Fréttablaðið - 04.04.2012, Blaðsíða 10

Fréttablaðið - 04.04.2012, Blaðsíða 10
4. apríl 2012 MIÐVIKUDAGUR10 Fimmta hvert skuldsett heimili var í greiðsluvanda í lok árs 2010 að teknu tilliti endurútreiknings gengislána, hækkunar launa og innleiðingar greiðslujöfnunar fast- eignalána. Fátt bendir til þess að þær aðgerðir sem komu til fram- kvæmda frá þeim tíma hafi dreg- ið verulega út umfangi greiðslu- vanda þar sem afrakstur þeirra skilaði sér að takmörkuðu leyti til þess hóps sem þurfti á þeim að halda. Skuldsetning vegna bílalána virðist eiga mikinn þátt í að koma heimilum í vanda og flest heim- ili í skuldavanda (með neikvæða eiginfjárstöðu) eru tekjuhá heim- ili en flest heimili í greiðsluvanda eru tekjulág. Einn af hverjum tíu skuldsettum húsnæðiseigendum er í bæði greiðslu- og skuldavanda. Flestir þeirra eru barnafjölskyldur með gengistryggð lán. Þetta er meðal þess sem kemur fram í lokaniðurstöðu á greiningu á stöðu íslenskra heimila í aðdrag- anda og kjölfar hrunsins sem tveir hagfræðingar á hagfræði- og pen- ingastefnusviði Seðlabankans, Þau Þorvarður Tjörvi Ólafsson og Karen Á. Vignisdóttir, hafa unnið. Niðurstaðan var kynnt í gær. Greiningin byggir á gagna- grunni sem Seðlabankinn aflaði á árinu 2009 á grundvelli leyfis Persónuverndar. Hann saman- stendur af ítarlegum upplýsingum um hvert stakt lán, auk upplýsinga um tekjur, fjölskyldugerð, búsetu og aldur. Gagnagrunnurinn nær til nærri því hvers einasta skuld- setta heimilis í landinu. Lán hjá minni lífeyrissjóðum og námslán eru þó undanskilin. Alls eru 424 þúsund lán í gagnasafninu. Sam- kvæmt kynningu Seðlabankans er umræddur gagnagrunnur einstak- ur í heiminum. Í greiningunni er í fyrsta lagi fjallað um umfang greiðsluvanda hérlendis og hvernig hann þróaðist frá ársbyrjun 2007 til ársloka 2010. Í öðru lagi er fjallað um umfang skuldavanda, en þeir sem eru með neikvæða eiginfjárstöðu í hús- næði sínu eru skilgreindir í slík- um vanda. Í þriðja lagi er stærð þess hóps sem er í bæði greiðslu- og skuldavanda könnuð. Í fjórða lagi eru greind einkenni heimila sem eiga í vanda og í fimmta lagi eru áhrif þeirra aðgerða sem grip- ið hefur verið til handa heimilum og endurútreikningur ólöglegra lána metinn. Þær aðgerðir sem greiningin tekur til eru frysting á lánum, greiðslujöfnun fasteigna- lána, endurútreikningur ólöglegra lána (áhrif dóms Hæstaréttar frá 15. febrúar 2012 eru ekki tiltekin), sérstakar vaxtaniðurfærslur og útgreiðsla séreignarlífeyrissparn- aðar. Í greiningunni kemur fram að tækjuhæstu hópar landsins virð- ast hafa notið „verulega góðs af endurútreikningi ólöglegra geng- islána“. Miðað við ætluð áhrif dóms Hæstaréttar 15. febrúar síðastlið- inn, sem ekki er tekið tillit til í útreikningunum, má ætla að þess- ir tveir tekjuhópar muni njóta enn frekar góðs af frekari endurreikn- ingi. Stóru viðskiptabankarnir þrír hafa þegar fært eignir sínar niður um 64 milljarða króna vegna þess dóms. Tveir af hverjum þremur hús- eigendum sem á bæði í greiðslu- og skuldavanda eru með gengistryggð lán. Fyrir endurútreikninga átti það við um þrjá af hverjum fjór- um sem voru í þessari stöðu. Ómarkvissar leiðréttingar Aðgerðir til hjálpar skuldsettum heimilum virðast ekki hafa skilað sér nema að takmörkuðu leyti til þeirra sem þurftu á þeim að halda. Þeir teljuhæstu nutu verulega góðs af endurútreikningi ólöglegra gengislána. SKÝRSLUHÖFUNDARNIR Karen Á. Vignisdóttir og Þorvarður Tjörvi Ólafsson, hag- fræðingar hjá Seðlabankanum, kynntu niðurstöðurnar á fundi í gær. