Bændablaðið - 28.01.2009, Blaðsíða 14

Núverandi
landbúnaðarstefna Íslands
Áhrif ESB-aðildar á kjöt- og mjólkuriðnað
Eru áhrif nýs WTO-samnings og
innleiðingar matvælalöggjafar ESB önnur
en ESB-aðildar?
ESB-aðild felur í sér afnám tolla á öllum vörum
gagnvart öðrum ESB-löndum. Nú er heimilt að
f lytja inn til landsins frosið kjöt með tollum eða
innan tollfrjálsra kvóta. Verði matvælalöggjöf
ESB innleidd í því formi sem stjórnvöld hafa
boðað með lagafrumvarpi verður heimilaður
innflutningur á fersku og hráu kjöti frá löndum
ESB á gildandi tollum. Fyrirliggjandi drög að
samningi um viðskipti með búvörur innan WTO
boða allt að 70% lækkun tollaheimilda. Heimilt
verður að ganga skemur í tollalækkunum á allt að
109 vöruflokkum. Með þessu hefur Ísland áfram
umtalsvert svigrúm til að stýra innflutningi á
mikilvægustu landbúnaðarafurðunum.
Heimild: SAM
Rekstrarumhverfi mjólkurstöðva, kjötvinnslna
og sláturhúsa mun taka miklum breytingum
ef Ísland gengur í ESB. Stærsta breytingin fyrir
matvælaiðnaðinn lýtur að breyttu tollaumhverfi
sem þýðir að Ísland yrði hluti af sameiginlegum
innri markaði ESB þar sem viðskiptahömlur
í formi tolla myndu falla niður. Við aukinn
innflutning erlendra búvara minnkar þörfin fyrir
innlenda vinnslu og störfum og starfsstöðvum
fækkar.
Markvisst hefur verið unnið að hagræðingu
við úrvinnslu kjötvara síðustu ár sem hefur skilað
árangri. Hætt er við að sú hagræðing fari út í veður
og vind ef tollar verða felldir niður við inngöngu
í ESB. Mikill tollfrjáls innflutningur á kjöti,
t.d. svína-, nauta- og kjúklingakjöti, myndi hafa
veruleg áhrif á kjötmarkaðinn.
Samtök afurðastöðva í mjólkuriðnaði telja að
mjólkurframleiðsla muni dragast verulega saman
með tilheyrandi fækkun mjólkurframleiðenda.
Þá muni afurðastöðvum fækka, rekstrarforsendur
mjólkuriðnaðar þyngjast verulega og
rekstrarskilyrði afurðastöðva úti á landsbyggðinni
verða fyrir mestum áhrifum.
Verðlag ferskvara með takmarkað geymsluþol
sem framleiða þarf hérlendis myndi hækka
umtalsvert að mati samtakanna. Ferskvörur með
takmarkað geymsluþol, s.s. drykkjarmjólk og aðrar
vörur sem að öllum líkindum þarf að framleiða
hérlendis, vigta um 50% í magni og veltu íslenska
mjólkuriðnaðarins.
Að stærð og fjárhagslegum styrk er íslenskur
mjólkuriðnaður örsmár í samanburði við
helstu mjólkurfyrirtæki í nágrannalöndum
okkar. Ljóst er að samkeppnisstaða íslenskra
afurðastöðva er ekki vænleg þegar stærð fyrirtækja
í mjólkuriðnaði í Evrópu er borin saman. Íslenskur
mjólkuriðnaður veltir undir 2% af veltu franska
mjólkurvörufyrirtækisins Danone og finnska
fyrirtækið Valio er 11-12 sinnum stærra en
íslenskur mjólkuriðnaður í heild sinni. Það er
augljóst að án sérstakra aðgerða eða frávika frá
almennri reglu mun íslenskur mjólkuriðnaður
standa frammi fyrir ofjarli sínum að stærð og
styrkleika í rekstri og efnahag gangi landið í ESB.
Núverandi landbúnaðarstefna á Íslandi kristallast
í búvörulögum og þeim samningum sem bændur
og ríkið gera sín á milli. Allir búvörusamningar
sem gerðir hafa verið miða að því að hér séu
framleiddar búvörur til innanlandsneyslu að því
leyti sem fellur að íslenskum aðstæðum með
innlendum aðföngum, þ.m.t. orku. Markmið
samninganna eru að landbúnaðurinn sé styrk stoð
atvinnu í dreifbýli, kjör bænda séu í samræmi við
kjör annarra stétta og stuðli að aukinni hagkvæmni
og framförum, neytendum og bændum til heilla.
Forystumenn bænda og Bændasamtökin hafa alltaf
tekið virkan þátt í að móta landbúnaðarstefnuna
ásamt stjórnvöldum.
Stuðningur við íslenskan landbúnað byggir
annars vegar á greiðslum úr ríkissjóði og hins
vegar tollvernd.
Íslenskir bændur framleiða fjölbreyttar
búvörur sem neytendur þekkja fyrir trygg gæði
og ferskleika. Metnaður bænda stendur og til að
sjá þjóðinni fyrir sem mestu af þeim matvælum
sem hún þarfnast. Landbúnaður er samofinn
atvinnulífi víðast á landsbyggðinni og bændur eru
þátttakendur í nýsköpun í atvinnulífi, uppgræðslu
lands, skógrækt og svo má áfram telja.
Með íslenskri landbúnaðarstefnu er tryggt
að lagðar verða áherslur sem henta Íslendingum á
hverjum tíma.
Búvörusamningar eru gerðir með fyrirvara
um hugsanlegar breytingar á þjóðréttarlegum
skuldbindingum Íslands sem kunna að leiða
af niðurstöðu samningaviðræðna á vettvangi
Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar (WTO). Þegar
og ef samningaviðræðum innan WTO lýkur
verða samningar endurskoðaðir þannig að
stuðningsfyrirkomulag ríkisins við íslenskan
landbúnað rúmist hverju sinni innan þeirra
heimilda sem skuldbindingar Íslands á vettvangi
WTO kveða á um.
Molar
Um 4.300 lögbýli eru í ábúð á Íslandi.
Búfjárrækt í einhverjum mæli er stunduð á um
það bil 2.700 lögbýlum. Til viðbótar eru býli þar
sem engin búfjárrækt er stunduð en þar getur
verið ferðaþjónusta, skógrækt, hlunnindanýting
eða heimilisfólk vinnur utan bús.
Árið 2006 voru 6.000 manns starfandi
í landbúnaði á landinu, samkvæmt
vinnumarkaðsrannsóknum Hagstofu Íslands,
sem er 3,4% fólks á vinnumarkaði.
Alls störfuðu 2.430 manns á árinu 2005 við
úrvinnslu og sérhæfða þjónustu við landbúnað,
þar af 1.590 í kjötiðnaði. Þá voru 1.570 eða um
65% af þessum störfum utan höfuðborgarsvæðis
og Suðurnesja.