Læknablaðið - 01.08.1974, Blaðsíða 18

116
LÆKNABLAÐIÐ
aldrei lækkun á fastandi blóðsykri. Sama
máli gegnir um sjúklinga með hraða
magatæmingu eftir magaaðgerðir. Þeir
svara hraðri blóðsykurhækkun með of
mikilli insulinframleiðslu og því fylgir
snögg blóðsykurslækkun.
Rétt er að geta sjúkdómsmyndar, sem
Mc Quarrie lýsti 1950 og nefnt hefur ver-
ið idiopatic familial hypoglycaemia og
sést hjá börnum innan 2 ára aldurs.30
Þessi börn hafa fastandi blóðsykurslækk-
un, einkenni frá taugakerfi, óeðlilega hátt
insulin og verða ekki aðgreind frá sjúkl-
ingum með insulinæxli, en einkenni
hverfa innan 10 ára aldurs.31
Æxli önnur en insulinæxli geta valdið
blóðsykurslækkun með því að brenna ó-
eðlilega miklum sykri. Hér er venjulega
um mesenchymalæxli að ræða, langoftast
fibrosarcom, en sjaldnar æxli í lifur
(hepatom) og nýrnahettum (carcinom).24
Yfirleitt er talið, að æxli þessi framleiði
ekki insulin.5 42
Útiloka þarf, að sjúklingur með blóð-
sykurslækkun neyti ekki sykurlækkandi
lyfja (sjá töflu). Einkum skal hafa þetta
í huga, þegar í hlut eiga læknar og hjúkr-
unarkonur með annars óskýrða blóðsyk-
urslækkun. Oftast er þó ekki neinum erf-
iðleikum bundið að greina insulinæxli í
brisi, ef sá sjúkdómur er hafður í huga
og sjúklingar hafa eftirfarandi ein-
kenni:14
1. Truflun á meðvitundarástandi.
2. Hátternisbreytingar um stundarsakir
eða skammvinna truflun á tauga- eða
heilastarfsemi.
3. Hegðun, sem minnir á neyzlu áfengis.
4. Mikið aukna matarlyst eða annars
óskýrða þyngdaraukningu.
Góð stoð til greiningar á insulinæxli er
þrenning iWhipple’s, sem er fólgin í eftir-
farandi:
1. Einkenni koma fram við föstu.
2. Þegar einkenni koma fram, er blóð-
sykur lægri en 50 mg%.
3. Þessi einkenni hverfa við neyzlu eða
inndælingu á sykri.
Þrenningin er að vísu ekki algjörlega
bundin við insulinæxli, þar sem hún getur
verið til staðar í öðrum sjúkdómum, sem
orsaka fastandi blóðsykurslækkun svo
sem við skort á vaxtar- og nýrnahettu-
vökum.
Um 90% sjúklinga með insulinæxli fá
blóðsykurslækkun eftir 12-14 stunda
föstu, ef rannsóknin er endurtekin þrisv-
ar eða oftar og næm rannsóknaraðferð
við sykurmælingu er notuð.29 Nokkur
procent þurfa þó lengri föstu, þ. e. 48-72
stundir og örfáir (2%) fá engin einkenni
þrátt fyrir 72 stunda föstu.30 23
Ef blóðsykurslækkun er veruleg og
stöðug má strax gera æðamyndatöku
(cceliac angiografiu) til að reyna að stað-
setja æxlið. Sé blóðsykurslækkunin ekki
stöðug, en samt grunur um insulinæxli, er
beitt aðferðum til greiningar svo sem syk-
urþolsprófi, insulinmælingum, tolbutam-
idprófi, L-leucineprófi og glucagonprófi
til að styðja þann grun, en endanleg grein-
ing fæst aðeins með æðamyndatöku eða
við uppskurð.
Sykurþolspróf hefur ekki reynzt hjálp-
legt við greiningu. Allar tegundir af af-
brigðilegum sykurþolsprófum hafa fund-
izt hjá þessum sjúklingum, bæði flatt rit
og rit af sykursýkisgerð, þótt fastandi
blóðsykur sé í lægra lagi.29 Fyrri sjúkl-
ingur hafði einu sinni flatt rit, en í hin
skiptin hækkaði blóðsykur upp fyrir
200 mg% eftir eina stund, en hjá seinni
sjúklingi lækkaði blóðsykur óeðlilega
seint (mynd 1). í öllum tilvikum var fast-
andi blóðsykur lágur.
Insulinmæling: Blóðsykurslækkun hef-
ur þau áhrif hjá heilbrigðum, að insulin-
framleiðsla stöðvast eða minnkar, en
insulinæxli framleiða insulin án tillits til
blóðsykursgildis. Sé insulin og blóðsykur
mælt samtímis hjá sjúklingi með insulin-
æxli, kemur í ljós, að insulinið er óeðli-
lega hátt miðað við blóðsykurinn. Þetta er
höfuðeinkenni insulinæxlis, en kemur þó
ekki alltaf greinilega fram hjá börnum
og unglingum.8 Helmingstími insulins í
blóði er mjög stuttur, aðeins um 7 mín-
útur og þar sem insulinframleiðslan í in-
sulinæxlum er sveiflubundin er nauðsyn-
legt að fá ítrekaðar mælingar á mismun-
andi tímum dagsins til að sýna fram á
hlutfallslega hækkun á insulini.4
Ef fastandi lækkun blóðsykurs er ekki
nægilega mikil, eru til aðferðir til að fram-