Læknablaðið - 01.12.1973, Blaðsíða 24

244
LÆKNABLAÐIÐ
séu áður vel undir þennan áfanga búin,
með vel skipulagðri occlusionmeðferð. Á
þessu stigi hljóta vegir að skiljast með
þeim börnum, sem geta notið orthoptiskr-
ar meðferðar og hinna, sem enga slíka
geta fengið. Þar sem slík aðstaða er ekki
fyrir hendi, er vissulega hægt að fá við-
unandi bót á útlitinu með skurðaðgerð.
Hafi hins vegar einhver gert sér í hug-
arlund, að það eitt, að fá augun réttstæð,
nægi til þess, að þau fari að vinna sam-
an eða fái samsjón, er það mikill misskiln-
ingur. Þegar um er að ræða sjónbælingu,
sem óhjákvæmilega hlýtur að vera í þess-
um tilfellum, verður síðasta stigi með-
ferðarinnar ekki náð, þ. e. a. s. fusion
eða samsjón, nema gegnum sérstaka sam-
þjálfun augnanna (antisuppressionsmeð-
ferð). Má raunar segja, að með vel sjá-
andi, réttstæðum augum, sé mikilvægustu
áföngum meðferðarinnar náð, þótt sam-
sjón vanti. Þó verður því ei á móti mælt,
að þar með er hætt við hálfnað verk.
Með því að taka skrefið til fulls og þjálfa
upp samsjón, er einnig hægt að koma í
veg fyrir, að aftur tapist það, sem á-
unnizt hefur, þ. e. a. s. að augun skekk-
ist aftur og sjóndepra sæki á áður upp-
þjálfað auga.
Þar sem aðstaða er til orthoptiskrar
meðferðar, eru börnin tekin inn til að-
gerðar, helzt fyrir skólaaldur. Þó verða
þau að vera orðin nægjanlega þroskuð
andlega til samstarfs við slíka meðferð.
Á orthoptiskri deild er óhjákvæmilegt
að hafa sérþjálfað fólk sér til aðstoðar.
Þessa starfsgrein vantar íslenzkt heiti, en
kallast á ensku orthoptic technician og á
sænsku orthoptist. Með starfsheitið sjúkra-
þjálfari sem fyrirmynd, mætti kannski í
þessu tilfelli nota orðið sjónþjálfari, í
vöntun á öðru betra.
Áður en skurðaðgerð er framkvæmd,
kemur til kasta þessa fólks, að undirbúa
barnið undir aðgerðina með því að losa
það við sjónbælingu eða afbrigðilegasjónu-
samsvörun, sé hún einnig fyrir hendi. í
stórum dráttum fer það fram á þann hátt,
að í sérstöku tæki, svokölluðum synophto-
for, eru sjúklingnum sýndar sérstakar
myndir, ein fyrir hvort auga, ólíkar hvor
annarri en þó þannig úr garði gerðar, að
þær geta runnið saman í eina. í byrjun
meðferðarinnar er það vitaskuld svo, að
sjúklingurinn sér aðeins aðra í einu, en
útilokar hina með sjónbælingu. Þessar
myndir er hægt að lýsa upp eða myrkva
að vild. Meðferðin er í því fólgin, að örva
bæði augun með ýmsum brögðum til að
starfa samtímis, þannig, að tvær myndir
renni saman í eina, þrátt fyrir að augun
eru enn rangstæð innbyrðis. Hér fær hug-
kvæmni góðs sjónþjálfara notið sín á þann
hátt, að hann reynir með síendurteknum
tilraunum að lokka fram samsjón og
brjóta niður kannski margra ára sjónbæl-
ingu. Þegar meðferðin er það langt kom-
in, að sjúklingur sér aftur tvöfalt við eðli-
leg skilyrði, er það merki þess, að sjón-
bælingin sé á undanhaldi. Takist að ná
þessu stigi, eru horfurnar strax betri, og
má eftir það vænta þess, að meðferðin
beri tilætlaðan árangur. Nú er þess vand-
lega gætt, að hafa alltaf bundið fyrir ann-
að augað, svo sjónbælingin taki sig ekki
upp aftur, þangað til kemur að næsta á-
fanga, en það er að gera augun rétt-
stæð með skurðaðgerð. Ef einnig þetta
tekst eins og til er ætlazt, er ekki langt í
það markmið, sem að er stefnt. Hafi með-
ferðin gengið samkvæmt áætlun fram til
þessa, hefur nú sjúklingurinn jafngóða
sjón á báðum augum, þau eru réttstæð,
án sjónbælingar, án tvísýni og má nú með
áframhaldandi æfingum styrkja samsjón-
ina og þjálfa upp rúmsjón eða skynjun í
þremur víddum, sem er hæsta stigið í
samstarfi augnanna. Þegar þessu marki er
náð er meðferðin fyrst fullkomnuð.
Með góðri skipulagningu og samstarfi
margra aðila er hægt að ná þessum ár-
angri, en það verður að viðurkennast að
ekki gengur það alltaf snurðulaust. Má
alltaf reikna með, að allstórum hluta
sjúklinganna verði ekki hjálpað nema að
takmörkuðu leyti. Sem dæmi má nefna,
að ekki verður þjálfað upp samstarf milli
augnanna hjá þeim, sem aldrei hafa haft
samsjón með eðlilegum hætti t. d. hjá
börnum með meðfædda rangeygð. Þar sem
reynsla er fyrir hendi og veniur hafa
skapazt, er tiltölulega fljótt hægt að vinza
úr þau tilfelli, sem ekki þýðir að leggja
frekari rækt við.
Starfssvið sjónþjálfara eða orthoptista
er raunar miklu víðfeðmara en hér hefur