sumars, sem og aðra mófúgla.
Víða er ekkert hugsað um að halda
sílamáfúm í skefjum.
Skotveiðar á ijúpu hafa verið
stundaðar með miklum yfirburðum
tækninnar um Iangt árabil. Fjalla-
bílar og vélsleðar færa menn fljótt á
milli staða, ólíkt því sem var þegar
menn gengu til ijúpna og höfðu ekki
annað en sína eigin fætur. Þá var
rjúpan bjargræði margra, enda mikið
til af henni, en í dag er það við-
burður að sjá ijúpnafjölskyldu og
svokallaðar ijúpnabreiður em löngu
horíhar. Þá er það nýjung í rjúpna-
veiðum hér á landi að nota erlenda
veiðihunda sem með lyktarskyni
sínu geta vísað á felustaði fúglanna.
Allt er þetta gert í því skyni að ná
meiri veiði.
Þegar Rjúpnavemdarfélagið var
stofnað fyrir 11 árum og fór fram á
ffiðun rjúpunnar var því víða haldið
ffam að veiðar hefðu engin áhrif á
stofhinn. Nú hefúr verið sýnt fram á
að skotveiðamar hafa mikil áhrif og
einhver ástæða er fýrir því að hinar
ýmsu tegundir dýraríkisins em
friðaðar tímabundið eða alveg.
Veiðar þessar hafa verið mjög
óheffar hér á landi því fara hefúr
mátt víða um heiðar og fjöll og taka
allt sem fyrir er. Friðun nokkurra
svæða hefúr ekki skilað árangri fýrir
stofhinn í heild.
Nú er ijúpan komin á válista hjá-
Náttúmffæðistofhun íslands sem
fúgl í hættu og því er það um-
hugsunarefni hvort ekki eigi að gefa
henni grið. Einkennisfúgl lyng-
heiðanna skiptir okkur öll máli og
því er ástæða til þess að hvetja alla
til þess að stuðla að friðun íslensku
ijúpunnar.
Rjúpnavemdarfélagið lýsir yfir
vonbrigðum með viðbrögð um-
hverfisráðherra sem hefúr ffam að
færa gagnslitlar tillögur til bjargar
rjúpunni. Stækkun ffiðaða svæðisins
við Reykjavík hefúr ekkert að segja,
og þýðir í raun meira álag á önnur
svæði, auk þess sem stytting veiði-
tímans er of lítil í tillögu ráðherrans.
Rjúpnavemdarfélagið leggur
áherslu á að öllum óviðkomandi er
bönnuð rjúpnaveiði í eignarlöndum
bænda nema með leyfi landeigenda
og leggur áherslu á að menn ffiði
Iönd sín til að stofhinn nái sér upp.“
Stjóm Rjúpnavemdarfélagsins
skipa: Atli Vigfússon Laxamýri,
Indriði Ketilsson Ytrafjalli og
Tryggvi Stefánsson Hallgilsstöðum.
ÞingmaOur vill friOa rjúpu
Steingrímur J.
Sigfússon hefur
lagt fram þings-
ályktunartillögu
um að fela um-
hverfisráðherra að
grípa tafarlaust til
aðgerða til verndar
rjúpnastofninum.
Haustið 2002 skal
leyfilegur veiðitími
á rjúpu vera 1.-30.
nóvember. Rann-
sóknir á viðgangi
rjúpnastofnsins
skulu efldar eins og
kostur er og fylgst
grannt með því
hvort aukin friðun
skili sýnilegum
árangri. Áður en
veiðitími hefst
haustið 2003 skal
metið hvort grípa
verði til enn frekari
aðgerða, svo sem
sölubanns eða
alfriðunar stofnsins
um eitthvert árabil.
I greinargerð
með þings-
ályktunartillögunni
segir m.a. að hafið
sé yfir allan vafa að
ástand rjúpna-
stofnsins sé afar
bágborið um
þessar mundir og
að teknu tilliti til
vel þekktra sveiflna
sé Ijóst að stofninn
hafi verið á hæg-
fara niðurleið um
langt árabil.
Staðkunnugum
mönnum á helstu
varp- og uppeldis-
slóðum rjúpunnar,
sem eru ekki hvað
síst á Norð-
Austurlandi, ber
nær undan-
tekningarlaust
saman um að
ástandið hafi
versnað jafnt og
þétt. Nú síðast
hefur Náttúru-
fræðistofnun
komist að þeirri
niðurstöðu að
ástæða sé til þess
að hafa alvarlegar
áhyggjur af stöðu
stofnsins og mun
setja rjúpuna á
válista sem tegund í
yfirvofandi hættu.
