Læknablaðið - 15.03.1984, Blaðsíða 36

104
LÆKNABLAÐiÐ 70, 104-106, 1984
Guðmundur Björnsson
AUGNPJÓNUSTA Á HEILSUGÆSLUSTÖÐ
1.0. Augnpjónusta á heilsugæslustöðvum, er
mikilvægur þáttur almennrar heilsugæslu og
veigameiri en margur kann að hyggja í fljótu
bragði. Til þess að slík þjónusta nýtist sem
best þarf að vera góð samvinna milli starfs-
fólks heilsugæslustöðva annarsvegar og augn-
lækna og augndeilda hins vegar.
Á öllum heilsugæslustöðvum þarf að vera
tiltækur lágmarks tækjabúnaður til að greina
augnsjúkdóma. Með einföldum tækjum er
unnt að ná ótrúlega langt í greiningu algeng-
ustu kvilla í augum og líffærum sem þeim
tengjast. Hér mun ég einkum gera grein fyrir
sjónverndarstarfi og uppbyggingu augn-
læknisþjónustu á heilsugæslustöðvum.
1.1. Sjóngæslustarf á heilsugæslustöð er
margþætt. Má nefna:
A. Forvarnarstarf
B. Lækningu augnsjúkdóma
C. Meðferð augnslysa
D. Ráðgjöf
E. Fyrirgreiðslu
F. Skráningu sjóndapurra
2.0. Forvarnarstarfid er fólgið í leit að ein-
kennalausum, alvarlegum augnkvillum s.s. sjón-
göllum og skjálg hjá börnum og hægfara
gláku hjá fullorðnum.
Þar eð sjúklingar leita að jafnaði fyrst til
heilsugæslustöðvar með vandamál sín, er for-
varnarstarfið þar mikilvægt. Forvörn er betri
en lækning. Læknisfræðin á að þróast í
fyrirbyggjandi heilbrigðisþjónustu í æ ríkara
mæli. Slík þjónusta skilar með tímanum
margföldum arði og við eigum að gera meira
af því að fjárfesta í heilbrigði en bankabygg-
ingum.
2.1. Sjónpróf 3’/2-4 ára barna er mikilvægur
þáttur í heilsugæslu barna á forskólaaldri.
Augndeild Landakotsspítala. Barst 27/09/1983. Sampykkt
pá og send í prentsmiðju.
Sjónin er að jafnaði prófuð af hjúkrunarfræð-
ingum, sem fengið hafa nokkra sérþjálfun.
í könnun, sem gerð var á sjóngöllum 4 ára
barna búsettra í Reykjavík, fæðingarárgöng-
um 1976 og 1979, kom í ljós að um 7.8%
barnanna höfðu sjóngalla og/eða vanþroska
vöðvajafnvægi, sem nauðsynlegt var að taka
til meðferðar. Ef reiknað er með um 4.300
börnum í fæðingarárgangi á öllu landinu,
bætast árlega 300-350 börn við, sem þurfa á
augnlæknishjálp að halda. Sé skipuleg leit ekki
framkvæmd, fær ekki nema nokkur hluti
þessara barna lækningu í tæka tíð eins og fram
kom í fyrrnefndri könnun. Þessar tölur sýna
hversu mikilvægur þáttur í heilsugæslu þessi
sjónprófun 4 ára barna er, sem taka verður
föstum tökum í framtíðinni.
Markmiðið er að hafa lokið lækningu hinna
ýmsu sjóngalla áður en barn hefur skólagöngu.
Á forskólaaldri er oftast hægt að lækna
starfræna sjóndepru og oft unnt að þjálfa
augun til samstarfs, ef samsjón er illa þroskuð.
Þegar barn er komið á skólaskyldualdur eru
sjón og samsjón að verða fullmótuð og
lækningatilraunir lítt vænlegar til árangurs.
2.2. Sjónvernd meðal aldraðra beinist fyrst og
fremst að hægfara gláku. Þessi sjúkdómur er
einkennalaus uns hann kemst á hátt stig eða
lokastig og finnst því ekki nema sérstök leit sé
gerð. Þarf því að rhæla augnþrýsting og skoða
augnbotna hjá öllum, sem komnir eru á miðjan
aldur, en þá fer sjúkdómurinn að gera vart við
sig. Viðleitni Rannsóknarstöðvar Hjartavernd-
ar hefur sýnt lofsverðan árangur í leit að
leyndri gláku og ætti að vera hvatning til
heilsugæslustöðva í framtíðinni að sinna þess-
um þætti heilsuverndar meira en gert er.
2.3. Forvarnarstarf á heilsugæslustöð er og á
alltaf að vera í gangi. Ekki má gleyma augum
og sjón við almenna læknisskoðun.
Grunnskoðun á augum (basic screening)
gefur mikilvægar upplýsingar og þarf ekki að