Fréttablaðið - 29.03.2012, Qupperneq 20

20 29. mars 2012 FIMMTUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Það var sagt frá því nýlega að nýtt stjórn-málaafl væri orðið til. Dögun heitir það
en einhverjir fjölmiðlungar skröfuðu um
nýja Dögun væntanlega í þeim dúr að hér
væri nýtt stjórnmálaafl á ferðinni.
Þannig vill til að Ný dögun er ekki nýtt
nafn heldur hefur loðað í aldarfjórðung
við samtök um sorg og sorgarviðbrögð. Og
þessi samtök ræða aldeilis ekki um póli-
tík, heldur ekki um trúarpólitík heldur þá
sammannlegu reynslu sem sorg heitir og
missir. Þetta eru samtök fólks sem hefur
misst og syrgir og þess fagfólks sem af
veikum mætti reynir að styðja syrgjendur
á sorgargöngunni.
Og þó getum við sagt að jafnvel á þeim
vettvangi þar sem syrgjendur og fagfólk
sameinast um að styðja aðra í sorginni
fylgi líka pólitík. Pólitík fjallar nefnilega
um það hvers konar þjóðfélag við byggjum.
Pólitík snýst m.a. um það hvort okkur beri
sem samfélagi að styðja þau sem orðið hafa
fyrir áföllum – eða hvort við skiljum fólk
eftir í sárum sínum og göngum fram hjá.
Hér má minna á að pólitíkin þessa daga
er mjög upptekin af því að styðja við fólk
sem hefur orðið illa úti í hruninu og er
það vel. Missir þeirra sem hafa séð á eftir
nánum ættingjum eða ástvinum í gröfina
ótímabært, jafnvel á snöggu augabragði er
langtum meiri en þeirra sem aðeins hafa
misst fjármuni. Reynsla þeirra sem hafa
misst hvoru tveggja kennir okkur það. Og
sorgin bakar þeim sem eftir lifa oft heilsu-
tjón, jafnvel örorku og atvinnumissi ofan
í kaupið. Þar fyrir utan hafa syrgjendur
sjaldnast mátt til að berjast fyrir málstað
sínum um stuðning – um hjálp okkar hinna
við að reisa líf sitt við á nýjan leik.
Ég óska Dögun sem og hverju því stjórn-
málaafli sem lætur sér annt um velferð
náungans alls hins besta. Um leið minni
ég þau sem helga krafta sína pólitíkinni á
grunngildi náungakærleiks og umhyggju
sem eru kannski mikilvægustu gildin í
okkar samfélagi þegar dýpst er skoðað.
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Atli Fannar Bjarkason (dægurmál) atlifannar@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
HALLDÓR
Þannig vill til að Ný
dögun er ekki nýtt nafn
heldur hefur loðað í aldar-
fjórðung við samtök um sorg
og sorgarviðbrögð.
Dögun – Ný dögun
Samfélags-
mál
Halldór
Reynisson
prestur og for-
maður Nýrrar
dögunar, samtaka
um sorg og
sorgarviðbrögð
F
réttablaðið greindi frá því í gær að höfuðstóll gengis-
tryggðra lána væri um helmingur af höfuðstól jafnhárra
verðtryggðra lána ef miðað er við að bæði lánin hafi verið
jafnhá og tekin í júní 2002. Samkvæmt útreikningum sem
KPMG vann fyrir Helga Hjörvar, formann efnahags- og
viðskiptanefndar, stendur tíu milljóna króna verðtryggt lán sem
tekið var fyrir tæpum tíu árum í 15,3 milljónum króna í dag. Sam-
bærilegt gengistryggt lán stendur í tæpum átta milljónum króna.
Frá því að krónan var sett
á flot árið 2001 flökti hún eins
og hjartalínurit. Þeir sem tóku
gengis tryggð lán voru enda
varaðir við því að þeir þyrftu
að vera viðbúnir sveiflum. Í
staðinn fengu þeir 2-5% óverð-
tryggða vexti á lánum. Þessi
hópur myndaði eign mun hraðar
en allir aðrir og því var eftir miklu að slægjast ef veðmálið gengi
upp. Sem það gerði á endanum.
Ástæðuna er auðvitað að finna í gengislánadómum Hæstaréttar,
sem hefur dæmt þau ólögleg. Vegna þeirra dóma höfðu erlend fast-
eignalán verið færð niður um 108 milljarða króna um síðustu ára-
mót. Erlend bílalán höfðu verið lækkuð um 38,5 milljarða króna.
Til viðbótar reikna stóru bankarnir þrír með því að gengislána-
dómur Hæstaréttar frá 15. febrúar síðastliðnum muni kosta þá
64 milljarða króna til viðbótar. Raunvextir gengislána urðu við
þetta neikvæðir og staða gengislánataka hefur snúist frá því að
vera ómöguleg í að veita þeim forskot á alla aðra í samfélaginu í
eignamyndunarkapphlaupinu.
