Fréttablaðið - 08.11.2012, Side 24

24 8. nóvember 2012 FIMMTUDAGUR
Í júlí síðastliðnum sátu undir-ritaðar stofnfund Félags
áhugamanna um málefni flótta-
fólks. Eitt verkefna félagsins
er að kanna hvort grunur um
að útlendingum sé mismunað í
réttarkerfinu sé á rökum reistur
en af þeim dómum sem aðgengi-
legir eru á vefsíðu dómstólanna,
er helst að sjá að dómar í skjala-
falsmálum séu þyngri þegar
útlendingar eiga í hlut. Til að
draga þá ályktun þurfa þó fleiri
gögn að liggja fyrir og var
því send beiðni á Þorgeir Inga
Njálsson, dómstjóra Héraðs-
dóms Reykjaness, um afrit af
öllum dómum sem fallið hefðu í
skjalafalsmálum við dómstólinn
á árunum 2002-2005. Tekið skal
fram að þessi beiðni var ekki
sett fram í nafni félagsins.
Þremur vikum síðar var
erindinu svarað á þá leið að sá
sem óskaði eftir afriti af dómum
yrði að sýna fram á að hann
hefði lögvarinna hagsmuna að
gæta, auk þess sem greiða þyrfti
250 kr. fyrir hvert blað. Send-
andi bréfsins mótmælti með
þeim rökum að dómar væru
opinber gögn sem ættu að vera
öllum aðgengilegir. Auk þess
var farið fram á rökstuðning
fyrir þessari upphæð, þar sem
ekkert í lögum bendir til þess að
þessi gjaldtaka sé heimil. Dóm-
stjórinn féllst að lokum á að ekki
þyrfti að sýna fram á lögvarða
hagsmuni en hélt fast við gjald-
töku upp á 250 kr. á blað með
vísan í lög um aukatekjur ríkis-
sjóðs.
Í umræddum lögum er þó
ekki vikið einu orði að dómum
í sakamálum, heldur er fjallað
um dómgerðir í einkamálum og
fullnusturétti svo sem aðfarar-
beiðnir, gjaldþrotaskipti, skiln-
aðarmál, forsjármál og mats-
beiðnir. Við höfnuðum því þess
vegna að gjaldtakan ætti við um
sakamál auk þess að benda á
að samkvæmt anda laganna og
stjórnarskrárinnar væri eðli-
legast að líta á dóma sem grunn-
gögn lýðræðisins og þeir ættu
því að falla undir upplýsinga-
lög. Þessi túlkun fær stuðning í
ýmsum gögnum meðal annars í
gjaldskránni sem héraðs dómur
vísar í, en þar er sérstaklega
tekið fram að engin gjöld skuli
taka í einkarefsimálum. Hvorki
dómstjórinn né aðrir starfsmenn
Héraðsdóms Reykjaness hafa
svarað þessum rökum, heldur
vísa enn og aftur í reglur dóm-
stólaráðs og lög um aukatekjur
ríkissjóðs; gögn sem fjalla alls
ekki um dóma í sakamálum.
Þessi samskipti við Héraðs-
dóm Reykjaness vekja margar
spurningar, þar á meðal þessar:
■ Hvers vegna segir dómstjóri
leikmanni sem biður um afrit af
dómum að hann eigi ekki rétt á
slíkum gögnum nema geta sýnt
fram á lögvarða hagsmuni?
■ Hversu margir hafa gefist upp
á því að kynna sér dóma eftir að
hafa fengið þessar röngu upplýs-
ingar hjá dómstólum?
■ Hvernig samræmast þessi
vinnubrögð leiðbeiningarskyldu
dómstjóra?
■ Hvers vegna telja starfsmenn
dómstólsins sér ekki skylt að
útskýra með hvaða rökum þeir
álíta að lög um aukatekjur ríkis-
sjóðs nái yfir mál sem hvergi
eru nefnd í þeim lögum?
