Fréttatíminn - 27.07.2012, Blaðsíða 36

Sætúni 8, 105 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is Ritstjóri: Jónas Haraldsson jonas@frettatiminn.is Framkvæmdastjóri:
Teitur Jónasson teitur@frettatiminn.is . Auglýsingastjóri: Valdimar Birgisson valdimar@frettatiminn.is. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í
82.000 eintökum í Landsprenti.
A „Almennt gildir um krabbamein að því fyrr sem meinið finnst þeim mun betri eru batahorfur fólks. Miklar framfarir hafa orðið í krabbameinslækningum á liðnum árum og áratugum og sífellt vinnast nýir sigrar
á því sviði. Hér á landi stöndum við vel að
vígi, árangur í krabbameinslækningum er
almennt mjög góður í samanburði við aðrar
þjóðir, þökk sé traustu heilbrigðiskerfi og
framúrskarandi fagfólki sem
vinnur störf sín af metnaði
og einbeittum vilja til þess að
gera sífellt betur.“ Svo sagði
Guðbjartur Hannesson vel-
ferðarráðherra í ávarpi á al-
þjóðlegum baráttudegi gegn
krabbameinum, 4. febrúar
síðastliðinn.
Ráðherrann bætti því við að
Ísland stæði á flestum sviðum
vel í baráttunni gegn krabba-
meini í samanburði við þau 34
lönd sem aðild eiga að OECD, Efnahags- og
framfarastofnuninni. Það ætti ekki síst við
um forvarnir og meðferð vegna krabba-
meina þar sem við erum í fremstu röð. „Við
getum verið stolt af þeim árangri en þurfum
áfram að vaka á verðinum og gera allt sem í
okkar valdi stendur til þess að sporna við út-
breiðslu krabbameina með því að sækja fram
ótrauð,“ sagði velferðarráðherra í lokaorðum
ávarpsins.
Allt er þetta rétt hjá ráðherra velferðar-
mála. Miklar framfarir hafa orðið í krabba-
meinslækningum á liðnum árum en atburð-
ur í liðinni viku var áminning um að ekki
var vakað á verðinum. Þá vildi svo til að tvö
geislatæki, þau einu sem notuð eru til slíkrar
krabbameinsmeðferðar hér á landi, biluðu
samtímis. Vegna þessa þurfti að senda
sjúklinga sem eru í krabbameinsmeðferð
heim. Annað tækið er átta ára, hitt sautján
ára og komið fimm ár fram yfir æskilegan
notkunartíma og farið að bila oft. Haft var
eftir Birni Zoëga, forstjóra Landspítalans, að
þetta væri mjög alvarlegt mál og að spítalinn
hefði varað við því í tvö ár að svo gæti farið ef
nýtt tæki yrði ekki keypt. Reynt hefði verið
að finna peninga fyrir nýju geislatæki undan-
farna mánuði en sú leit hefði engan árangur
borið og því stefndi í óefni. Í nágrannalönd-
um okkar eru tæki sem þessi endurnýjuð á
tíu til tólf ára fresti enda eykst bilanatíðnin
mikið eftir það.
Fram hefur komið hjá velferðarráðherra
að fjárveitingar til tækjakaupa á Landspítal-
anum, þar sem geislatækin eru, hafi verið
naumt skammtaðar undanfarin ár. Það
kemur ekki á óvart miðað við það árferði
sem ríkt hefur þar sem niðurskurður hefur
verið óhjákvæmilegur. En ríkishítin er þrátt
fyrir allt stór og líf liggur ekki við á öllum
sviðum. Það á hins vegar við um geislalækn-
ingarnar. Þar liggur líf sjúklinga við. Sam-
fellu þarf að halda í geislameðferð og ef slík
meðferð byrjar er mjög mikilvægt, vegna
áhrifa geislunarinnar á lífrænan vef, að með-
ferðin sé samfelld, eins og Garðar Mýrdal,
forstöðumaður geislaeðlisfræðideildar Land-
spítalans, leggur áherslu á.
Það liggur því á að fjármálaráðuneyti,
velferðarráðuneyti og forráðamenn Land-
spítalans leysi vandann. Augljóst er að löngu
er tímabært að endurnýja eldra geislatækið.
Það er úr sér gengið og ekki boðlegt. Nýtt
tæki mun kosta um 400 milljónir króna. Það
er yfirstíganlegt. Spara má á móti í öðrum
útgjöldum ríkisins sem ekki teljast lífsnauð-
synleg.
Því má heldur ekki gleyma að tæknifram-
farir hafa verið örar á undanförnum árum og
því þarf á nýju tæki að halda til þess að veita
sambærilega meðferð og nágrannaþjóðirnar.
Ella drögumst við aftur úr.
Geislatæki til krabbameinslækninga
Sofið á verðinum
Jónas Haraldsson
jonas@frettatiminn.is
Áhættuhegðun í umferðinni
Reytir af sér fjaðrirnar áður en hann stekkur?
