Fréttablaðið - 07.03.2012, Blaðsíða 14

14 7. mars 2012 MIÐVIKUDAGUR
Það er ásetningur stjórnvalda að hækka orkuverðið í land-
inu. Þetta kemur fram í grein
Oddnýjar G. Harðardóttur fjár-
málaráðherra og starfandi iðnað-
arráðherra föstudaginn 2. mars
sl. Grein ráðherrans er svar við
grein sem ég hafði skrifað í blaðið
deginum áður, þar sem ég vakti
einmitt athygli á því að fram-
undan væru mjög miklar hækk-
anir á orkuverði til almennings
og atvinnulífs. Tvöföldun á orku-
verði á næstu tveimur áratugum,
sem myndi valda 50% hækkun
orkuverðs hjá almennum notend-
um, að óbreyttu. Hvatti ég þar til
umræðu um málið.
Reynt að finna blóraböggul
Ráðherrann reynir að klína þess-
ari stefnumörkun um tvöföldun
orkuverðsins, á löggjöf sem var
samþykkt árið 2003! Það er nú
býsna langsótt. Um þá löggjöf
hefur margt verið sagt; sumt
gott og annað miður. Þar hefur
hæst borið sú ákvörðun sem lögin
fólu í sér að aðskilja sérleyfis-
og samkeppnistarfsemi, til þess
að stuðla að samkeppni í sölu
og vinnslu. Sú ákvörðun hefur
mjög verið gagnrýnd. Það var
því mikill fengur að því að iðn-
aðarráðuneytið fékk Hagfræði-
stofnun Háskóla Íslands til þess
að taka þessi mál út. Meðal ann-
ars voru skoðuð áhrif laganna frá
árinu 2003 sem ráðherra gerir að
umtalsefni í grein sinni, á verð-
lag raforku.
Raforkuverðið hefur lækkað frá
setningu laganna frá 2003
Í niðurstöðum Hagfræðistofnun-
ar segir orðrétt að samanburður
á verðþróun á tímabilinu 2005 til
2010 bendi „til þess að ávinningur
hafi verið af því að búa til sam-
keppnisvænni umgjörð raforku-
mála með aðskilnaði sérleyfis- og
samkeppnisreksturs. Ávinning-
urinn er hvað skýrastur hjá þeim
fyrirtækjum og samtökum sem
boðið hafa út raforkukaup fyrir
umbjóðendur sína.“
Það skýtur því óneitanlega
skökku við þegar starfandi iðn-
aðarráðherra reynir að búa til
afsökun fyrir ásetningi stjórn-
valda um stórhækkun raforku-
verðs með skírskotun til þess-
arar tíu ára gömlu ákvörðunar.
Hefði sú löggjöf verið gerandinn
í málinu hefði mátt vænta þess
að áhrifa hennar hefði gætt nú
þegar svo um munaði, tæpum
áratug síðar. En hver er reynsl-
an? Því svarar Hagfræðistofn-
un einnig í skýrslunni sem vikið
er að hér að ofan. Svar stofnun-
arinnar er mjög afdráttarlaust:
„Raforkuverð hækkaði um 20%
á tímabilinu 2005-2010, en verð-
lag hækkaði almennt um 50% á
sama tíma. Þar af leiðandi lækk-
aði raunverð raforku.“
Svo einfalt er það. Á árunum
eftir hin umdeildu raforkulög
lækkaði verðið að raungildi.
Hætt er því við að stjórnvöld
verði að leita í aðrar smiðjur, en
löggjöfina frá 2003, til þess að
útskýra ásetning sinn um stór-
hækkun orkuverðs.
Hækkun orkuverðs er pólitísk
stefnumörkun
Stefna stjórnvalda um stórhækk-
un orkuverðs er einfaldlega póli-
tísk ákvörðun. Í hana glitti í þeirri
nýju orkustefnu sem kynnt var á
Alþingi með sérstakri skýrslu. Þar
eru færð rök fyrir því að almenn-
ingi sé fyrir bestu að borga hærra
orkuverð. Ráðherrann sagði þetta
síðan með skýrari hætti í svari við
fyrirspurn minni á Alþingi mánu-
daginn 27. febrúar og áréttar það
svo enn í greininni í Fréttablaðinu
sl. föstudag. Þannig er einfaldlega
staðan og svona er raunveruleik-
inn.
