Fréttatíminn - 27.05.2011, Blaðsíða 38

30 viðhorf Helgin 27.-29. maí 2011
Austurströnd 3, 170 Seltjarnarnesi. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is Ritstjóri: Jón Kaldal kaldal@frettatiminn.is Framkvæmda-
stjóri: Teitur Jónasson teitur@frettatiminn.is Fréttastjóri: Óskar Hrafn Þorvaldsson oskar@frettatiminn.is Ritstjórnarfulltrúi: Jónas Haraldsson jonas@frettatiminn.is.
Auglýsingastjóri: Valdimar Birgisson valdimar@frettatiminn.is. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 82.000 eintökum í Landsprenti.
Undanfarna viku hefur Kastljós flutt upp-
lýsandi fréttaskýringaröð Jóhannesar
Kr. Kristjánssonar um skelfilegan heim
íslenskra sprautufíkla. Þar hefur meðal
annars komið fram að stór hluti þeirra
sem lengst eru leiddir sprautar sig með
löglegum efnum, oftast fengnum eftir
krókaleiðum frá lyfjaverslunum landsins.
Framsetning Jóhannesar er áhrifa-
mikil en þetta eru því miður ekki nýjar
fréttir. Það hefur lengi verið vitað að lyf á
borð við rítalín og contalgin
eru mjög útbreidd í fíkni-
efnaheiminum.
Heilbrigðisyfirvöld hafa
undanfarin ár þrengt veru-
lega aðgengið að þessum
lyfjum en það hefur ekki
dugað til. Í Kastljósinu
hefur verið kallað eftir því
að reglurnar verði hertar
enn frekar. Heimildir innan
Landlæknisembættisins
herma að það sé einmitt í skoðun.
Þetta eru kunnuglegar hugmyndir í
baráttunni gegn misnotkun fíkniefna.
Ýmsir hafa látið sig dreyma um að hægt
sé að loka Íslandi fyrir innflutningi
ólöglegra fíkniefna með því að fjölga
í fíkniefnadeild lögreglunnar og efla
gæslu við hafnir og á flugvöllum. Þetta
er misskilningur. Það er ekki raunhæft
að eftirspurnin hverfi með því að skrúfa
fyrir framboðið. Vandi sprautufíkla mun
hvorki minnka né hverfa með hertu eftir-
liti með útgáfu lyfseðla.
Stríðið gegn fíkniefnum hefur alltof
lengi snúist um framboð þeirra fremur
en eftirspurn. Vandamálið er ekki að
fíkniefnasalar selja skólabörnum dóp.
Vandinn er að skólabörn kaupa dópið.
Sem betur fer hafa þau undanfarin ár
keypt sífellt minna af því. Neyslan hefur
farið minnkandi ár frá ári og byrjar
síðar en áður. Ákveðin merki eru um
að kannabisreykingar kunni að vera
vaxandi á nýjan leik meðal elstu barna í
grunnskóla og hefur verið hart brugðist
við því.
Almennt hafa þó rannsóknir sýnt að
yfirgnæfandi meirihluti íslenskrar æsku
hegðar sé betur en foreldrar þeirra
gerðu þegar þeir voru ungir. Vondu frétt-
irnar eru hins vegar þær að þeir sem
eiga í vanda eru í mun verri málum en
áður.
Sprautufíklar á Íslandi eru að öllum
líkindum orðnir hátt í 1.000 talsins.
Það er geigvænleg tala. Fíknin er ekki
aðeins djöfulleg fyrir viðkomandi ein-
stakling. Oftast hefur hún skelfileg áhrif
á fjölskyldur þeirra líka. Börn, systkin,
foreldar, ömmur og afar, þetta er fólkið
sem verður verst úti. Er svikið, svívirt og
stolið frá. Allt til að fíkillinn geti útvegað
sér næsta fix.
Þetta þarf ekki að vera svona. Sprautu-
fíklar eru nú nánast meðhöndlaðir eins
og skíturinn á skósólum samfélagsins.
Það þarf að ná þeim inn fyrir garðinn á
ný. Leiðin til þess er að gefa þeim efnin
og hreinar nálar undir eftirliti fagfólks
í heilbrigðisgeiranum. Fíklarnir þyrftu
þá ekki að selja sig, ljúga eða stela til að
eiga fyrir efnunum. Álagið af fíkn þeirra
myndi ekki koma niður á vandalausum
og minnka á fjölskyldur þeirra. Að deila
óhreinni nál með hættu á lifrarbólgu-
eða HIV-smiti yrði úr sögunni. Tengsl
væru komin á við heilbrigðisstarfsfólk og
meðferð þar með líklegri. Ávinningurinn
er margfaldur.