Við vitnaleiðslur fyrir Landsdómi nýverið kom iðulega fram það
mat embættismanna og eftirlitsaðila að hinn ofsafengni vöxtur
íslenska fjármálakerfisins hefði fyrst og síðast verið tilkominn
vegna fordæmalauss aðgengis að ódýru lánsfé. Það lánsfé var að
töluverðu leyti lánað til íslenskra athafnamanna í landvinninga-
hug. Þar var ítrekað fullyrt að erlendum aðilum hafi þótt íslensku
útrásar mennirnir hafa keypt þau fyrirtæki sem þeir keyptu
erlendis allt of dýru verði. Sama hafi átt við um þær innlendu
eignir sem þeir fjárfestu í.
Eftir hrun hefur enda þurft að afskrifa á bilinu 70-80% af
skuldum fjárfestingar- og eignarhaldsfélaga. Niðurfærslan nemur
samtals tæplega 390 milljörðum króna. Þessar afskriftir virðast
ekki hafa haft mikil áhrif á persónulega hagi þeirra sem stóðu að
baki þessum félögum. Þeir virðast hafa komið sér upp myndar-
legum varasjóðum og eignum skráðum á aðrar kennitölur í gegnum
arðgreiðslur, laun eða lántökur án ábyrgða sem þeir gengu frá á
uppgangstímunum.
Þeir sem fóru langverst út úr íslenska hruninu voru þeir sem
skulduðu minnst eða ekkert og tóku litla áhættu. Þeir sem lögðu
sparifé sitt í húsnæði eða bifreiðar í stað þess að skuldsetja sig
upp í rjáfur. Það er hópurinn sem axlar afleiðingarnar í gegnum
verðbólgu og hefur séð eignir sínar étast upp vegna hennar.
Og hvaða lærdóm er þá hægt að draga af hruninu? Varla annan
en þann að skynsamlegast sé að vera óskynsamur. Því meiri
ráðdeild sem sýnd er í ákvarðanatökum því meiri líkur eru á því
að þær setji viðkomandi í verri fjárhagslegri stöðu til framtíðar.
Lærdómurinn er að það er alltaf best að fara allur inn, grípa hvert
tækifæri til að skuldsetja sig og huga að afleiðingunum eftir á. Og
hann er hræðilegt veganesti fyrir komandi kynslóðir.
Það er skynsamlegt að vera óskynsamur:
Verðlaunuð áhætta
Þórður Snær
Júlíusson
thordur@frettabladid.is
SKOÐUN
Vinsælda notið
Mælt var fyrir frumvarpi um breytingar
á stjórn fiskveiða á þingi í gær. Athygli
vekur að ráðherra sjávarútvegsmála,
Steingrímur J. Sigfússon, er staddur
í Kanada og mælti hvorki fyrir frum-
varpinu né tók þátt í umræðum um
það. Katrín Jakobsdóttir,
sitjandi sjávarútvegs-
ráðherra, mælti fyrir
frumvarpinu, en hún er
vinsælasti ráðherrann
samkvæmt könnunum.
Kannski eitthvað af
vinsældum Katrínar
hafi átt að sytra yfir á
hið umdeilda frumvarp.
Talað til samflokksmanna
Sjálfstæðismenn voru ósáttir og
gáfu lítið fyrir það að Katrín hefði
setið í ráðherranefnd um málið
og væri starfandi sjávarútvegs-
ráðherra. Þeir vildu fresta umræðunni
þannig að Steingrímur gæti leitt hana.
Ragnheiður Ríkharðsdóttir sat á
stóli forseta Alþingis í gær. Henni
virtist leiðast þófið og sagði
skýrum rómi að það skipti engu
máli hve margir þingmenn tjáðu
sig; umræðan færi fram og
Katrín mundi mæla fyrir
málinu.
Samflokksmenn hlusta ekki
Samflokksmenn hennar hlustuðu þó
lítið á ráðleggingar forseta Alþingis,
þó samflokksmaður þeirra væri. Þeir
komu hver á fætur öðrum í pontu og
ræddu nauðsyn þess að gera öfugt við
það sem Ragnheiður hafði tilkynnt
að gert yrði. Einstaka stjórnarliði
fann sig svo knúinn til að eyða
tíma Alþingis í að benda á að
með þessu væru Sjálfstæðis-
menn að eyða tíma Alþingis. Á
þessu stóð í um það bil hálf-
tíma. Óljóst er hve mikið
virðing þingsins jókst á
meðan.
kolbeinn@frettabladid.is