Bændablaðið - 28.01.2009, Blaðsíða 16

Áhrif ESB-aðildar á smásölumarkað
og matvælaverð
Finnskum bændum fækkaði verulega
eftir inngöngu í ESB
Innflutt matvæli eru í dag að langmestu leyti án
tolla. Þetta á við ávexti, margar grænmetistegundir,
kornvörur, s.s. hveiti, kex, pasta, morgunkorn og
f leira. Vörur úr þessum flokkum eru einnig oft
hráefni í innlendum matvælaiðnaði, s.s. brauði,
kexi, niðursoðnu grænmeti, ávaxtasöfum o.s.frv.
Samt er verðlag á þessum vörum mun hærra
en í f lestum öðrum Evrópulöndum þegar litið
er á samanburð á hlutfallslegu verðlagi milli
Evrópulanda. Kaffi er dæmi um vöru sem er
tollalaus hér og í Danmörku en var u.þ.b. 30%
dýrari hér á landi á árinu 2007.
Hlutur innfluttra mat- og drykkjarvara
og innlendra, annarra en kjöts, mjólkur og
grænmetis, í útgjöldum samkvæmt vísitölu
neysluverðs er 7,5%. Er raunhæft að gera ráð fyrir
að þessar vörur lækki við ESB-aðild?
Kjöt, mjólk og grænmeti vegur 5,8% af
útgjöldum samkvæmt vísitölu neysluverðs. Er
raunhæft að spá því að verðlag á þessum vörum
geti t.d. orðið lægra en í Danmörku?
Hver yrðu t.d. áhrifin af því á verð
drykkjarmjólkur að dreifa mun minna magni
mjólkurvara út um land? Gæti drykkjarmjólk
hækkað í verði við það? Svarið er já.
Ísland er örmarkaður í evrópsku samhengi. Vissir
þú að framleiðsla á afskornum blómum er horfin
í Danmörku og hollenskir blómabændur hafa lagt
þann markað undir sig? Fjársterkir markaðsaðilar,
innlendir sem erlendir, geta á skömmum tíma rutt
innlendum framleiðendum af markaði.
Ísland hefur um árabil lagt tolla á margar af þeim
búvörum sem framleiddar eru hér á landi, einkum
kjöt, mjólkurvörur og egg en í minna mæli á
afurðir garða og gróðurhúsa. Árið 2002 voru tollar
á tómata, gúrkur og paprikur lagðir niður en
beingreiðslur teknar upp í staðinn. Landbúnaður
hér á landi býr við náttúrulega óhagstæð skilyrði
en er um leið ætlað margþætt hlutverk í nýtingu
auðlinda, atvinnulífi í dreifbýli og matvælaöryggi.
Tollvernd og annar stuðningur er því nauðsynlegur
að einhverju marki. Verði starfsumhverfi
landbúnaðarins mótað í miðri Evrópu er þessum
tækjum til að hafa áhrif á starfsumhverfi íslensks
landbúnaðar varpað fyrir róða.
Evrópusambandið, Bandaríkin, Sviss og
Noregur beita öll tollum til að hafa áhrif á viðskipti
með búvörur og verð á innanlandsmarkaði. Í úttekt
WTO á fjölda þeirra tollalína sem einstök lönd
hafa heimildir til að leggja svokallaða magntolla á
innflutning kemur athyglisverð niðurstaða í ljós.
Ísland hefur slíka heimild fyrir 363 tollalínur af
1.606 eða 22,6%. Fyrir ESB er slíkar heimildar að
finna fyrir 1.010 tollalínur, 45,8% af tollalínum
fyrir búvörur.
Árið 2003 var unnin umfangsmikil skýrsla um
íslenskan landbúnað í alþjóðlegu umhverfi þar
sem áhrif ESB-aðildar á finnskan landbúnað voru
grannt skoðuð. Aðlögun Finna að sameiginlegri
landbúnaðarstefnu Evrópusambandsins (CAP)
leiddi til 40-50% lækkunar á afurðaverði til bænda
strax árið 1995, en lækkanir á verði aðfanga
komu einungis að mjög litlu leyti á móti. Verð á
korni féll um 50-60% árið 1995 og hefur lækkað
enn meira síðan. Lækkanir voru jafnframt
verulegar á afurðum dýra, frá 28% lækkun á
mjólkurverði til 65% lækkunar á verði eggja.
Tekjur landbúnaðarins að kostnaði frádregnum
lækkuðu á fyrsta ári aðildar um 12,4% frá árinu
1994 og 12,7% árið 1996. Þetta gerðist þrátt fyrir
að sérstakir samningar næðust um stuðning við
landbúnað í norðurhluta landsins og til viðbótar
aðlögunarstuðning fyrir Suður-Finnland, sem
hvort tveggja var alfarið greitt af finnska ríkinu.
Finnskur landbúnaður hefur tekið hröðum
breytingum á undanförnum árum. Fyrir
inngönguna í Evrópusambandið voru meira en
100.000 bú í Finnlandi. Árið 2005 voru 69.000
eftir. Fækkun búa hefur numið 3% á ári. Fækkunin
hefur orðið meiri í sumum búgreinum en öðrum.
Sem dæmi hefur kúabúum fækkað um nærri
7% á ári, sem samsvarar helmingsfækkun á
tímabilinu, frá um 30.000 í um 15.000. Samhliða
þessu hafa búin stækkað. Meðalkúabúið hefur t.d.
stækkað úr 12 kúm í 20. Fækkunin hefur verið
hröðust í austurhluta landsins en verið hægari í
norðurhéruðum.
Heildarframleiðsla hefur lítið breyst en í
sumum búgreinum hafa orðið breytingar.
Nautakjötsframleiðsla dróst saman um 18,7%
frá 1994 – 2007, eggjaframleiðsla um 23,6% og
mjólkurframleiðsla um 3,9%. Hins vegar hefur
svína- og alifuglakjötsframleiðsla aukist og sama
gildir um kornframleiðslu. Umtalsverður hluti
svínakjötsframleiðslunnar er f luttur út.
€
€
€
€
€
€
€
€
€