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA Höfundar greiningarinnar komast að þeirri niðurstöðu að áhrif þeirra aðgerða sem ráðist hefur verið í til að hjálpa heimilum í greiðslu- vanda eftir hrun hafi ekki nema að litlu leyti skilað sér til þeirra. Þeir telja ýmislegt benda til þess að almennar aðgerðir til breytinga á skatt- og tilfærslukerfinu hafi verið betur sniðnar til að hjálpa heimilum í greiðsluvanda en þær aðgerðir sem gripið hefur verið til. Í greiningunni er tekið tillit til allra þeirra aðgerða sem settar hafa verið fram til að létta greiðslubyrði skuldsettra heimila. Það eru til að mynda frysting lána, greiðslujöfnun húsnæðis- lána, endurútreikningur ólöglegra gengislána (nær þó ekki yfir nýjasta dóminn), 110% leiðina og sérstaka almenna vaxtaniðurgreiðslu. Ekki var unnt að meta áhrif aðgerða á borð við greiðslu- aðlögun og sértæka skuldaaðlögun. 110% leiðin Heildarafskriftir vegna 110% leiðarinnar voru 88,8 milljarðar króna og dreifðust á alls um 21.900 heimili. Þar af fengu húseigendur sem áttu í greiðsluvanda 23,6% afskriftarupp- hæðarinnar, um 21,6% fór til húseigenda sem eru með meira en 200 þúsund krónur afgangs á mánuði eftir greiðslur af lánum og lágmarks- framfærslu. Því er sáralítill munur á þeirri upp- hæð sem fór til þeirra sem voru í greiðsluvanda og þeirra sem voru með mikið fjárhagslegt svigrúm eftir greiðslu lána og lágmarksfram- færslu. Samkvæmt áætlun greiningarhöfunda komust einungis um 650 heimili úr greiðsluvanda vegna afskrifta húsnæðislána í tengslum við 110% leiðina. Það samsvarar lækkun á hlutfalli þeirra sem eru í greiðsluvanda um 0,6%. Stærstur hluti afskriftanna fellur því öðrum heimilum í skaut. Sérstök vaxtaniðurgreiðsla Til viðbótar við hefðbundnar vaxtabætur hefur verið ákveðið að greiða sérstaka niðurgreiðslu á vöxtum við álagningu opinberra gjalda árin 2011 og 2012. Umfang greiðslunnar á að vera um sex milljarðar króna. Í greiningunni kemur fram að rúmlega 60% þeirrar upphæðar muni „falla tekjuháum heim- ilum í skaut samanborið við tæplega fimmtug til handa tekjulágum. Einungis 27% upp- hæðarinnar fara til heimila í greiðsluvanda en meiri en þriðjungur fer til heimila með mikinn tekjuafgang“. Áætlað er að um 800 heimili hafi losnað úr greiðsluvanda vegna vaxtaniðurgreiðslunnar. Í greiningunni segir að það endurspegli að „ein- ungis lítill hluti hennar skilaði sér til þess hóps“. Það samsvarar lækkun á hlutfalli skuldsettra heimila í greiðsluvanda um 0,8%. Útgreiðsla séreignasparnaðar og greiðslu- jöfnun Í greiningunni segir að „líkur á að vera í greiðslu- vanda og líkur á að hafa fengið greiddan út sér- eignarsparnað eru ólíkar eftir tekjufimmtungum sem bendir til að meirihluti útgreiðslunnar hafi farið til heimila sem eru ekki í