Bændablaðið - 03.05.2012, Blaðsíða 46

46 Bændablaðið | fimmtudagur 3. maí 2012
Markaðsbásinn
Erna Bjarnadóttir
hagfræðingur Bændasamtaka Íslands
eb@bondi.is
Mánaðaryfirlit
Dýralyf og lyfjaleifar í búfjárafurðum
Að undanförnu hafa komið út
nýjar reglur sem varða eftirlit með
notkun dýralyfja og lyfjaleifum
í dýraafurðum. Má þar nefna
reglugerð nr. 30/2012 um eftirlit
með efnaleifum í afurðum dýra s.s.
kjöti, mjólk og eggjum og einnig
reglugerð nr. 303/2012 um rafræna
skráningu dýralækna á dýra-
sjúkdómum og lyfjameðhöndlun.
Neytendavernd er megintilgangur
þessara nýju reglna. Þeim er ætlað
að stuðla að bættu heilsufari dýra
og heilnæmi afurða með auknu
eftirliti með lyfjanotkun og þannig
hindra að lyfjaleifar berist með
dýraafurðum á disk neytenda og
valdi þeim heilsutjóni.
Mikil vinna við innleiðingu á
matvælalöggjöf ESB
Eins og kunnugt er þá tók matvæla-
löggjöf Evrópusambandsins að fullu
gildi hér á landi í nóvember 2011.
Mikil vinna hefur farið fram hér á
landi á undanförnum misserum við
innleiðingu löggjafarinnar bæði hjá
eftirlitsaðilum og hjá fyrirtækjum
sem eiga að starfa samkvæmt henni.
Eftirlit með skráningu dýralyfja og
lyfjasölu dýralækna er í höndum
Lyfjastofnunar, en Matvælastofnun
hefur eftirlit með notkun og ávísun
dýralyfja og sér einnig um sýnatökur
og rannsóknir vegna lyfjaleifa í mat-
vælum.
Eftirlitsstofnun EFTA (ESA)
hefur eftirlit með framkvæmd lög-
gjafarinnar hér á landi. Af því til-
efni komu fulltrúar ESA í eftir-
litsheimsókn í desember 2011 til
að fara yfir framkvæmd á eftirliti
með efnaleifum í dýraafurðum,
með sérstakri áherslu á eftirlit með
notkun dýralyfja. Matvælastofnun
og Lyfjastofnun hefur nýlega borist
skýrsla ESA vegna eftirlitsins og þar
koma fram gagnlegar ábendingar um
það sem betur má fara og hefur stofn-
unin í samvinnu við Lyfjastofnun
þegar hafið úrvinnslu þessara ábend-
inga.
Ödflugt eftirlitskerfi nauðsynlegt
Til þess að hindra að lyfjaleifar ber-
ist í matvæli, þarf að vera til staðar
öflugt eftirlitskerfi með ávísun og
notkun lyfja í dýr. Matvælastofnun
hefur undanfarið verið að þróa raf-
rænt skráningakerfi til þess að geta
sinnt lögboðnu eftirliti.
Rafræn skráning
Í mars sl. var gefin út reglugerð nr.
303/2012 og eins og nafn gerðar-
innar ber vott um, fjallar hún um
rafræna skráningu dýrasjúkdóma,
dýralæknisaðgerða og meðhöndlun
dýra með lyfseðilsskyldum lyfjum.
Tilgangurinn er að stuðla að bættu
eftirliti með heilsufari dýra og heil-
næmi afurða og leggja grunn að
auknum forvörnum gegn sjúkdómum
í dýrum. Neytendavernd er leiðar-
ljósið.
Nýja kerfið heitir HEILSA og
dýralæknum ber að skrá notkun og
ávísun lyfseðilsskyldra lyfja í dýr
í þennan grunn. Skráningarkerfið
hefur þegar verið tekið í notkun fyrir
nautgripi og hross og munu aðrar
dýrategundir fylgja í kjölfarið.
Skráningarkerfið tengist hjarð-
bókum viðkomandi dýrategunda.
Þegar dýralæknir skráir lyfjameð-
höndlun í HEILSU, fara þær upp-
lýsingar sjálfkrafa í heilsukort við-
komandi grips í hjarðbók eiganda.
