Læknablaðið - 15.01.1987, Blaðsíða 10

4
LÆKNABLAÐIÐ
grennslast fyrir um þá hjá aðstandendum hér á
landi eða hjá sendiráðum og
ræðismannsskrifstofum erlendis, og þannig
fengnar upplýsingar um hvort þeir væru lífs eða
liðnir. Á þennan hátt fengust óyggjandi
upplýsingar um afdrif allra málaranna í
rannsóknarhópnum.
Upplýsinga um dánardag og dánarmein var
aflað af dánarvottorðum hjá Hagstofu íslands. í
þeim tilvikum er menn höfðu látist erlendis var
aflað dánarvottorða frá viðkomandi yfirvöldum
erlendis. Dánarmeinin voru öll flokkuð til
samræmis við 7. útgáfu Hinnar alþjóðlegu
sjúkdóma- og dánarmeinaskrár.
Til þess að unnt sé að bera saman hættuna á að
deyja eru talin i málarahópnum miðað við
þjóðina i heild, svokölluð mannár málaranna.
Það er gert a þann hátt (16) að fyrir hvern málara,
sem kemur inn í hópinn, þ.e.a.s. þegar hann fær
sveinspróf eða -réttindi, eru talin árin, sem hann
er í hópnum fram til 1. desember 1983, eða til
dánardægurs ef það var fyrir 1983 og telst hvert
ár sem eitt mannár. Síðan eru lögð saman öll
mannár einstaklinganna, frá því að þeir koma inn
í hópinn þangað til að rannsóknin endar eða til
dánardægurs þeirra, sem fallið höfðu frá fyrir
þann tíma. Væntanlegur fjöldi dáinna (expected
number) fyrir hvert dánarmein var reiknaður út á
grunni samsvarandi dánartalna fyrir karla á
íslandi á árabilinu 1951 - 1983 (16).
Gerður er hlutfallslegur samanburður milli
fundins fjölda dáinna (observed number) í
rannsóknarhópnum og væntanlegs fjölda dáinna.
Reiknað er út hlutfallið milli fundins og
væntanlegs fjölda dáinna, sem á ensku er kallað
Standardized Mortality Ratio, SMR, en hefur
verið þýtt á íslensku sem staðlað dánarhlutfall.
Þar sem dánarhlutfallið er stærra en 1.0 er
dánartíðni hærri í rannsóknarhópnum, en sé
dánarhlutfallið lægra en 1.0 er dánartíðni lægri í
rannsóknarhópnum en vænta má.
í megin dráttum er aðferðin sú, að fundinn fjöldi
dáinna úr málarahópnum er borinn saman við
þann fjölda, sem búast má við að deyi hjá
samsvarandi úrtaki hvað varðar aldur,
almanaksár og dánarmein meðal islenskra karla.
Við ákveðna sundurgreiningu á
rannsóknarefniviðnum er notaður huliðstími eða
fortími, sem þýðir að athugun beinist einungis að
þeim, sem lokið höfðu sveinsprófi eða fengið
réttindi fyrir meira en 20 árum eða meira en 30
árum síðan.
Við frekari sundurgreiningu eru teknir út allir þeir
sem fæddir eru á árabilinu 1905 - 1945 og
athugað dánarhlutfall þeirra. Þegar hópurinn er
skilgreindur á þennan hátt, er hann sambærilegur
að aldri við það, sem er i rannsóknum, sem áður
hafa verið gerðar á múrurum og vélstjórum.
Einnig hér var athugað dánarhlutfall m.t.t. 20 og
30 ára huliðstíma.
Að lokum var athugað sérstaklega dánarhlutfall
m.t.t. þess, á hvaða tímum menn hefðu orðið
málarar. Þannig var hópnum skipt í sex flokka:
Þá sem höfðu fengið sveinsréttindi fyrir 1936,
þá sem höfðu fengið sveinsréttindi fyrir 1936,
1946, þá sem hefðu fengið réttindi eftir 1945 og
fyrir 1956, þá sem hefðu fengið réttindi eftir 1955
og fyrir 1966 og þá sem hefðu fengið réttindi eftir
1965 og fyrir 1976. Þeir sem fengið höfðu réttindi
eftir 1975 voru fáir og enginn þeirra hafði dáið.
Tekið er tillit til Poisson-dreifingar (16) til þess að
athuga hvort dánarhlutföllin eru tölfræðilega
marktæk, þ.e.a.s. hvort líkindi eru til þess að
niðurstöður hafi komið fram fyrir tilviljun, en sú
aðferð tekur sérstakt tillit til þess að fáir hafa dáið
og dauðsföllin hafa orðið strjált yfir langan tíma.
Reiknuð eru 95% öryggismörk (confidence limits)
(16,18) og þar sem þau innihalda ekki 1.0 er
staðlað dánarhlutfall tölfræðilega marktækt á
5% stigi.
NIÐURSTÖÐUR
í töflu I er sýndur fundinn og væntanlegur fjöldi
dáinna úr öllum dánarmeinum og sérstökum
undirflokkum dánarmeina ásamt stöðluðu
dánarhlutfalli (SMR) og 95% öryggismörkum
fyrir allan hópinn, 622 málara á árabilinu 1951 -
1983. í ljós kemur, að fundinn fjöldi dáinna, alls
91, er talsvert lægri en sá fjöldi, sem vænta má
120,23. Dánarhlutfallið verður 0,76 og
öryggismörkin innihalda ekki 1.0 þannig að um
tölfræðilega marktækar niðurstöður er að ræða.
Þessi lága dánartíðni er aðallega skýrð af lágri
dánartíðni í flokkunum önnur krabbamein og
allar aðrar dánarorsakir, en í þessum tveim
flokkum eru færri dánir en búast má við og þessar
niðurstöður tölfræðilega marktækar.
í töflu II er sýndur fundinn og væntanlegur fjöldi
dáinna úr öllum dánarmeinum og einstökum
dánarmeinaflokkum fyrir þá, sem fæddir eru á