greiðsluvanda. Aðgerðin gegndi þó mikilvægu stuðningshlut- verki við efnahagsbatann“. Greiningarhöfundar segir að greiðslujöfnun hafi að ýmsu leyti verið skilvirk leið til að draga úr greiðsluvanda með litlum tilkostnaði á meðan að 110% leiðin og sérstaka vaxtaniður- greiðslan skiluðu „mjög takmörkuðum árangri í að minnka greiðsluvanda þrátt fyrir umtals- verðan kostnað“. Tekjuháir og fólk í greiðsluerfiðleikum fengu svipaða upphæð Fimmtungur barna átti foreldra í greiðsluvanda í árslok 2010 og helmingur heimila sem voru með gengistryggð lán er með háar tekjur. Samkvæmt greiningunni er heimili í greiðsluvanda ef ráðstöf- unartekjur þess duga ekki til að standa undir bæði greiðslubyrði lána og lágmarksframfærslu, sem er fundin með því að leggja 60% ofan á framfærslu- viðmið Umboðsmanns skuldara. Í greiningunni kemur fram að hlutfall skuld- settra heimila í greiðsluvanda hafi nær tvöfaldast frá byrjun árs 2007 og fram að hruni, úr 12,5% í 23,5%. Það náði hámarki haustið 2009 þegar fryst- ingum lána lauk og var þá 27,5%. Hlutfallið lækkaði síðan í kjölfar greiðslujöfnunar, hækkunar launa og endurútreiknings ólöglegra lána. Í lok árs 2010 voru um 20% skuldsettra heimila í greiðsluvanda. Þau hefðu verið um 25% ef ekki hefði verið gripið til aðgerða til að laga stöðu heimila í landinu. Það þýðir að um 21 þúsund heimili áttu í vandræðum með að standa undir greiðslubyrði sinni, eða um 15% allra landsmanna. Þau hefðu verið um 4.000 fleiri ef ekki hefði komið til aðgerða og endurút- reiknings. Eftir hrunið og fram til loka árs 2010 fjölgaði heimilum í greiðsluvanda um 8.800 alls. Þegar greiðsluvandi er skoðaður á milli tekju- hópa kemur í ljós að flest heimili í vanda eru tekjulág. Það vekur hins vegar athygli að rúmlega helmingur heimila sem voru með gengistryggð lán voru í tveimur tekjuhæstu hópunum af fimm. Þeir sem tilheyra þeim hópum eru með meðalráð- stöfunartekjur, eftir greiðslu skatta og annarra gjalda, yfir 375 þúsund á mánuði. Fjöldi heimila með gengistryggð lán í greiðsluvanda jókst um 11.650 heimili frá janúar 2007 og fram á mitt ár 2009. Á sama tíma fjölgaði heimilum með lán í krónum og í greiðsluvanda um 5.100. Þegar hópurinn er greindur niður á fjölskyldu- samsetningu kemur í ljós að 28% barnafjöl- skyldna voru líklegar til að vera í greiðsluvanda í lok árs 2010. Samsvarar það því að eitt af hverj- um fimm börnum hafi átt foreldra í greiðslu- vanda. Mest fjölgaði ungu fjölskyldufólki sem tók hús- næðislán seint í uppsveiflunni fyrir hrun og er í greiðsluvanda. Hlutfall þeirra í greiðsluvanda var 21,5% í byrjun árs 2007 en 47% haustið 2009. Það lækkaði þó töluvert á árinu 2010 og var um 35% í lok þess. Um helmingur heimila með gengistryggð lán með háar tekjur Lykiltölur Heimilum með neikvæða eiginfjárstöðu í húsnæði sínum fjölgaði verulega í aðdraganda og í kjölfar hrunsins. Ástæður þess er fyrst og fremst að finna í því að húsnæðisverð lækkaði og staða hús- næðislána hækkaði vegna verðbólgu og gengislækkunar krónunnar. Í greiningunni kemur fram að 37,5% skuldsettra hús- eigenda hafi verið með neikvætt eigið fé í húsnæði sínu í lok árs 2010, sem samsvarar