Stjórnvöld geta því ekki flúið á
bak við tæplega áratugar gamla
löggjöf. Þau geta ráðið þessari
stefnu í gegn um eignarhald sitt
á Landsvirkjun. Og nú virðist hún
smám saman koma í ljós.
Ákvörðun um að snúa af þeirri
braut sem allir stjórnmálaflokk-
ar hafa staðið að um að reyna að
halda orkuverði í skefjum og láta
almenning og atvinnulíf njóta
þess.
Snúið af fyrri braut
Rétt eins og tölurnar úr skýrslu
Hagfræðistofnunar sýna okkur,
þá hefur sú stefna ríkt að gæta
hófs í verðlagningu á raforku til
almenns atvinnulífs og heimil-
anna. Raunlækkun raforkuverðs-
ins sem rakin er hér að ofan segir
okkur það, þó flestum þyki okkur
nóg um orkureikningana þegar
þeir birtast um hver mánaða-
mót. Nú virðist hins vegar ætlun-
in að snúa af þessari braut. Tvö-
falda skal nú orkuverðið á næstu
20 árum, sækja þannig meira fé
í vasa almennings og atvinnulífs
og færa þá fjármuni til ríkisins.
Þannig munu notendur ekki njóta
lengur lágs raforkuverðs með
beinum hætti. Það mun því ekki
stuðla að betri lífskjörum almenn-
ings, né heldur stuðla að atvinnu-
uppbyggingu á fjölþættum svið-
um, eins og hefur orðið raunin
síðustu áratugi. Ávinningurinn
á að lenda í fjárhirslum ríkisins,
samkvæmt hinni boðuðu stefnu.
Það mun svo ráðast af pólitískum
áherslum hverju sinni hvernig
þeim fjármunum verði varið.
Það er um þessi grundvallarvið-
horf sem deilan um nýja stefnu
við verðlagningu raforkunnar
snýst. Þetta er ekki tíu ára gam-
all ágreiningur um lagasetningu
frá því í byrjun aldarinnar. Þetta
er ágreiningur um stefnumót-
un sem er að eiga sér stað núna
þessi dægrin; hægt og hljótt, en
markvisst og örugglega. Það er
um þessi grundvallarviðhorf sem
umræðan snýst.
Nú eru áróðursmeistarar í opinberri umræðu komnir á
flug með umræðuna um það hvort
þeir sem ekki hafi staðið í skilum
með ónýta og ólöglega lánasamn-
inga njóti ekki sömu kjara og þeir
sem höfðu nægilega háar tekjur
til að standa straum af ólöglegri
stökkbreytingu lánsins og ólög-
legum afturvirkum útreikning-
um. Þá er einnig spurt hvort ekki
hafi verið óábyrgt að hætta að
greiða af þessum lánum eða að
hvetja til þess að því væri hætt.
Þegar slík afvegaleidd umræða
fer af stað þá er nauðsynlegt að
staldra við og endurhugsa aðeins
og velta fyrir sér um hvað er
spurt og síðan um hvað er ekki
spurt. Þeir sem spyrja þess-
ara spurninga spyrja til dæmis
ekki um það hvort það geti tal-
ist óábyrgt af bankastofnunum
og stjórnvöldum að hafa lánað
með ólöglegum hætti, eiga síðan
samráð um að reikna afturvirka
hærri vexti á lánin þegar þau
dæmast ólögleg og sömu aðil-
ar haldi síðan áfram samráðinu
þegar afturvirknin dæmist ólög-
leg líka. Þá er heldur ekki spurt
hvort það geti talist óábyrgt af
Alþingi að láta lög taka gildi sem
ekki eru samþykkt með skýrum
meirihluta þingsins og miklar efa-
semdir eru um. Samráð stjórn-
valda og banka heldur áfram núna
í kjölfar nýfallins hæstaréttar-
dóms um gengistryggð lán og er
skömm að því.