Í myndum okkur fuglsunga í hreiðri á klettasyllu ofan við grýtta og brim-sorfna fjöru. Hann er að búa sig undir
stærsta og mikilvægasta áfanga lífsins –
að fljúga. Ævintýrin sem eru fram undan
eru bæði stórfengleg og um leið hættu-
leg í samanburði við kyrrsetuna í hreiðr-
inu þar sem lífið snérist um frumstæðar
grunnþarfir. Nú taka hinsvegar stór og
mikil ævintýri við og til þess að stíga þetta
skref út í lífið þarf unginn að þora. Þora að
steypa sér fram af klettasyllunni.
Það má í raun segja að hann þurfi
að verða fífldjarfur, dómgreindarlaus
og heimskur til að þora þetta. Fyrstu
vængjatökin eru klaufaleg og flest við-
brögð tilviljanakennd. Lífsreyndir foreldr-
arnir reyna allt hvað þeir geta til að fræða, vernda og
verja ungann en samt komast sumir jafnaldrar hans
ekki lengra en rétt fram yfir brúnina áður en þeir mæta
örlögum sínum. Aðrir eru heppnir og skaðast ekki
af frekari vængjaslætti. Þeir halda áfram mátulega
vitlausir til að láta sjokkið ekki hefta þá í frekari för um
lífið.
Nú víkur sögunni að ekki síður mikilvægum áfanga
í lífi annarrar dýrategundar. Ungur ökumaður er að
hefja ökuför eftir að hafa öðlast réttindi til þess að
stjórna bíl. Ég held að ég þurfi vart að greina augljósan
vitsmunalegan mun á þessum tegundum, unganum og
unglingnum, en eitt eiga þeir þó sameiginlegt. Þeir eru
á mjög viðkvæmum tímapunkti í lífinu og þroski þeirra
og reynsla er takmörkuð.
Unginn er eins og áður sagði skertur ákveðinni dóm-
greind. Þótt það sé reyndar einstaklingsbundið hve al-
varlegt það er þá er unglingur líka skertur dómgreind
og ábyrgðartilfinningu, að minnsta kosti í samanburði
við það sem almennt verður síðar um ævina. Um
þennan skort mikilvægs þroska vitna rannsóknir sem
benda til þess að t.d. hjá karlmönnum sé þessi mikil-
vægi þroski ekki orðinn fullvirkur fyrr
en um 24 ára aldur. Það er ef hann nær
þá þroska. Líklega eru þetta leifar frá því
þegar við mannfólkið vorum í sömu spor-
um og fuglarnir í bjarginu. Til þess að við
kæmum börnunum til manns og lífs þá
þurftu þau að þora að taka áhættu. Samt
mátti gagnslaus fífldirfska ekki eiga sér
stað. Áhættan þurfti að vera réttlætanleg
og gagnleg. Fífldirfskan var líklegri til
að hindra frekari framþróun og þroska
tegundarinnar.
Hvatvísi er oft drífandi þáttur í at-
höfnum og viðbrögðum ungs fólks.
Tegund okkar sem oft kennir sig við
skynsemi hefur alla möguleika á að
feta lífsins leið vel upplýst um rétta og
örugga hegðun, öfugt við fuglsungann. Að því leyti er
frekari samanburður milli tegundanna ósanngjarn. En
hvernig stendur samt á því að ófiðraðir menn á öllum
aldri hunsa þekkingu, reynslu og reglur sem tryggt
geta öryggi þeirra og líf og láta þess í stað fífldirfsku
ráða athöfnum sínum og ákvörðunum?
Ökumaður sem sest undir stýri og setur t.d. ekki á
sig öryggisbelti, ekur undir áhrifum vímuefna, eins
og áfengis, eða stundar hraðakstur í almennri umferð
er í raun svo skertur dómgreind og það mætti líkja
honum við fugl sem reytir af sér fjaðrirnar áður en
hann stekkur fram af bjarginu. Um það bil 20% þeirra
sem látast í umferðinni eru fórnarlömb ölvunaraksturs.
Fórnarlömb þess að einhvern skorti dómgreind. Ör-
yggisbelti, ein merkilegasta framþróun sem átt hefur
sér stað í umferðaröryggi, vitna um greind mannsins
og hæfni. Þau eru uppfinning sem hefur bjargað fjölda
mannslífa. Hvað myndir þú, lesandi góður, vilja segja
um fugl sem reytir af sér fjaðrirnar áður en hann stekk-
ur fram að bjarginu? Má segja það sama um þá sem
nota ekki öryggisbelti, aka undir áhrifum áfengis eða
viðhafa aðra áhættuhegðun í umferðinni?
Einar Magnús
Magnússon
Upplýsingafulltrúi
Umferðarstofu
En ríkishítin er þrátt fyrir allt stór og líf liggur ekki við á
öllum sviðum. Það á hins vegar við um geislalækningarnar.
00000
Veiðikortið
37 vötn
Eitt kort
6.000 kr.
www.veidikortid.is
FLEIRI VÖTN ÓBREYTT VERÐ
Þú getur nálgast Fréttatímann frítt á
þjónustustöðvum N1 um land allt
HELGARBLAÐ
H a m r a b o r g – N ó a t ú n 1 7 – H r i n g b r a u t – A u s t u r v e r – G r a f a r h o l t
Grillpakkar
fyrir hópa og
samkvæmi
Allt í
grillmatinn
www.noatun.is
32 viðhorf Helgin 27.-29. júlí 2012