Þörf á viðhorfsbreytingu
Ókeypis efni og sprautunálar
Jón Kaldal
kaldal@frettatiminn.is
U
Fíknin er ekki aðeins djöfulleg fyrir viðkomandi einstak-
ling. Oftast hefur hún skelfileg áhrif á fjölskyldur þeirra
líka.
Fært til bókar
Ólafur og Davíð snúa bökum saman
Undarlegustu bandalög geta orðið til þar
sem fornir féndur snúa bökum saman.
Nýjasta dæmið um slíkt er samstaða
Davíðs Oddssonar, ritstjóra Morgun-
blaðsins, og Ólafs Arnarsonar, pistlahöf-
undar á Pressunni. Ólafur hefur í greinum
sínum sent Davíð marga pilluna og hætt
er við að ritstjórinn hafi á stundum hugs-
að þessu afsprengi Clausen-ættarinnar
þegjandi þörfina. Nú bregður hins vegar
svo við að þeir Ólafur og Davíð hafa
fundið sér sameiginlegt skotmark, Stein-
grím J. Sigfússon fjármálaráðherra,
auk þess sem Jóhanna Sigurðardóttir
forsætisráðherra fær sinn skerf. Ólafur
segir beinlínis að í skýrslu um endurreisn
bankanna, sem Steingrímur hafi reynt
að fela fyrir þingi og þjóð, komi fram
svart á hvítu að fjármálaráðherrann hafi
selt íslensk heimili í ánauð til útlendra
vogunarsjóða í febrúar 2009. Málið er
ekki flókið, segir Ólafur. Skuldabréfasöfn
voru flutt úr gömlu bönkunum í þá nýju
á afslætti sem nam 60-70 prósentum.
Stefna ríkisstjórnar Geirs H. Haarde hafi
verið að afslátturinn gengi til íslenskra
heimila og fyrirtækja. Strax eftir að
ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur og
Steingríms. J. Sigfússonar hafi tekið
við völdum hafi verið horfið frá þessari
stefnu og þess í stað gengið til samninga
við erlenda kröfuhafa um það hversu
stóran hluta afsláttarins væri mögulegt
að láta ganga til baka til kröfuhafanna í
gegnum skilanefndir. „Kröfuhafarnir, sem
fengu veiðileyfi á skuldara frá íslenskum
stjórnvöldum, eru vogunarsjóðir, sem
keyptu kröfurnar á spottprís. Slíkir fjár-
festar eru kallaðir „hrægammar““ ....
„Þeirra hagsmunir felast í því að kreista
sem mest úr úr íslensku bönkunum – og
þar með íslenskum heimilum og fyrir-
tækjum,“ segir Ólafur. Leiðarahöfundur
Morgunblaðsins er á sömu nótum en
þar er talað um að Jóhanna og Stein-
grímur hafi sigað erlendum kröfuhöfum
í gegnum hina föllnu íslensku banka
gegn íslenskum fyrirtækjum og almenn-
ingi. „Þarna virðast á ferðinni einhver
alvarlegustu afglöp sem sést hafa hjá
pólitískum leiðtogum,“ segir í leiðaranum
þar sem vísað er í fréttaskýringu blaðsins
um að gengið hafi verið gegn alvarlegum
aðvörunum Fjármálaeftirlitsins um að
„veigamikil rök væru gegn því að þrotabú
gömlu bankanna færu með virkan eigna-
hlut í í nýju bönkunum.“
Leitað til eldfjallasérfræðings
Ef stóru alþjóðlegu sjónvarpsstöðvarnar
leita álits Íslendings kemur aðeins einn
maður til greina, Ólafur Ragnar Gríms-
son forseti. Litlu virðist skipta hvert
tilefnið er. Aðrir ráðamenn hafa verið
lítt sýnilegir. Forsetinn þótti standa sig
vel í viðtölum við erlenda fréttamenn í
Icesave-málinu. Skiljanlegt var að frétta-
mennirnir leituðu álits forsetans enda lék
hann stórt hlutverk í því máli, vísaði lög-
um frá Alþingi í tvígang í þjóðaratkvæða-
greiðslu. Það liggur hins vegar ekki eins
beint við að hringja í forsetann til þess að
fá sérfræðiálit hans á eldgosum. Samt er
það gert. Hér eru fjölmargir sérfræð-
ingar um hegðun eldgosa, jarðfræðingar
með áratugareynslu. Forsætisráðherra
kallar ríkisstjórn sína saman til þess að
bregðast við vanda vegna hamfaranna.