Þeir vissu að lánastarfsemin var
ólögleg
Þá er heldur ekki spurt hvort það
geti talist óábyrgt af Samtök-
um fjármálafyrirtækja, Versl-
unarráði Íslands og Samtökum
atvinnulífsins að gera umsagnir
um frumvörp sem eru að verða
að lögum og láta vita af því að
ef lögin verði samþykkt þá verði
óheimilt að lána gengistryggð lán
en láta síðan ekki vita af því eða
kæra það til lögreglu þegar bank-
ar hefjast síðan handa við það
stuttu eftir að hin umræddu lög
taka gildi að lána gengistryggð
lán.
Eins er það látið ógert að spyrja
hvort það geti talist óábyrgt að
vaxtavaxtareikna lán þegar engin
stoð er fyrir því í lögum. Síðast en
ekki síst er ekki spurt að því hvort
það geti talist óábyrgt að vörslu-
svipta og bjóða upp heimili fólks
í þúsundavís á grundvelli ólög-
legra lána og ólöglegra útreikn-
inga í stað þess að geyma allar
slíkar aðfarir þar til leyst hefur
verið úr óvissunni fyrir dómstól-
um. Nei, allt þetta er látið ósagt
í umræðunni um hvort það telj-
ist óábyrgt að hafa hætt að greiða
af þessum ólöglegu gjörningum
öllum saman og hvort þeir sem
eru í slíkum vanskilum eigi nokk-
uð að njóta sömu kjara og þeir sem
greiddu allan tímann af lánunum.
Þá er vert að snúa sér að verka-
lýðsbaráttunni og réttindum vinn-
andi fólks. Þegar brotið er á fólki
og það leitar eftir réttarbótum og/
eða kjarabótum á vinnumarkaði,
þá eru það talin sjálfsögð réttindi
fólks að leggja niður störf til að ná
fram sínum baráttumálum. Getur
það þá talist óábyrgt?
Vanskil fjármálafyrirtækja
Í þessu óábyrga samhengi er vert
að spyrja að því sem snýr að van-
skilum fjármálafyrirtækja gagn-
vart viðskiptavinum sínum. Var
það ekki óábyrgt af fjármála-
fyrirtækjum að stofna til van-
skila með lögmætar endurkröfur
fjölda viðskiptavina fyrir stórum
fjárhæðum sem þeir hafa í reynd
átt inni vegna oftekinna afborg-
ana þeirra? Jafnframt hvort hægt
sé að tala um vanskil þegar við-
skiptavinur heldur eftir greiðslu
gagnvart vanskilafyrirtækinu,
þegar það hefur sjálft farið inn
á reikning viðskiptavinarins og
ráðstafað innstæðum þaðan upp
í hinar ólögmætu kröfur í full-
komnu heimildarleysi? Loks hvort
það teljist ábyrgt af Fjármálaeftir-
litinu að leyfa starfsemi vanskila-
fyrirtækja á íslenskum fjármála-
markaði? Það er ekki nema einfalt
skilgreiningaratriði að banki telst
ógjaldfær um leið og hann stendur
ekki í skilum með skuldbindingar
sínar og ber þá að svipta hann
starfsleyfi samstundis, frá þessu
eru engar undantekningar leyfi-
legar í bankastarfsemi.
Ég verð að segja að frá mínum
bæjardyrum séð er þessi afvega-
leidda umræða á algerum villi-
götum og samfélagið okkar í mik-
illi hættu ef þær spurningar sem
hér eru upptaldar komi ekki fyrr
í röðinni heldur en hin fyrsta um
þá sem voru í vanskilum. Ég hef
í það minnsta miklar áhyggjur af
slíku samfélagi og slíkri umræðu.
Tvöfalda skal nú orkuverðið á næstu 20
árum, sækja þannig meira fé í vasa al-
mennings og atvinnulífs og færa þá fjár-
muni til ríkisins. Þannig munu notendur ekki njóta
lengur lágs raforkuverðs með beinum hætti.
