Læknablaðið - 01.08.1974, Blaðsíða 20

118
LÆKNABLAÐIÐ
ing hefur aukizt. Allir þessir þættir hafa
leitt til vaxandi öryggis og aukið mögu-
leikana á að greina insulinæxli með æða-
rannsókn.
Litar og hljóðbylgjuskönnun (scinti-
grafia og ultrasoundscan) hafa verið
reynd við sjúkdóma í brisi, en ekki gefið
eins góðan árangur og æðarannsóknir.2 11
MEINAFRÆÐI
Langflestir sjúklinganna hafa aðeins
eitt góðkynja æxli. í allt að 10% tilfella
finnast þó fleiri góðkynja æxli í brisi, og
í örfáum tilvikum er fjöldinn allur af
smáum æxlum (mikroadenomatosis).32 41
í 2% tilfella finnast insulinæxli annars
staðar en í brisi, t. d. í maga eða skeifu-
görn.32 Um 10% insulinæxla eru illkynja
með meinvörpum.23 32
Fyrir kemur, að góðkynja æxli í heila-
dingli og kölkungi fylgi insulinæxlum
(5%)141 Góðkynja æxli eru í 70% til-
vika minna en 1.5 cm í þvermál.23 Þetta
eru þó ekki lítil æxli miðað við stærð þess
líffæris, sem þau myndast í, en allar
Langerhans-eyjarnar vega nálega 1.5
gröm.3!) Flest eru æxlin þéttari átöku en
brisvefurinn í kring, en þó eru undan-
tekningar frá þeirri reglu. Þéttleikinn fer
eftir því, hve mikill stoðvefur er í æxlinu.
Hýjalínvefur og jafnvel kalkútfellingar
myndast í æxlum þessum, sem gera þau
hörð. Flest æxlin eru mjög æðarík, sem
stuðlar að því að þau sjáist við æða-
myndatöku.
Við smásjárskoðun sést, að æxlin eru
vel afmörkuð, en hafa þó ófullkominn
hjúp. Þau eru af venjulegri innkirtilgerð
og yfirleitt mjög skipulega byggð. Æxlis-
frumurnar líkjast eðlilegum betafrumum,
og skipa þær sér í raðir, hreiður eða jafn-
vel hringi. Frumudeilingar eru fátíðar.
Stoðvefur er oftast fíngerður, en æðarík-
ur og afstaða æxlisfrumanna til æðanets-
ins náin.
Myndist verulegur hýjalínbandvefur í
stoðvefnum, getur það torveldað grein-
ingu. Ekki tekst alltaf að sýna fram á
bcta-korn í frumunum, einkum eftir
formalínfixeringu. Það getur því verið
ráðlegt að taka ferskan bita úr æxlinu til
frystingar og insulingreiningar.
í einstaka tilfelli er æxlisgerðin mun
óreglulegri en hér hefur verið lýst, og
frumudeildingar þá gjarnan tíðari. Ekki
verður þó fullyrt, að slík æxli séu ill-
kynja, nema til komi innvöxtur í æðar
eða meinvörp.
MEÐFERÐ
Meðferð sjúklinga með insulinæxli er
sú, að nema æxlið burt með skurðaðgerð,
og má þá búast við fullum bata. Örðug-
leikarnir eru fyrst og fremst þeir, að erfitt
getur reynzt að finna æxlið, og í öðru lagi
eru skurðaðgerðir í brisi hættulegri en á
flestum öðrum líffærum. Eftir að Howard
og félagar höfðu safnað saman tiltækum
skýrslum úr læknaritum kom í ljós, að
nálega 1 af hverjum 10, sem skornir höfðu
verið upp vegna insulinæxlis, höfðu dáið
(9%).20 Hjá Laroche og félögum við
Mayostofnunina var dánartala 4.5%, en
þeir gerðu upp langstærsta sjúklingahóp
á einni stofnun, sem birtur hefur verið
(154 sjúklingar).23
Til þess að finna æxlið er mikilvægast
að losa alveg um kirtilinn að aftan, bæði
höfuð, bol og tagl, og er þá hægt að þukla
allan kirtilinn milli fingra. Ef æxlið er
þéttara í sér en brisvefurinn í kring, er
unnt að finna æxli á þennan hátt, þó að
það sjáist ekki. Erfiðast er að finna lítið
æxli í kirtlinum, þar sem hann er þykk-
astur, þ. e. í höfði og uglu (processus
uncinatus). Þegar æxlið er fundið, er það
skrælt út eða tekið með hluta af kirtlin-
um eftir atvikum.
Ef ekkert æxli finnst, en sjúkdóms-
greining var áður talin örugg, greinir
menn á um, hvað gera skuli. Flestir vilja
þá taka burtu tagl og bol af kirtlinum og
fá meinafræðing til að skoða það í hasti.23
í þessu sambandi er blóðsykursmæling af-
ar hjálpleg meðan á aðgerð stendur, því
að blóðsykur á að hækka verulega eftir
u. þ. b. 30 mínútur, ef æxlið leynist í hin-
um brottnumda hluta kirtilsins.10 Ef ekk-
ert æxli finnst í þessum brottnumda hluta
kirtilsins, kemur til greina að taka meira
eða allt að 90%, en ekki er mælt með að
taka allan kirtilinn í fyrstu aðgerð.16 23
Bent hefur verið á,13 að finnist æxli
ekki með að þukla kirtilinn eins og að