Læknablaðið - 01.12.1967, Blaðsíða 61

LÆKNABLAÐIÐ
253
eina ástæðan fyrir hækkuðu Paco2' sama hátt lækkar hann við
hyperventilatio alveolaris. Ivoldíoxíd er í blóðinu í þremur mynd-
um, sem H2C02 í plasma, sem HCO^í plasma og rauðum blóð-
kornum, einnig sem karbaminosambönd í rauðum blóðkornum.
Nálega % hlutar koldíoxíds eru í plasma, og stærsti hlutinn er
sem bíkarbónat, sem myndast í rauðum blóðkornum með hjálp
„kolsýruanhydrasa“, en hverfur síðan inn í plasmað.
Koldíoxíd hefur áhrif á sýru-basajafnvægið: Samkvæmt
„Henderson-Hasselbalchs formúlu“ er það hlutfallið milli HCO~
og C02, sem ákveður pH, eða pH — pK-í- 10 g t *3 1 , eða ef sett
24
er eðlilegt gildi, er pH —6,1 + 10 ííf gn — 7,40. Athuga skal, að það
er hlutfallið 20:1, sem ákveður pH. Ef t. d. koldíoxíd hækkar og
bíkarbónat eykst ekki að sama skapi, lækkar pH. Ef bæði gildin
hækka t. d. um helming, þá helzt hlutfallið óbreytt, og pH er
áfram 7,40. Ef Phqo2 hækkar skyndilega vegna hypoventilatio
alveolaris, þá lækkar pH, þar eð bíkarbónatið hefur ekki náð ao
fylgjast með og hækka. Niðurstaðan verður acidosis respiratorica
incompensata. Ef sama fyrirbrigði á sér stað á lengri tíma, nær
bíkarbónatið að hækka, nýrun halda í það, og pH verður eðli-
legt. Þarna höfum við acidosis respiratorica compensata með
hækkun á koldíoxídi og bíkarbónati, Paco2 er t. d. 60 mm Hg,
bíkarbónat 30 mEqv./l og pH 7,40. Koldíoxíd í blóði er mælt
með „Astrup“-mæli eða sérstakri COo elektróðu.
Mjög mikilvægt er að geta mælt súrefni og koldíoxíd í blóði.
Oft er erfitt eða ógerlegt að meðhöndla og greina ýmsa sjúkdóma
án þessara athugana. Stundum er erfitt að greina á milli hjarta-
og lungnasjúkdóma: Sjúklingur með insufficientia respirationis
er blár, hefur bjúg og lækkaðan blóðþrýsting, líkt og oft á sér
stað við insufficientia cordis. Insufficientia respirationis getur
lýst sér sem lost, skyndileg geðtruflun eða meðvitundarleysi (C02
narcosis). Hækkað Paco0 víkkar heilaæðar og veldur auknu blóð-
streymi til heilans og höfuðverk. Svefn veldur hækkun á PaC0»
bæði hjá heilbrigðu fólki og sjúklingum með insufficientia re-
spirationis, og er það skýringin á morgunhöfuðverk þessara
sjúklinga.
Sjúklinga með insufficientia respirationis er ekki hægt að
annast á réttan hátt, nema hafa til hliðsjónar endurteknar mæl-
ingar á súrefni og koldíoxíd. Einkum ber að varast súrefnisgjöf.