Læknablaðið - 01.03.1929, Blaðsíða 4

34
LÆKNABLAÐIÐ
Það er auÖfundiÖ, að kaupstaðir, ömt og hreppar í Danmörku, leggja
hlutfallslega miklu meira af mörkum til heilbrigðismála en kaupstaðir, sýsl-
ur og hreppar hér á landi.
Útgjöld til heilbrigðismála, reiknuð á mann (þ. e. öll útgjöld úr opinber-
um sjóðum) verða því til muna hærri þar en hér. Þarf ekki annað en l'ta
á útgjöld til sjúkrahúsa þar og hér. Mér var sagt i sumar, að útgjöldin til
sjúkrahúsa úr opinberum sjóðum í Danmörku (rikissjóði, bæjasjóðum, amt-
sjóðum) næmu fullum 42 milj. kr. á ári. Þar af úr bæja- og amtsjóðum
um 30 miljónir á ári, sem líklega er heldur lágt reiknað, því að eg hefi í
höndum skýr gögn, sem sanna, að Kaupmannahafnarbær einn eyddi reikn-
ingsárið 1926—27 (1. apr. '26 til 31. mars '27) 14,125,000 kr. til sjúkra-
húsa sinna, eða sem svarar 24 kr. á hvern bæjarbúa. Til samanburðar get
eg þess, að héruðin hér á landi, sem eiga sjúkrahús, lögðu til þeirra árið
1927 einar 73,000 kr.
Eg tek það fram, að nefskatturinn, sem lagður var á þjóðina með lögum
nr. 42 — 1927, er í mínum augum á við hverja aðra tekjugrein ríkissjóðs.
Ef við litum á það eitt, hve miklu er varið á ári af opinberu fé (úr
ríkissjóði og héraðasjóðum), til sjúkrahúsa, þá kemur í ljós, að nú sem
stendur nema þau útgjöld hér á landi um 10 kr. 50 aur. á mann, en í Dan-
mörku um 12 kr. 20 aur. á mann. En munurinn er sá, að í Danmörku cr
ckki ncma rúmur % af spítalafénn tckinn úr rikissjóði, cn hér á landi eru
þvi nœr öll spítalaútgjöldin tckin nr ríkissjóði,
Þessti valda bcrklalögin frá 1921.
Sumir halda því fram, að berklaveikin sé að ágerast hér á landi. Þeir
færa það til, að framtal lækna árlega á nýjum sjúklingum hefir aukist. Þeir
gá ekki að hinu, að þekking lækna á veikinni og aðgæsla þeirra hefir stór-
um aukist síðan Vifilsstaðahælið tók til starfa. Þcss vcgna er framtalið hærra
á síðari árum, en áður gerðist. Eg hefi átt tal um þetta mál við helstu berkla-
varnamenn i Danmörku (Dr. Pcrmin i Khöfn), Sviþjóð (Dr. Gustav Nc-
ander í Stokkhólmi) og Noregi (Dr. Hcitmann í Osló). Þeim ber öllum
saman um, að sjúklingaframtal lækna verði ávalt óábyggilegt, það eina sem
eftir verði farið sé dánartalan, hve margir dcyja árlega úr berklaveiki.
Sundurliðaðar dánarskýrslur ná ekki hér á landi lengra aftur en til 1911
(sbr. lög nr. 30 — 1911). Við vitum alls ekki hversu margir dóu árlega
úr berklum fyrir þann tíma. En þetta vitum við:
Um síðustu aldamót hófust margar aðrar þjóðir handa, tóku að koma
upp sérstökum sjúkrahúsum fyrir hrjóstveikt fólk og reisa ýmsar aðrar
skorður við veikinni. Síðan hefir berkladauðinn stórum þverrað í þeim
löndum. 1900—1904 dóu t. d. í dönskum bæjum 2,02 af 1000 á ári úr berkl-
um, en 1922 ekki nema i,Oi%0. í Englandi var dánartalan um aldamótin
um 1,9%c (likt og hér nú) en 1922 i,i%0.
Hér á landi má heita að berkladauðinn hafi staðið í stað s:ðan 1911, að
byrjað var að telja dauðsföllin. Dánartalan var 1911—1915 1,7 %0, 1916—■
1920 1,9 %0, T921—1925 líka 1,9, 1926—1927 1,88 %0. Hvers vegna er veik-
in ekki tekin að þverra hér eins og í öðrum löndum? Eg lít þannig á:
Framundir síðustu aldamót munu mjög mörg héruð landsins hafa verið
að mestu eöa öllu leyti laus við berkla — veikin tiltölulega „ung“ í land-
inu. Vaxandi samgöngur hafa greitt veikinni götu inn í allar sveitir lands-
ins á þessari öld. Ef engum vörnum hefði' verið beitt, myndi berkladauð-