Læknablaðið

Årgang

Læknablaðið - 01.08.1974, Side 39

Læknablaðið - 01.08.1974, Side 39
LÆKNABLAÐIÐ 129 Ársæll Jónsson læknir UM MATARÆÐI OG MENNINGARSJÚKDÓMA INNGANGUR Margir hinna algengari sjúkdóma meðal tæknimenningarþjóða, finnast ekki með öðrum þjóðum, sem neyta ólíkrar fæðu. Nýlegar faraldsfræðilegar rannsóknir frá Afríku benda til, að orsök þessara sjúk- dóma geti verið skortur á matarklíði og neyzla sykurs.3 15 Heimildir um breytingu á mataræði ís- lendinga á síðustu öld benda í sömu átt.10 SJÚKDÓMAR TÆKNI- MENNINGARÞJÓÐA3 1 Tannskemmdir eru umhverfissjúkdómur (environmental disease), sem finnst ein- ungis á útbreiðslusvæði sykurs. Þótt tann- steinn og tannrótarbólga hafi verið algeng- ir sjúkdómar hjá íslendingum fyrir einni öld, voru tannskemmdir, eins og við þekkj- um þær í dag, algjörlega óþekktar. Það mun vera erfitt að finna þann miðaldra íslending í dag, sem á allar sínar full- orðinstennur óviðgerðar og heilar. Sjúkdcviar í ristli Botnlangabólga er einnig umhverfis- sjúkdómur.14 Þessi sjúkdómur mun hafa verið óþekktur á íslandi á 19. öld, en er nú meðal algengustu orsaka bráðra inn- lagna á sjúkrahús. Gerðar eru árlega milli 3-400 botnlangatökur á íslandi. Ristilkrabbamein er fjórða algengasta krabbamein á fslandi og fer tíðni þess vaxandi. Blæðandi ristilsár, sársaukafullir krampar, pokamyndanir (diverticulosis) og góðkynja æxli í ristli eru algengir sjúk- dómar tæknimenningarþjóða. Byggt á erindi, sem flutt var á Landspítalanum 27.8. 1972. Bláœðasjúkdcmar Gylliniæð finnst í öðrum hvorum manni, sem kominn er yfir fimmtugt. Um fimmti hluti fullorðinna hefur æðahnúta á fótuni. Segamyndun í djúplægum bláæðum grind- arhols og ganglima veldur blóðreki til lungna í fjórum af hverjmn tíu sjúkling- um, sem gangast undir meiri háttar skurð- aðgerð. Tíðni hjarta- og æðasjúkdóma fer enn vaxandi og mun nú algengasta dánar- orsökin. Tíðni gallsteina fer í vöxt og röskur helmingur íslenzku þjóðarinnar er of feit- ur. Á 19. öld var sykursýki óþekkt á ís- landi. Alþingishátíðarárið 1930 var aðeins vitað um þrjá tugi sykursjúkra á landinu, en fjöldi þeirra nær fimmfaldaðist á næstu 20 árum.1 Nú mun tíðni sykursýki talin vera milli 3-10% í tæknimenningarlöndum. Þessi listi er lengri, en þessum sjúkdóm- um er það sameiginlegt, að þeir eru nánast óþekktir meðal þeirra þjóða, sem nevta matarklíðs og lítils sem einskis sykurs. FARALDSFRÆÐILEGAR RANN- SÓKNIR FRÁ AFRÍKU Vitað er, að ofangreindir „menningar- sjúkdómar" finnast ekki meðal dreifbýlis- fólks í Afríku (Uganda, S.-Afríka). í þorp- unum, þar sem gosdrykkjaauglýsingar og bárujárn bera vitni um innreið malaðs mjöls og sykurs, fer að verða vart allra þessara sjúkdóma, og þar sem svarti mað- urinn hefur unnið við hlið hvíta manns- ins og neytt sama fæðis í eina til tvær kynslóðir er tíðni allra menningarsjúk- dómanna hin sama hjá báðum kynþáttum. Það er ekki fyrr en á síðustu árum, að menn taka eftir því, að mikill munur er á hægðum dreifbýlismannsins og borgar-

x

Læknablaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Læknablaðið
https://timarit.is/publication/986

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.