Samt er hvorki hringt í forsætisráðherr-
ann né jarðfræðingana, ekki einu sinni
jarðfræðinginn í ríkisstjórninni, Steingrím
J. Þótt Ólafur Ragnar hafi hvorki setið
ríkisstjórnarfundinn né hafi sérfræði-
menntun í eldfjallafræðum hringja sjón-
varpsrisarnir í forsetann og stjórnmá-
lafræðiprófessorinn fyrrverandi. Í fyrra
svaraði hann til um Eyjafjallajökulsgosið
og bætti við ógnarspá um væntanlegt
Kötlugos. Þegar gosið hófst í Grímsvötn-
um leitaði CNN upplýsinga hjá forseta
Íslands. Ólafur Ragnar hikaði hvergi og
sagði að Evrópubúar ættu alls ekki von á
jafn miklum töfum á flugumferð og varð
í kjölfar Eyjafjallajökulsgossins í fyrra.
„Þetta er öðruvísi gos,“ sagði Ólafur
Ragnar, „þetta verður ekkert í líkingu við
það sem gerðist í fyrra.“ Miðað við þróun
gossins virðist hinn sjálfskipaði eldfjalla-
sérfræðingur hafa haft rétt fyrir sér.
T ölvuleikir, hátæknivörur, hug-búnaður, kvikmyndir og fleiri afurðir hugvits eru ört vaxandi
hluti okkar útflutnings. Hugtakið hug-
verkaiðnaður hefur stundum verið
notað til að ná utan um þennan geira
sem nýtir fyrst og fremst menntun og
hugvit okkar sem hráefni. Þessi iðn-
aður er eitt besta tækifæri Íslendinga
til að vaxa á sjálfbæran hátt og efla
samkeppnishæfni okkar í alþjóðlegu
umhverfi.
Ísland hefur mikla burði til vaxtar
á sviði hugverkaiðnaðar. Í nýsköpun-
arvog Evrópu má sjá ýmsa þætti sem
styðja vel við nýsköpun á þeim sviðum
á Íslandi. Má þar nefna að innviðir á Ís-
landi eru góðir og hlutfallsleg framlög
hins opinbera til rannsókna og þróunar
eru há. Sama nýsköpunarvog sýnir hins vegar að í sam-
anburði við önnur lönd eru efnahagsleg áhrif nýsköp-
unar lítil og nýsköpunarfyrirtæki of fá. Hvað veldur því
að þrátt fyrir að ýmsar forsendur séu fyrir hendi, þá
nýtast tækifærin ekki til ávinnings sem skyldi?
Ein ástæðan er skortur á starfsfólki með góða þekk-
ingu og færni í atvinnulífstengdum greinum, en slíkt
starfsfólk er grunnurinn að nýsköpun og öflugu starfi
í hugverkaiðnaði. Þetta á sérstaklega við um fjölda
tæknimenntaðra, en þar stöndum við því miður ná-
grannalöndum okkar að baki.
Áhrif þessa sjást skýrt í dag: Á meðan glímt er við
mikið atvinnuleysi eru fjölmörg fyrirtæki í þeirri stöðu
að þau geta ekki vaxið á Íslandi vegna
skorts á tæknimenntuðu starfsfólki.
Þarna verður Ísland af dýrmætum tæki-
færum til að nýta sér ávinning af þeim
grunni sem er til staðar, jafnframt því
að mikil hætta er á að fyrirtæki verði
að flytja úr landi eða a.m.k. flytja hluta
starfseminnar úr landi.
Aukin verðmætasköpun er forsenda
þess að hægt sé að bæta lífskjör á Ís-
landi og gildir þá einu hvort horft er
til ráðstöfunarfjár heimilanna eða fjár-
mögnunar velferðarsamfélagsins. Nýt-
ing náttúruauðlinda er í eðli sínu tak-
mörkuð svo að horfa þarf til fleiri þátta
til að standa undir aukinni verðmæta-
sköpun.
Menntun og hugvit eru auðlindir sem
nýta þarf til framtíðar, en þetta eru líka
auðlindir sem vel má stækka á nokkrum árum með hlut-
fallslega litlum tilkostnaði í gegnum aukna menntun í
atvinnulífstengdum greinum. Fjárfesting í góðri mennt-
un er ein besta leið sem völ er á til að halda atvinnuleysi
í skefjum og efla verðmætasköpun. Þetta á bæði við
um einstaklinga sem geta styrkt verulega stöðu sína á
vinnumarkaði með góðri háskólamenntun í atvinnulífs-
tengdum greinum, sem og atvinnulífið og samfélagið
í heild sinni.
Horfum því til framtíðar og fjárfestum í menntun og
hugviti til að skapa meiri verðmæti úr öllum þeim auð-
lindum sem þjóðin ræður yfir og ekki síst þeirri auðlind
sem fólkið sjálft er.
Vaxtartækifæri
Fjárfestum í menntun
og hugviti til framtíðar
Dr. Ari Kristinn Jónsson,
rektor Háskólans í Reykjavík