Fréttablaðið - 12.09.2012, Blaðsíða 16

16 12. september 2012 MIÐVIKUDAGUR
Jón Steinsson, dósent við Col-umbia-háskóla í New York, skrif-
aði í síðustu viku grein í Fréttablað-
ið til varnar ríkisstjórn Jóhönnu
Sigurðardóttur. Vörnina byggir
Jón á átta tölusettum köflum. Einn
þeirra fjallar um Landsvirkjun og
hljóðar svo: „Hún (ríkis stjórnin)
skipaði nýjan forstjóra Landsvirkj-
unar, sem hefur gjörbreytt stefnu
fyrirtækisins í þá átt að hámarka
verðið (og þar með arðinn) sem
við fáum fyrir auðlindina. Fyrir
tíð þessarar ríkisstjórnar neitaði
Landsvirkjun af einhverjum ástæð-
um að upplýsa almenning um orku-
verð til stóriðju. Öll umræða um
skynsemi stóriðjuframkvæmda var
af þeim sökum út og suður. Þessu
var strax breytt eftir að ný forysta
tók við. Þá kom í ljós að Landsvirkj-
un hafði verið að selja orkuna með
nokkuð ríflegum afslætti af ein-
hverjum ástæðum. En nýr forstjóri
hefur síðan lagt áherslu á að hverfa
af þeirri braut. Og nú glittir í það
að Landsvirkjun geti farið að greiða
eiganda sínum arð. Það var mikið!“
Það vekur athygli að í þessum
stutta texta fer Jón rangt með í nán-
ast öllum atriðum.
1. Jón segir að ríkisstjórnin hafi
skipað nýjan forstjóra Landsvirkj-
unar. Það er að sjálfsögðu rangt, því
að stjórn fyrirtækisins ræður for-
stjóra þess í samræmi við lög. Sam-
kvæmt ráðningarsamningi var gert
ráð fyrir því að ég léti af störfum
í október 2008, en í kjölfar banka-
hrunsins fór Bryndís Hlöðvers-
dóttir, formaður stjórnar, fram á
það við mig að ég sinnti starfinu
áfram til að senda lánardrottnum
þau skýru skilaboð að engar breyt-
ingar yrðu á forystu fyrirtækis-
ins, sem ávallt hefur staðið í skil-
um. Sumarið 2009 ákvað stjórn LV
samhljóða að ráða Hörð Arnarson
til fyrirtækisins og kom hann til
starfa um haustið. Hafi ríkisstjórn-
in „skipað” forstjórann eins og Jón
Steinsson heldur fram eru það nýjar
fréttir, sem Jón þarf að skýra betur.
2. Það hefur ávallt verið stefna
LV að fá sem hæst verð fyrir orku
til orkufreks iðnaðar. Smám saman
hefur orkuverð farið hækkandi
til stóriðju. Það er eðlilegt vegna
alþjóðlegrar verðþróunar og eins
vegna þess að við endurnýjun
orkusamninga geta iðjuverin greitt
hærra verð eftir að hafa afskrifað
verulegan hluta upphaflegs stofn-
kostnaðar. Stóru orkusamningarnir
gera flestir ráð fyrir að orkuverðið
breytist með álverði og LV ver sig
síðan með framvirkum samning-
um. Nýjasti samningurinn við RTA
er hins vegar bundinn bandarískri
vísitölu sem dregur úr áhættu
vegna mikilla sveiflna í álverði. Það
er auðvitað alrangt „að LV hafði
verið að selja orkuna með nokkrum
afslætti af einhverjum ástæðum“.
Slíkar dylgjur hafa oft komið fram
og jafnharðan verið hrundið.
3. Áratugum saman var hægt að
lesa meðalverð á orku til orkufreks
iðnaðar úr reikningum Landsvirkj-
unar. Hins vegar hefur fyrirtækið
ekki birt opinberlega orkuverð ein-
stakra orkusamninga, hvorki til
erlendra né innlendra kaupenda,
ef slíkt hefur verið trúnaðarmál.
Sama gildir um samninga ann-
arra íslenskra orkufyrirtækja og
hefur þessi stefna ekkert breyst í
tíð núverandi ríkisstjórnar þvert á
það sem Jón segir í grein sinni.