■ Ef dómar falla ekki undir upp-
lýsingalög eins og önnur grunn-
gögn sem talin eru mikilvæg
fyrir lýðræðið, hvernig í ósköp-
unum eru þeir þá flokkaðir?
Mikilvægasta spurningin er þó
þessi:
■ Hvernig ber að túlka ákvæði
stjórnarskrárinnar um að saka-
málaréttarfar skuli vera opin-
bert ef ekki á þann veg að allir
skuli, óháð fjárhagsstöðu sinni,
eiga jafnan rétt til upplýsinga
um opinber mál?
Það samræmist ekki lýðræðis-
legri stjórnsýslu að almenningur
þurfi að greiða meira en prent-
kostnað fyrir grunngögn sem
skipta máli fyrir lýðræðið í land-
inu. Ef til vill eru 250 kr. ekki
há fjárhæð fyrir þá sem biðja
um afrit af örfáum blaðsíðum en
þegar um er að ræða umfangs-
mikil mál getur upphæðin hlaup-
ið á tugum þúsunda. Ætla má að
flestir hafi hingað til sætt sig
gagnrýnislaust við þetta gjald
en hér er um að ræða slíkt hags-
munamál fyrir almenning að
við höfum einsett okkur að fá
botn í það hver réttur dómstóla
til gjaldtöku er í raun. Málið var
því kært til fjármálaráðuneytis-
ins um miðjan september þar
sem það er nú til skoðunar.
Mikilvægt er að stjórnvöld
og embættismenn átti sig á því
að opinberar upplýsingar eru
ekki eign stofnana. Þær eru eign
almennings og í lýðræðisríki
eiga leikmenn sem óska eftir
afritum af opinberum gögnum
að fá þau afhent undanbragða-
laust.
Þeir eiga ekki að þurfa að
leggjast í lagalestur eða leita sér
lögfræðiaðstoðar til þess að fá
rétti sínum framgengt og það er
með öllu óþolandi að slík vinnu-
brögð skuli viðgangast hjá dóm-
stólum.
Kæran til fjármálaráðuneytis-
ins er almenningi aðgengileg á
vefslóðinni:
https://docs.google.com/docu-
ment/d/15xesOmwxNd8YU-3-
XNC5r-GeCNQPJlx_-URNoB-
CUbqiw/edit en þar er gerð
nánari grein fyrir rökstuðningi
okkar.
Öll bréfasamskipti við Héraðs-
dóm Reykjaness sem vísað er til
í þessari grein er að finna á vef-
slóðinni:
https://docs.google.com/
document/d/136OU4dat7a_
OO2rXqNVC6kK91j-pWoHOG-
fOZszzvXkI/edit
Opinberar upplýsingar eru ekki eign stofnana
www.vetrarhatid.is
Lýstu upp skammdegið
með góðri hugmynd á Vetrarhátíð
Vetrarhátíð í Reykjavík verður haldin dagana 7. – 10. febrúar 2013.
Við hvetjum alla sem hafa áhuga á að gæða borgina fjölbreyttu og leikandi lífi
með skemmtilegum viðburðum að senda inn tillögur að dagskráratriðum fyrir
7. desember næstkomandi.
Yfirskrift hátíðarinnar er – MAGNAÐ MYRKUR – og má það gjarnan speglast í viðburðum hátíðar-
innar, þó er það ekki skilyrði til þátttöku. Við tökum vel á móti öllum tillögum. Óskað er eftir
viðburðum á Vetrarhátíð, Safnanótt og á Sundlauganótt.
Vinsamlegast sendið tillögur að dagskráratriðum á verkefnastjóra hátíðarinnar: Guðmund Birgi
Halldórsson (gummi@visitreykjavik.is) og Karen Maríu Jónsdóttir (karen@visitreykjavik.is)
Nánari upplýsingar er einnig hægt að fá í síma: 590 1500.PIP
A
R\
TB
W
A
•
SÍ
A
•
12
32
18
Stjórnsýsla
Eva
Hauksdóttir
álitshafi
Aðalheiður
Ámundadóttir
meistaranemi í lögfræði