Læknablaðið - 01.09.1976, Síða 39

LÆKNABLAÐIÐ
145
ist ef barkaslanga færist úr stað, ef belgur
er ekki nægilega blásinn upp eða vegna
leka frá lungum. Fylgjast þarf með, að
thoraxdren séu ekki stífluð.
Vökvaretentio: Það hefur komið í ljós,
að sjúklingar, sem lengi eru í öndunarvél-
um, safna á sig vökva, þyngjast, og við
röntgenskoðun á lungum koma fram breyt-
ingar eins og við lungnabjúg. Þessu fylgir
versnandi öndunarstarfsemi (17). Því er
nauðsynlegt að fylgjast vel með vökva-
jafnvægi og æskilegt er að vega sjúkling-
inn daglega.
Meltingarfærakvillar: Hjá mörgum kem-
ur fram blæðing frá meltingarfærum og
hluti sjúklinganna þarf blóðgjafir. Ráðlagt
er að nota antacida og fylgjast með blóði
i hægðum. Þá er algengt, að magi þenjist út
og þarf að nota magaslöngu, þegar þannig
stendur á.
Skemmdir á larynx og trachea: Þótt
barkaslanga liggi í gegnum larynx í nokkr-
ar klukkustundir, hefur það yfirleitt ekki
í för með sér skemmdir á vefjum. Hins
vegar fara skemmdir, svo sem bjúgur, sár
og granulationsvefur vaxandi eftir því sem
lengri tími líður. Þetta hefur í för með
sér örmyndun og þrengsli á loftvegum og
taltruflanir. Menn eru ekki á eitt sáttir,
hve lengi barkarenna megi liggja gegnum
larynx, en 5 til 6 dagar hjá fullorðnum og
3 vikur hjá börnum er talið hámark.
Nokkur hluti sjúklinga, sem verið hafa
í öndunarvél lengi og haft barkaslöngu
gegnum barkaskurð, hafa fengið skemmdir
í trachea, aðallega tracheomalacia og tra-
cheal stenosis. Þetta veldur hindrun á loft-
skiptum og þarfnast erfiðra og hættulegra
skurðaðgerða. Orsakirnar eru aðallega
mikill þrýstingur í belg á barkaslöngu (4).
Talið er, að þessir kvillar hverfi alveg eftir
að farið er að nota barkaslöngur með stór-
um belgjum þannig, að lítinn þrýsting
þurfi til að koma í veg fyrir leka meðfram
slöngunni. Ef notaðar eru barkaslöngur af
eldri gerð, má gera belginn þannig með
því að blása hann upp í 90° heitu vatni í
30 mínútur og láta hann síðan þorna (7).
Þá má geta þess, að í örfáum tilfellum
hefur barkaslanga nuddazt gegnum barka
og inn í arteria anonyma, og blæðir þá
sjúklingnum út á stuttri stundu. Einnig
getur myndazt tracheoösophageal fistill.
Nœringarskortur: Sjúklingum í öndun-
arvélum hættir til að horast á stuttum
tíma, og minnka þá kraftar og viðnáms-
þróttur, sérstaklega hjá þeim, sem eru í
lélegu ástandi fyrir. Því þarf að næra þá
með eggj ahvíturíkri og kolhydratríkri
fæðu, annað hvort um magaslöngu eða æð.
Skemmdir á lungum vegna of mikils súr-
efnis: Allmikið hefur verið ritað um eitur-
áhrif súrefnis og langvarandi áhrif önd-
unarvélameðferðar á lungu. Þannig hefur
verið lýst hjá sjúklingum, sem dóu eftir
slíka meðferð, þungum bjúgkenndum lung-
um með intraalveolar blæðingum, hyalin
membrönum og fibrin exudati. Vitað er, að
hreint súrefni, sem gefið er mönnum og
dýrum um lengri tíma, er mjög hættulegt
og orsakar meðal annars skerðingu á
lungnastarfsemi, en þessar skemmdir verða
einnig þótt um eðlilega öndun sé að ræða
og öndunarvélar séu ekki notaðar þannig,
að ekki er talið, að öndunarvélameðferð-
inni sjálfri sé um að kenna (2, 13). Hjá
sjúklingum með mikla bráða hypoxemi er
sjálfsagt að nota eins mikið súrefni og
nauðsynlegt er til að koma í veg fyrir al-
varlegar komplikationir og dauða. Að öðru
leyti er ráðlagt að nota ekki meira súrefni
en nægir til að halda súrefnisþrýstingi í
slagæðablóði nokkurn veginn innan eðli-
legra marka. Sé nauðsynlegt að nota meira
en 50-60% súrefni um lengri tíma, er talið
ráðlegt að hafa súrefnisþrýstinginn neðan
eðlilegra marka, svo framarlega sem
ástand leyfir.
ÁGRIP
Öndunarvélar eru notaðar við meðferð
lungnasjúkdóma, við svæfingar og við með-
ferð öndunarbilunar. Gerð hefur verið
grein fyrir nokkrum lífeðlisfræðilegum
atriðum við yfirþrýstingsöndun, rætt um
gerðir öndunarvéla og nokkur hagnýt atriði
varðandi meðferð sjúklinga í öndunarvél-
um. Að lokum hefur verið minnzt á helztu
fylgikvilla við öndunarvélameðferð.
Höfundur þakkar Tryggva Ásmundssyni,
lækni, góðar ábendingar.
SUMMARY
The use of respirators in clinical medicine is
discussed. A short account is given on the
physiology of intermittent positive pressure
ventilation and indications for artificial ventil-