um 27% allra húseigenda. Hlutfall skuldsettra heimila í slíkri stöðu var um 6% í byrjun árs 2007 og 10% í janúar 2008. Þegar hópnum er skipt eftir tekjum kom í ljós að flest heimili sem eru með neikvæða eiginfjárstöðu eru tekjuhá heimili. Hlutfall þeirra sem voru með lán í krónum, og voru með neikvætt eigið fé í húsnæði sínu, jókst úr 6,5% í byrjun árs 2007 í 37% í lok árs 2010. Hlutfall þeirra sem voru með gengistryggð húsnæðis- lán jókst mun hraðar og var um 43% í lok tímabilisins sem skoðað var. Í byrjun árs 2007 voru rúmlega 75% húseigenda með gengistryggð lán með meira en tíu milljóna króna jákvætt eigið fé í hús- næði sínu. Það hlutfall hafði lækkað niður í 32% í árslok 2010. Í greiningunni er þó sérstaklega tekið fram að „lang- stærsti hluti húseigenda í neikvæðri eiginfjárstöðu eru hins vegar með öll sín fasteignalán í krónum“. Einn af hverjum tíu skuldsettum hús- eigendum var líka í greiðsluerfiðleikum í lok árs 2010, eða um 7% allra húsnæðis- eigenda. Þau heimili sem voru með lágar tekjur eru hlutfallslega mun líklegri til að vera í slíkum tvíþættum vanda en aðrir. Á móti tilheyrði meirihluti þeirra sem voru í greiðslu- og skuldavanda í árslok 2010 mið- og næstlægsta tekjuhópnum. Mikill meirihluti þeirra sem voru bæði í greiðslu- og skuldavanda var með gengis- tryggð lán, en sjötti hver húsnæðiseigandi með slík lán var í tvíþættum vanda. Til samanburðar voru einungis 6% þeirra sem eru með öll lán í krónum bæði með neikvætt eigið fé og í greiðsluerfiðleikum. Barnafjölskyldur voru líklegri til að vera í slíkum tvíþættum vanda en aðrir, sem greiningarhöfundar segja ekki að þurfi að koma óvart þar sem þær eru „oft verulega skuldsettar vegna íbúða- og bílakaupa auk þess að vera með hlutfallslega háa framfærsluþörf“. Alls falla rúmlega fjögur þúsund fjölskyldur í þennan flokk. 27% allra með nei- kvæða eiginfjárstöðu Þórður Snær Júlíusson thordur@fréttabladid.is Greining Seðlabanka Íslands á skuldavanda heimilanna Um fjögur þúsund barnafjöl- skyldur voru í greiðslu- og skuldavanda. Tæpur helmingur þeirra sem eru með neikvæða eigin- fjárstöðu í húsnæði sínu eru tekjuháar kjarnafjölskyldur. skuldsettra heimila voru í greiðsluvanda í lok árs 2010. 20% þeirra sem voru með öll sín lán í krónum voru bæði í greiðslu- og skuldavanda. 6% milljarðar króna eru heildarafskriftir vegna 110% leiðarinnar. 88,8 er fjöldi þeirra heimila sem komst úr greiðsluvanda vegna 110% leiðarinnar. 650 er hlutfall hinnar sérstöku vaxtaniður- færslu sem skilar sér til heimila í greiðsluerfiðleikum. 27% er hlutfall heildar- upphæðar sem greidd verður vegna sérstakrar vaxtaniðurfærslu sem fellur tekjuháum heimilum í skaut. 60% milljarður króna er kostnaðurinn við 20% almenna niðurfellingu á verðtryggðum skuldum. 261 er hlutfall þeirrar upphæðar sem almennar niðurfell- ingar kosta og rennur til tekju- hárra hópa. 57% er hlutfall heildarupp- hæðar afskrifta vegna 110% leiðarinnar sem fellur heimilum í greiðsluvanda í skaut. 23,6% milljarðar króna er upphæðin sem húseigendur með mikinn tekjuafgang fengu vegna 110% leiðarinnar. 19,2
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.