Flest lyf hafa s.k. afurðanýtingarfrest
en það er sá tími sem líður frá því að
dýrið fékk síðast lyf og þangað til að
nýta má afurðir þess til manneldis.
Líkaminn þarf tíma til að losa sig við
niðurbrotsefni lyfsins.
Engin dýr í sláturhús með
lyfjaleifar
Það er skylda dýraeiganda, að
senda ekki dýr sín í sláturhús með
lyfjaleifar. En mistök geta alltaf átt
sér stað. Skráningakerfið HEILSA
kemur í veg fyrir þau. Upplýsingar
sem eru skráðar þar og fara yfir í
heilsukort grips, fylgja honum í
sláturhús. Sláturhúsið sannreynir
þessar upplýsingar þegar gripurinn
kemur þangað. Og kerfið virkar.
Fundist hafa gripir eftir komu í
sláturhús sem voru með lyfjaleifar
þegar viðkomandi gögn sem fylgdu
þeim, voru skoðuð. Eins og áður er
sagt, skulu afurðarstöðvar (slátur-
hús) í gegnum innra eftirlit gera
nauðsynlegar ráðstafanir til að taka
aðeins við dýrum ef eigandi eða
umráðamaður búfjár getur ábyrgst
að þau séu laus við lyfjaleifar.
Tilgangur reglugerðar nr.
30/2012 er að tryggja að fullnægj-
andi eftirlit sé haft með efnum og
flokkum efnaleifa í afurðum dýra
til þess að koma í veg fyrir að lyfja-
leifar berist með afurðum á borð
neytenda sem kynnu að vera skað-
legar heilsu manna. Til þess útbýr
Matvælastofnun árlega áætlun um
sýnatökur til þess að hafa eftirlit með
efnaleifum og aðskotaefnum í afurð-
um dýra. Reglugerðin fjallar einnig
um valdheimildir Matvælastofnunar
til að framkvæma eftirlit hjá frum-
framleiðendum og afurðastöðvum
og til hvað úrræða skuli gripið ef
efnaleifar finnast í afurðum dýra.
T.d. er eigendum og umráðamönnum
búfjár sem og dýralæknum skylt að
veita Matvæla¬stofnun allar upp-
lýsingar sem stofnunin fer fram á
í þessu sambandi. Auk reglulegs og
lögboðins eftirlits sem reglugerðin
kveður á um, getur Matvælastofnun
framkvæmt slembieftirlit við fram-
leiðslu, meðhöndlun, geymslu, flutn-
ing, dreifingu og sölu efna í A-flokki,
I. viðauka gerðarinnar, hvenær sem
er í framleiðslu og dreifingu fóðurs
og í öllu framleiðsluferli dýra og
afurða úr dýraríkinu. Þessu eftirliti
er einkum ætlað að leiða í ljós umráð
eða tilvist bannaðra efna eða afurða
sem ætlunin er að ala dýrin á eða nota
við ólöglega meðferð.
Grunur um brot rannsakaður á
kostnað eiganda
Leiki grunur á að brotið hafi verið
gegn ákvæðum reglugerðarinnar
eða leiði rannsókn í ljós að magn
leifa skráðra efna eða mengunarefna
eru yfir því hámarki, sem leyfilegt
er samkvæmt löggjöfinni, skal
Matvælastofnun grípa til aðgerða.
Matvælastofnun skal framkvæma
rannsókn á upprunabýlinu eða býlinu
sem dýrið kemur frá, eftir atvikum,
til að leita orsaka þess að efnaleifar
finnast og ef meðferðin er ólögleg
rekja uppruna viðkomandi efna eða
afurða á framleiðslu-, meðhöndlun-
ar-, geymslu-, flutnings-, umsýslu-,
dreifingar- eða sölustigi. Í samræmi
við niðurstöður rannsóknar skal
Matvælastofnun gera allar ráðstaf-
anir til að vernda almannaheilbrigði,
t.d. með því að banna í tiltekinn tíma
að dýr eða afurðir frá hlutaðeig-
andi býli eða afurðastöð fari í sölu.
Eigandinn, eða sá sem hefur umráð
yfir dýrunum, skal bera kostnað af
þeim rannsóknum og eftirliti sem
Matvælastofnun telur að grípa þurfi
til.
