Læknablaðið - 01.04.1968, Blaðsíða 87

LÆKNABLAÐIÐ
101
staðar, en joðmagn kirtilsins tvöfalt meira (Júlíus Sigurjónsson 1961).
Á þessum forsendum tókst samvinna fyrir forgöngu dr. J. Crooks
milli lækna frá háskólanum í Aberdeen og nokkurra lækna á Land-
spítalanum. Ákveðið var að rannsaka tíðni finnanlegrar stækkunar á
skjaldkirtli kvenna, barnshafandi og annarra, og bera þetta saman við
niðurstöður frá Skotlandi. Samtímis var ákveðið að reyna að gera sér
frekari grein fyrir eðli skjaldkirtilsbreytinganna í báðum löndum með
rannsóknum á joðefnaskiptum. Mun dr. Crooks hér á eftir gera grein
fyrir niðurstöðum af þessum athugunum.
Efniviður Við ákvörðun stærðar skjaldkirtils var beitt þeirri aðferð,
og sem Crooks o. fl. höfðu lýst 1964. Skulu þá fjórir athugend-
aðferðir ur, hver í sínu lagi, gera sér grein fyrir, hvort skjaldkirtill
er sýnilegur og finnanlegur með þreifingu. Sjúklingarnir
eru látnir sitja með beran hálsinn andspænis athuganda. Síðan eru
sjúklingarnir látnir kyngja vatnssopa, og athugandinn lítur um leið
eftir fyrirferðaraukningu á skjaldkirtilsstað. Þetta er endurtekið, og
þá lítur athugandinn eftir hinu sama frá hlið, um það bil 45° frá báðum
hliðum. Sýnileg stækkun er skilgreind sem hver sú fyrirferðaraukning
á skjaldkirtilsstað, sem með þessu móti sést hreyfast upp á við.
Til ákvörðunar á því, hvort skjaldkirtill sé finnanlegur við þreif-
ingu, stendur athugandinn fyrir aftan sjúklinginn með þumalfingur í
hnakkagróf hans, en sjúklingurinn beygir höfuðið lítið eitt áfram. Mið-
fingur athugandans hvíla framan á hálsi sjúklings við innri rönd musc.
sterno-cleide masteideus. Sjúklingurinn er svo fenginn til að kyngja
vatnssopa, eins og fyrr er lýst, þrisvar sinnum. Hver sú fyrirferðar-
aukning, sem þá finnst við þreifingu, er skilgreind sem finnanlegur
kirtill.
Umræður Samanburður á stærð skjaldkirtils milli þjóða krefst ákveð-
inna skilyrða, svo að treysta megi niðurstöðum. Þessum
skilyrðum þarf að fullnægja:
1) Aðferðin þarf að vera einföld.
2) Unnt þarf að vera að endurtaka tilraunir, án þess að verulega
muni á niðurstöðum.
3) Um þarf að vera að ræða samtímis mat fleiri athugenda.
4) Aðferðin þarf að vera eins laus við huglægt (subjektivt) mat
og frekast er unnt.
Ofangreind aðferð (Crooks o. fl. 1964) hefur verið metin af öðrum
læknum (London o. fl. 1967) og hefur staðizt gagnrýni um fyrrgreind
atriði. Það styrkir enn fremur þessa skoðun, að tveir sömu athugenda
gerðu sams konar athuganir í tveimur löndum, og báðar sýndu þær
gott samræmi við aðra athugendur.
Niðurstöður rannsóknarinnar eru í sem styztu máli þessar:
1) Ekki fannst stækkun á skjaldkirtli íslenzkra barnshafandi
kvenna.
2) f Skotlandi höfðu tvisvar sinnum fleiri barnshafandi konur
stækkaðan skjaldkirtil en konur, sem voru ekki með barni.