Læknablaðið - 01.08.1974, Blaðsíða 51

LÆKNABLAÐIÐ
135
árum, því að í hinni fornu lögbók Grágás er
ákvæði um, að ekki megi bera út barn eftir
að það er lagt á brjóst, eða gefin næring á
annan hátt. Þá fyrst hafði barnið öðlast rétt
til að lifa áfram sem fullgildur þjóðfélags-
þegn.
Spyrja má, hvort menn geti komið sér
saman um að ganga lengra í þessu efni en
orðið er, og veita fóstrinu enn meiri rétt,
þótt ekki verði dregið í efa, að líta megi á
fóstureyðingu sem mannúðlegri aðferð
til að losna við óvelkomin börn en útburð
nýfæddra barna áður fyrr. Nú virðast ekki
vera miklar líkur til þess, því að löggjöf um
frjálsar fóstureyðingar í ýmsum löndum virð-
ast hafa breytt þjóðfélagslegum og etiskum
viðhorfum manna til lífs einstaklingsins, sem
er nú minna metið en áður. Eins konar sið-
ferðisleg gengisfelling á þessu sviði hefur
átt sér stað.
Líknardauði (euthanasia]
Talað er um passivan (negativan) líknar-
dauða, sem nánast er fólginn í því, að
læknirinn heldur að sér höndum eða notar
ekki öll tiltæk ráð til að halda deyjandi sjúk-
lingi sem lengst á lífi. Rétt er að benda
á, að í siðareglum lækna er hvergi ætlast til
að læknir lengi dauðastríðið, en líkni hins
vegar og lini þjáningar. Með orðinu líknar-
dauði (euthanasia) er í rauninni gefið í skyn,
að læknirinn flýti með aðgerðum sínum fyrir
dauða. E.t.v. væri réttara að nota orðið líknar-
dauði eingöngu yfir positiva (aktiva)
euthanasiu.
Positivan líknardauða ber, að áliti undir-
ritaðs, að fordæma. Að beita aktivum að-
gerðum til að stytta líf sjúklinga stríðir gegn
grundvallarákvæði siðareglna lækna að varð-
veita mannslíf. Pað stríðir einnig gegn al-
mennum siðgæðissjónarmiðum. Pað myndi
fljótt leiða viðkomandi aðila í ógöngur ef sett
yrðu lög eða reglur um positivan líknardauða.
Traust sjúklings á lækninum myndi veikjast,
siðgæði lækna mundi hraka. Almennri
mannúð í þjóðfélaginu yrði hætta búin vegna
hugsanlegs misferlis og misnotkunar lækn-
isaðgerða undir yfirskini líknardauða.
Siðgæðisstaðall læknastéttarinnar
Læknastéttin nýtur virðingar og er metin
fyrir starf sitt, bæði fyrir einstaklinginn og
þjóðfélagið. Ágæti í starfi byggist á hald-
góðri almennri menntun, góðri faglegri kunn-
áttu og reynslu ásamt siðferðisþreki til
að breyta jafnan samkvæmt háleitum sið-
gæðishugmyndum og þeim grundvallar siða-
reglum, sem læknar hafa sett sér.
Af framangreindu leiðir, að ef læknastétt-
inni á að takast að halda virðingu sinni og
þar með áhrifavaldi í þjóðfélaginu í þeim
tilgangi að efla hag og heilsu þegnanna,
verður hún að setja læknisstarfið ofar öllum
persónulegum hagsmunum og tryggja, að hár
professional standard ríki ávallt í stéttinni.
Petta verður best gert með því að efla lækna-
menntun á öllum stigum og velja læknanema
í nám jafnt með tilliti til námshæfileika og
almenns siðgæðis. í læknadeildirnar verða að
veljast menn með háar siðgæðishugmyndir
og sálarstyrk til að starfa í anda þeirra sið-
gæðishugmynda.
Núverandi aðferðir við val læknanema eru
því úreltar, þurfa að endurskoðast og endur-
bætast.
Vegna þekkingar sinnar, reynslu og
siðgæðishugsjóna þarf læknastéttin að hafa
frumkvæði við að finna leiðir til að efla heil-
brigði þegnanna, endurbæta heilbrigðiskerfið
og heilbrigðisþjónustuna. í þessu skyni þarf
hún að kappkosta að veita stjórnvöldum holla
ráðgjöf og styðja stjórnvöld í allri viðleitni
við að bæta heilbrigðisþjónustuna.
Jafnframt verður stéttin að líta á það sem
óetiskt að vinna undir kerfi, sem er til þess
fallið að draga úr gæðum læknisþjónust-
unnar, og verður að berjast gegn þeim ráð-
stöfunum stjórnvalda, sem að áliti stéttar-
innar, eru þegnunum í óhag séð frá heil-
brigðislegu sjónarmiði í víðtækri merkingu.
Takist læknastéttinni ekki að hafa frum-
kvæði og forystu við skipulag heilbrigð-
isþjónustunnar með siðgæðissjónarmið
sín að leiðarljósi, er hætt við að heil-
brigðisþjónustunni verði stýrt um of með lög-
um og reglugerðum, sem geta stangast harka-
lega á við viðtekin sjónarmið læknastéttar-
innar. Læknar verða þá fyrst og fremst þjónar
valdhafanna.
S.P.S.
HEIMILD
Jón Steffensen. Aspects of Life in Iceland in
the Heathen Period. Reprinted from Saga-
Book, Vol. XVII, Parts 2-3. Viking Society for
Northern Research. University College, Lon-
don 1967-1968.