Samráð stjórn-
valda og banka
heldur áfram núna í
kjölfar nýfallins hæsta-
réttardóms um gengis-
tryggð lán og er skömm
að því.
Pólitískur ásetningur um að
hækka orkuverðið
Fullkomlega óábyrg
vanskilaumræða
Karen Halldórsdóttir skrifar í Fréttablaðið og ræðir þar við-
talstíma bæjarfulltrúa í Kópavogi.
Fram að þeim tíma þegar 20 mán-
aða meirihlutinn tók við í Kópa-
vogi stóð bæjarbúum til boða að
ná tali af hverjum bæjarfulltrúa
tvisvar á ári í klukkustund í senn.
Þessir tímar voru fremur illa nýtt-
ir þrátt fyrir að hafa verið auglýst-
ir nokkuð reglulega í ljósvaka- og
prentmiðlum. Á síðasta kjörtíma-
bili mættu t.d. til undirritaðrar 5
bæjarbúar – í það heila.
Bæjarbúar sem þurfa að ná
tali af bæjarfulltrúum einfald-
lega senda þeim tölvupóst eða
slá á þráðinn, við erum öll í síma-
skránni. Oftar en ekki óska bæj-
arbúar eftir því að fá að hitta
okkur vegna tiltekinna mála og
veit ég ekki til annars en það sé
auðsótt mál, a.m.k. höfum við
í Samfylkingunni aldrei vísað
nokkrum manni á dyr.
Eftir kosningar 2010 var ákveðið
að leggja af þessa reglulegu fund-
artíma bæjarfulltrúa og þess í stað
bjóða hverjum og einum bæjarfull-
trúa að ráða því með hvaða hætti
hann helst vildi vera í samskiptum
við bæjarbúa. Þar gátu menn valið
hvort þeir höfðu reglulega viðtals-
tíma eða ekki. Undirrituð hefur
t.d. verið með vikulega viðtalstíma
sem kynntir eru á heimasíðu bæj-
arins og hefur það ekkert breyst
þótt ég gegni nú ekki formennsku
í bæjarráði lengur. Aðgengi bæjar-
búa í Kópavogi að bæjarfulltrúum
er afar gott og veit ég ekki annað
en við öll séum boðin og búin að
hitta bæjarbúa sé þess óskað, nú
eða svara símanum liggi einhverj-
um eitthvað á hjarta. Það heyrðist
heldur ekki múkk í Karen eða odd-
vita Sjálfstæðisflokksins á sínum
tíma þegar þetta var lagt af.
Það að Karen skuli nú gera að
yrkisefni sínu umræður um reglu-
lega fundartíma bæjarstjórnar
lýsir frekar mikilli málefnafátækt.
Auk þess kýs hún að stilla málinu
þannig upp að gagnrýni okkar á
þetta fyrirkomulag sé vegna þess
að við „nennum ekki“ að hitta
bæjarbúa og þar veit hún auðvitað
miklu betur.
Hafsteinn Karlsson gerði góð-
látlegt grín að þessu afturhvarfi
til fortíðar. Einkum vegna þess að
nýr meirihluti keppist nú við að
afnema allar þær stjórnsýsluum-
bætur sem fyrri meirihluti réðist
í á 20 mánaða tímabili. Þar ætla
þeir að fjölga nefndum bæjar-
ins og þenja út stjórnsýsluna svo
allt verði eins og það var þegar
Sjálfstæðis- og Framsóknarflokk-
ur fóru síðast frá völdum. Okkur
finnst það auðvitað dapurleg stað-
reynd að nú skuli menn keppast
við að innleiða gamaldags stjórn-
sýslu að nýju í Kópavogi.
Viðtalstímar – gamaldags eða ekki?
siminn.is/vefverslun
Vantar þig tösk
u eða
hlíf utan um sí
mann?
Stjórnmál
Guðríður
Arnardóttir
bæjarfulltrúi í
Kópavogi
Fjármál
Andrea J.
Ólafsdóttir
formaður stjórnar
Hagsmunasamtaka
heimilanna
Orkumál
Einar K.
Guðfinnsson
alþingismaður