Lokaorð
Að ofangreindu má ljóst vera að
ávísun og notkun dýralyfja er vanda-
söm. Tryggja þarf að þegar mikil-
væg efni eins og sýklalyf eru notuð,
að greining dýralæknis hafi verið
gerð á þörf fyrir notkun og að góðar
leiðbeiningar fylgi með til bóndans,
þegar honum er ætlað að hefja eða
ljúka meðferð.
Eftirlit með aðskotaefnum í
dýraafurðum hefur verið fram-
kvæmt hér á landi um langt skeið og
hefur magn þessara efna verið mjög
lágt. Til að uppfylla strangari kröfur
nýju löggjafarinnar um eftirlit með
lyfjanotkun hefur Matvælastofnun
að undanförnu aukið eftirlit sitt með
notkun dýralyfja og stofnunin hélt
nýverið fræðslufund um eftirlit með
lyfjanotkun og lyfjaleifum í dýrum
og má nálgast glærur og upptöku af
fundinum á vef Matvælastofnunar
www.mast.is undir Útgáfu.
Halldór Runólfsson,
yfirdýralæknir hjá
Matvælastofnun
BRÁÐABIRGÐATÖLUR MARS
mars 2012
2012
janúar 2012-
mars 2012
april 2011-
mars 2012
Breyting frá fyrra tímabili, % Hlutdeild %
Framleiðsla mars 2011 3 mán. 12 mán. m.v. 12 mán.
Alifuglakjöt 619.611 1.921.111 7.492.915 0,2 15,1 11,3 26,4%
Hrossakjöt 70.814 403.438 1.109.753 64,8 134,2 43,4 3,9%
Nautakjöt 340.122 1.059.774 4.018.801 -1,9 17,9 5,2 14,2%
Kindakjöt 105.543 105.716 9.673.614 447,1 446,9 6,1 34,1%
Svínakjöt 489.678 1.446.554 6.048.819 3,2 0,3 -0,3 21,3%
Samtals kjöt 1.625.768 4.936.593 28.343.902 8,2 17,5 6,9
Innvegin mjólk 11.438.806 32.581.878 126.018.375 3,4 5,0 3,0
Sala innanlands
Alifuglakjöt 656.154 1.890.649 7.244.849 6,0 11,6 3,4 30,4%
Hrossakjöt 53.165 154.991 506.686 27,6 5,3 -3,0 2,1%
Nautakjöt 340.766 1.061.693 4.024.632 1,8 18,9 5,5 16,9%
Kindakjöt * 503.306 1.368.977 6.327.506 29,0 34,8 -4,7 26,5%
Svínakjöt 458.432 1.340.287 5.768.827 -3,8 -5,9 -3,3 24,2%
Samtals kjöt 2.011.823 5.816.597 23.872.500 8,0 12,4 2,2
* Sala á kindakjöti pr. mánuð er sala frá afurðastöðvum til kjötvinnsla og verslana.
Sala á próteingrunni 10.010.724 28.311.321 114.145.019 2,36 1,62 0,36
Sala á fitugrunni 9.386.257 26.419.054 112.015.468 -2,91 2,03 1,92
Innflutt kjöt Árið 2012 Árið 2011
Tímabil janúar - febrúar
Alifuglakjöt 160.061 93.264
Nautakjöt 4.835 13.525
Svínakjöt 10.529 62.431
Aðrar kjötvörur
af áðurtöldu
1.250 2.063
Samtals 176.675 171.283
Mánaðayfirlit yfir framleiðslu og sölu á kjöti og mjólk
Framleiðsla
og sala á kjöti
í mars 2012
Framleiðsla á kjöti var 8,2%
meiri í mars en í sama mánuði í
fyrra. Mest munar þar um sauð-
fjárslátrun en einnig var meiri
framleiðsla á svínakjöti og meiri
hrossaslátrun en í sama mánuði í
fyrra. Sala á kjöti var 8% meiri
en í sama mánuði í fyrra og 12,4%
meiri sl. 3 mánuði.
Framleiðsla mjólkur er nú 3%
meiri sl. 12 mánuði en næstu 12
mánuði á undan. Sala á prótein-
grunni er 0,4% meiri á 12 mánaða
tímabili en 1,9% aukning er í sölu á
fitugrunni. /EB