4. Raforkusamningar við orku-
frek fyrirtæki hafa ávallt verið
kynntir fyrir eigendum Lands-
virkjunar. Landsvirkjun hefur
gert ítarlegar arðsemisgrein-
ingar áður en ráðist hefur verið
í umfangsmiklar fjárfestingar
og notað til þess viðurkenndar
aðferðir. Í nær öllum tilfellum
hefur fyrirtækið síðan leitað til
innlendra og erlendra ráðgjafa
s.s. Sumitomo Bank, Ráðgjafar og
efnahagsspár og Capacent til að
leggja mat á niðurstöður útreikn-
inga. Vegna ábyrgðar eigendanna
hafa allar forsendur og útreikn-
ingar verið kynnt eigendum áður
en ákvörðun hefur verið tekin um
framkvæmdir og í ákveðnum til-
vikum hafa þeir látið gera sínar
eigin athuganir með aðstoð sér-
fræðinga. Það er því augljóst að
umræða og ákvarðanir á vettvangi
eigenda LV hafa byggt á vandaðri
greiningu og góðum upplýsingum
eins og vera ber.
5. Þótt eigendur LV hafi aldrei
lagt fyrirtækinu til beina fjármuni
hefur fyrirtækið greitt þeim arð
að öllu jöfnu. Á árinu 2009 ákvað
stjórn LV hins vegar í samráði við
ríkisstjórnina (Steingrím J. Sig-
fússon fjármálaráðherra) að ekki
yrði greiddur arður vegna ársins
2008. Þetta var gert til að undir-
strika að ríkisstjórnin ætlaði ekki
að taka fé úr rekstri fyrirtækisins
til eigin nota að sinni. Miklu skipti
að lánasamningar fyrirtækisins
héldu, en LV hefur ávallt staðið í
skilum og nýtur trausts hjá lánar-
drottnum sínum.
6. Vegna hraðrar uppbyggingar á
undanförnum árum er LV skuldsett
fyrirtæki. Efnahagur fyrirtækis-
ins er hins vegar afar traustur.
Samkvæmt nýbirtu hálfsársupp-
gjöri eru hreinar eignir u.þ.b. 1.650
milljónir Bandaríkjadala, sem jafn-
gildir 200 milljörðum íslenskra
króna. Eiginfjárhlutfallið er 36%.
Þessi sterka staða er til orðin vegna
öflugrar fjármálastjórnar um langt
skeið. Til viðbótar má minna á þá
staðreynd að orkuverð til almenn-
ings og fyrirtækja er talsvert
lægra en í nágrannalöndunum og
njóta landsmenn góðs af því. Vegna
mikils vaxtar Landsvirkjunar á
undanförnum árum hafa eigendur
skilið verulegan hluta arðsins eftir
í fyrirtækinu. Þegar vaxtarskeið-
inu lýkur getur fyrirtækið hins
vegar greitt út mikinn arð til eig-
andans eins og allar spár sýna.
7. Það vekur sérstaka athygli að
Jón Steinsson lætur undir höfuð
leggjast að fjalla um afrek ríkis-
stjórnarinnar í því að skapa grund-
völl fyrir auknum útflutningi með
erlendri fjárfestingu í orkufrekum
iðnaði, en til þess þarf að virkja.
Fyrir liggja virkjunarkostir í neð-
anverðri Þjórsá. Öll sveitarfélög á
svæðinu hafa samþykkt skipulag,
sem gerir ráð fyrir þessum virkjun-
um og þær hafa allar farið í gegnum
umhverfismat. Ríkið á nánast öll
vatnsréttindi á svæðinu. Verkefnis-
stjórn um rammaáætlun gerði í
tillögum sínum ráð fyrir þessum
virkjunum í nýtingarflokki. Á síðari
stigum greip ríkisstjórnin til þess
bragðs að breyta fyrirliggjandi til-
lögu og færa þessar virkjanir í bið-
flokk. Þingsályktunartillaga ríkis-
stjórnarinnar er því ekki í samræmi
við niðurstöður rammaáætlunar.