VEHNMBUIIINOTA UM 60 TONN
AF BLÝHÖGLOM Á HVERJU ÁMI
Fyrir skömmu birtist frétt í Bændablaðinu um að nautgripir hefðu
drepist vegna blýeitrunar eftir að þeir átu innihald rafgeymis.
Blýeitrun er skelfilegur sjúkdómur sem leiðir til heilaskemmda og
síðan dauða ef hann er á háu stigi. Sú spurning vaknar hvort ekki sé
hætta á blýmengun í kartöflugörðum, túnum og bithaga þar sem
gæsaveiðar fara fram, eða í votlendi þar sem endur eru skotnar. Þá
fer einnig gríðarlegt magn af blýhöglum út í náttúruna þar sem leir-
dúfuskotfimi er æfð.
Níels Jónsson hjá Hollustu-
vemd ríkisins segir að talið sé að á
milli 55 og 60 tonnum af blýi sé
dreift árlega út í náttúmna hér á
landi með haglaskotum. Hann
segir að ekki fari hjá því að af
þessu hljótist blýmengun, enda séu
þess mörg dæmi erlendis á svæð-
um þar sem mikið er skotið. Hann
sagði líka að það væri ekki að
ástæðulausu að búið væri að banna
blýhögl í haglaskotum á öllum
Norðurlöndunum nema hér og
stálhögl tekin upp í staðinn.
Bandaríkjamenn hafa einnig
bannað blýhögl.
Níels bendir á að öll málning
sem inniheldur blý sé bönnuð, Iíka
hér á Iandi. Ef menn ætli að kaupa
sér tindáta úr blýi þurfi leyfi til
þess frá Hollustuvemd.
Blýmengun i Þingvallavatni
Gunnar Steinn Jónsson, vatna-
líffræðingur hjá Hollustuvemd
ríkisins, sagði að þeir hefðu tekið
sýni úr Þingvallavatni í þjóð-
garðinum og þá hefði öðru hvoru
komið fram blýmengun. Gunnar
Steinn sagði vísindamenn gmna að
ástæða þess hve mengunin er
óregluleg væri sú að hana mætti
rekja til blýsökka sem notaðar eru
á netateina. Mikið veiðist af murtu
í net í Þingvallavatni og það kemur
fýrir að net sökkvi og nást ekki
upp á ný.
„Þess vegna höldum við að
það sé ekki bara blýmengun í
jarðvegi eftir haglaskot heldur sé
hún líka til staðar í vötnum þar
sem netaveiði hefúr lengi farið
fram. Eg vil taka fram að hér er
ekki um rannsakað mál að ræða,
heldur er þetta gmnur," sagði
Gunnar Steinn.
Endurkast
Magnús Jóhannesson, ráðu-
neytisstjóri í umhverfisráðu-
neytinu, var spurður hvort ekki
hefði komið til umræðu að banna
blýhögl og leyfa aðeins högl úr
stáli. „Þetta hefúr verið rætt en þar
sem blý er ekki mikið í okkar
umhverfi og um heljarmikla
aðgerð að ræða, að skipta úr
blýhöglum yfir í stálhögl, þá hefúr
ekki verið ákveðið að stíga það
skref," sagði Magnús.
Hann segir að hér á landi sé
ekki mikil blýmengun, en viður-
kennir að jarðvegur á þeim svæð-
um þar sem mest er skotið á gæsir,
sem gjaman eru kartöflugarðar,
tún og bithagar búfénaðs, hafi ekki
verið rannsakaður með blýmengun
í huga. Hann sagði jafhframt að
þetta mál væri ekki í neinni skoðun
eins og er. Þegar rætt hefði verið
um það á sínum tíma hefði þetta
ekki verið talið slíkt vandamál -
miðað við þann kostnað sem þv^
fýlgdi að fara úr blýhöglum yfir í
stálhögl - að ástæða væri til
aðgerða. Magnús benti á að
blýhögl sem lenda á steinum
klessast og detta niður en af endur-
kasti stálhagla stafaði umtalsverð
hætta. „Þetta er heljarmikið mál og
þegar umhverfisþátturinn er ekki
klárlega ógnandi þá telja menft
ekki ástæðu til aðgerða."