Með því hefur ríkisstjórninni tek-
ist tvennt í senn: Annars vegar að
leggja stein í götu Landsvirkjunar
og uppbyggingar iðnaðar til útflutn-
ings, en LV var stofnuð í þeim til-
gangi að virkja til útflutnings. Hins
vegar hefur ríkisstjórninni tekist að
grafa undan þeirri vinnu sem staðið
hefur yfir í meira en áratug og hafði
að markmiði að skapa sátt á milli
verndar og nýtingar. Þessa afstöðu
verður einnig að skoða í ljósi þess
að ríkisstjórnin lofaði á sínum tíma
að ryðja úr vegi hindrunum fyrir
uppbyggingu orkufreks iðnaðar.
Það er m.a. vegna slíkra vinnu-
bragða sem fjarar undan fylgi við
ríkisstjórnina.
Það vekur sérstaka athygli að Jón Steins-
son lætur undir höfuð leggjast að fjalla
um afrek ríkisstjórnarinnar í því að skapa
grundvöll fyrir auknum útflutningi …
H Ú S G AG N A H Ö L L I N O P I Ð
RIALTO La-z-boy stóll.
Brúnt, svart eða natur áklæði.
B:80 D:90 H:100 cm.
109.990
FULLT VERÐ: 129.990
NÚNA
20.000
KR. AFSLÁTTUR
La-z-boy stóll. Svart, vín-
rautt, brúnt eða ljóst leður.
B:80 D:85 H:102 cm.
119.990
FULLT VERÐ: 139.990
GRAND PINNACLE XL La-z-boy
stóll. Svart eða brúnt leður. B:84
D:107 H:118 cm.
149.990
FULLT VERÐ: 169.990
ASPEN La-z-boy stóll.
Brúnt eða natur áklæði.
B:80 D:85 H:100 cm.
0FULLT VERÐ: 99.99
NÚNA
20.000
KR. AFSLÁTTUR
NÚNA
20.000
KR. AFSLÁTTUR
NÚNA
20.000
KR. AFSLÁTTUR
Hinn eini sanni!
LA-Z-BOY er hágæða vörumerki, þar sem
þægindi, notagildi og ending fara saman.
Upplifðu hvíld á nýjan hátt og færðu þægindi
inn á þitt heimili með LA-Z-BOY.
LA-Z-BOY er eini stóllinn í heiminum sem
hefur 18 mismunandi hægindastillingar.
LA-Z-BOY er skrásett vörumerki og fæst
eingöngu í Húsgagnahöllinni.
Jón Steinsson, Landsvirkjun
og ríkisstjórnin
Ýmislegt hefur komið fram í þeirri umræðu sem átt
hefur sér stað um þær fyrir-
ætlanir stjórnvalda að hækka
virðis aukaskatt á gistingu úr
7% í 25,5%. Margt mjög mál-
efnalegt og annað miður eins
og gengur. Edward H. Huijbens,
forstöðumaður Rannsóknarmið-
stöðvar ferðamála og varabæj-
arfulltrúi Vinstri græns á Akur-
eyri, ritar meðal annars grein
um málið í Fréttablaðinu þar
sem hann veltir þessu máli fyrir
sér. Í samanburði á skýrslu
KPMG og Hagfræðistofnunar
Háskóla Íslands telur hann að
KPMG taki nokkuð þröngt á
málum en Hagfræðistofnun líti
hins vegar almennt á málið.
En ef hins vegar rýnt er í
skýrslurnar þá kemur í ljós
að Hagfræðistofnun lítur ein-
mitt eingöngu til áhrifa þess
að hækka virðisaukaskattinn
á gistingu á tekjur ríkissjóð
en veltir ekki fyrir sér hvaða
önnur áhrif þessi breyting
hefur á aðrar tekjur ríkissjóðs.
Skýrsla KPMG leitast einmitt
við að meta heildaráhrifin af
þessari breytingu á tekjur rík-
issjóðs en það hlýtur jú að vera
það sem skiptir þjóðhagslega
mestu máli og vera þá mun víð-
ara sjónarhorn en það sem Hag-
fræðistofnun Háskóla Íslands
velur sér.
Báðar skýrslur gera ráð fyrir
að verðteygni sé á markaði þó
mismikið. Bent hefur verið á
að bæði fyrir hrun og eftir hafi
ferðamönnum og gistinóttum
fjölgað en eins og tölur sýna þá
fjölgar þeim mun meira eftir
hrun en fyrir. Ein af ástæðum
þess sem farþegar sem komið
hafa til landsins eftir hrun hafa
gefið upp sem ástæðu fyrir ferð
til Íslands er lágt gengi íslensku
krónunnar og þar með hagstæð-
ara verðlag. Það hlýtur þá að
vera hægt að gera ráð fyrir því
að verðteygni virki í báðar áttir,
þannig að þegar verðlag hækk-
ar þá muni eftirspurn minnka.
Skýrsla KPMG metur þessi
áhrif með varfærni með því
að segja að fyrir hvert pró-
sentustig sem verð hækkar um
minnki eftirspurn um 0,49 þó
erlendar rannsóknir og reynsla
Icelandair sýni að þessi verð-
teygni geti verið allt að einn á
móti einn. Skýrsla Hagfræði-
stofnunar gerir hins vegar ekki
ráð fyrir að eftirspurn minnki
um nema 2% við þessa breyt-
ingu. Hér má spyrja sig hvort
gististaðaeigendur í landinu
séu almennt ekkert sérstak-
lega góðir rekstrarmenn ef það
er raunin að hækkun gistiverðs
um rúmlega 17% hafi einungis
2% áhrif á eftirspurn. Er líklegt
að gististaðaeigendur í landinu
séu á hverjum degi að skilja
eftir 15% af mögulegum aukn-
um tekjum sem þeir ella gætu
fengið í sinn hlut?
Edward telur í sinni grein
að SAF hafi almennt óþol gegn
skattahækkunum og að þar
ráði pólitísk sjónarmið. Sam-
tök ferðaþjónustunnar hafa í
kjölfar hrunsins, líkt og Sam-
tök atvinnulífsins, talað fyrir
blandaðri leið aukinnar skatt-
heimtu og aukinna umsvifa
atvinnulífsins til að koma ríkis-
sjóði á réttan kjöl. Það þarf hins
vegar ekki að horfa til nema
einfalds Laffer-ferils til að átta
sig á því að hér getur of mikil
hækkun skatta orðið til þess að
tekjur ríkissjóðs verði minni en
ella og það er einmitt sú niður-
staða sem við í ferðaþjónustunni
höfum áhyggjur af að verði með
þessari breytingu.
Hagfræðistofnun Háskóla
Íslands telur að auðvelt aðgengi
að svörtum markaði sé meðal
annars rök fyrir því að skatt-
leggja atvinnustarfsemi mis-
munandi. Þessi rök hljóta að
vega þungt þegar talið er að
hátt í 1.500 rúm séu í útleigu
hér á landi sem ekki eru skráð
og skila því engum gjöldum.
Ríkisskattstjóri talaði um það
í Fréttablaðinu að það virðist
ansi margir vera að koma inn
í ferðaþjónustuna sem ekki eru
með sín mál í lagi. Hvati þeirra
til að vera með sín mál í lagi við
þessa fyrirhuguðu breytingu
mun væntanlega ekki aukast.
Jafnræði er líka mikilvægt
í þessum geira og er þá rétt
að horfa til þess hvernig þetta
er í okkar nágrannalöndum,
þar er nánast undantekninga-
laust gisting í lægra skatt-
þrepi. Í Danmörku er gisting í
hærra skattþrepi og líður gist-
ing í Danmörku mikið fyrir það,
m.a. fækkaði gistinóttum í júlí
síðastliðnum um 900.000 miðað
við sama mánuð í fyrra.
KPMG gerir ráð fyrir að
heildartekjur samfélagsins af
erlendum ferðamönnum án flug-
fargjalda gætu lækkað um 10 til
28 milljarða króna ef af þessum
breytingum verður. Það er því
ekki síst með hagsmuni ríkis-
sjóðs að leiðarljósi sem við í
ferðaþjónustunni höfum áhyggj-
ur af þessari breytingu. Ferða-
þjónustan teygir anga sína víða
og áhrif breytinga í eftirspurn
hefur ekki bara áhrif á ein-
stakar greinar ferðaþjónustunn-
ar heldur einnig á stóran hluta
þjóðfélagsins.
Hagsmunir ríkissjóðs
Ferðaþjónusta
Árni
Gunnarsson
formaður Samtaka
ferðaþjónustunnar
Orkumál
Friðrik
Sophusson
fv. forstjóri
Landsvirkjunar