Læknablaðið - 15.01.1987, Blaðsíða 41

LÆKNABLAÐIÐ
25
erindi, sem Osler flutti í læknaskóla sagði hann:
»Það er best að ég viðurkenni það og játi, að ég
byrjaði í lífinu með vanalegt, hversdagslegt
heilabú. Ég segi það nú með eftirsjá, að framan af
á skólaárum mínum var ég meira gefinn fyrir ærsl
en bækur, en undir eins og ég fékk áhuga á
læknisfræði, hafði ég aðeins eitt að leiðarljósi, og
það var að leysa hvert dagsverk mitt af hendi eins
samviskusamlega og heiðarlega og mér framast
var unnt, og af þeirri atorku, sem stóð í mínu
valdi að leggja af mörkum.«
Með vinnuna að undirstöðu þætti Osler við
fjórum eiginleikum, sjálfstæði gagnvart því sem
glepur hugann á unga aldri, skipulagi og aðferð í
starfi, nákvæmni og vandvirkni og loks lítillæti
og auðmýkt. Hann lagði áherslu á hið sjálfsagða,
að skipulag og vani bætir vinnuna. Hann taldi, að
tvennt væri nauðsynlegt í lífinu öðru fremur, það
að vera heiðarlegur og það að vera
ástundunarsamur á skynsamlegan hátt. Osler
lærði snemma að fara vel með tíma sinn,
skipuleggja hann og gernýta. Vissi hann manna
best, hvernig átti að grípa mínútuna, sem gafst á
milli hríða. Það kom aldrei illa við hann að verða
fyrir truflunum og frátöfum. Var hann alltaf
reiðubúinn til að gefa öðrum af tíma sínum en á
móti kom, að hann var fljótur að átta sig á
erindum og vandkvæðum annarra og
einbeitingarhæfnin var honum alltaf tiltæk á ný.
Það fór aldrei mínúta til ónýtis. Ekkert raskaði
rósemi hans, hann var alla tíð glaður og reifur,
seint og snemma.
Osler ráðlagði læknanemum að lesa lesefni utan
læknisfræðinnar jafnhliða námi sínu og starfi. Á
unga aldri lagði hann það í vana sinn, að lesa
bókmenntir, sem ekki voru læknisfræðilegs eðlis,
í hálftíma á hverju kvöldi í rúminu, áður en hann
slökkti ljósið og hélt þeim sið til æviloka. Það var
skoðun hans, að bókaunnendum leiddist síður en
öðrum, þeir yrðu siður óánægðir með sjálfa sig,
síður gagnslitlir öðrum. Bækur voru líf og yndi
Oslers, hann unni bókum af heilum huga, naut
þeirra og hafði af þeim ómetanlegt gagn að eigin
mati. Bókasýki hans var varanleg, ævilöng. Hann
hvatti lækna til að þróa með sér eftirsókn í góðan
andlegan félagsskap meðal mannfólksins fyrr og
síðar, hafa samneyti stutta stund daglega við
mestu andans menn allra alda í bókum. Það væri
mikils virði fyrir Iækna að eiga þess háttar
hugðarefni og athvarf utan starfsins en hættulegt
að láta það verða of tímafrekt.
Osler var með eindæmum hraðlæs og skipulegur í
lestri og hafði óvanalega trútt minni. Hann var
mjög mannglöggur og var með ólíkindum
minnugur á andlit og nöfn fólks, sem hann hafði
einu sinni hitt eða séð. Hann hafði þó snemma
gert sér að vana að hripa niður aðalatriði úr
hverju og einu, sem hann las, svo að þau væru
honum tiltæk þegar i stað, þá er hann þurfti á
þeim að halda. Enn fremur bætti hann við
minnisatriðin hugleiðingum sínum um efnið.
Þekktastur var Osler í Iifanda lífi fyrir kennslu
sína. Hann var ekki einungis áhugavekjandi
kennari, heldur hafði hann hinn sjaldgæfa
hæfileika, sem einungis fáum útvöldum
kennurum er gefinn og er sá að frjóvga huga
annarra. Osler hafði trú á hinum hollu, örvandi
og mannbætandi áhrifum, er kennsla hefir á þann
sem kennir. Hann hélt því fram, að besta ráðið
við þeirri stöðnun og afturför, sem læðist að
sumum einstaklingum eftir fertugt, væri
samskipti og félagsskapur við menn milli tvítugs
og þrítugs, menn með yngri, ferskari, næmari og
framsæknari huga en þeir sjálfir hefðu. Mátti
heimfæra upp á Osler, að sá lærir sem kennir og
sá kennir vel sem lærir um leið og hann kennir,
svo og orð Bertrands Russells, að kennsla er ein
þeirra gjafa sem menn auðgast á að gefa. Árangur
Oslers í kennslu var ekki síður að þakka þekkingu
hans á ungum mönnum og sjálfum sér en
kunnugleika hans á námsefninu. Eins og áður var
getið var álit Oslers ekki síður tilkomið vegna
kennslu hans en vísindalegs starfs hans í
læknisfræði. »Megnið af því sem við gerum er
eins og sápukúla, sem springur og hverfur, en
engin sápukúla er eins skrautleg og helst eins lengi
á lofti og sú sem góður kennari blæs«, sagði Osler
í gamni frekar en alvöru. Sá læknir sem hefir ekki
áhuga á stúdentum og þolir ekki gloppur þeirra
og bresti með glöðu geði, fer á mis við salt jarðar.
Þeim lækni sem lifir í fjarlægð frá hinum skörpu
hugum ungra og upprennandi lækna, hættir til að
þykja klæði sin þröngt skorin, þegar líða tekur á
ævina. Sá kennari sem eyðir tveimur timum á dag
með hópi læknanema, gegnir afar þýðingarmiklu
starfi og verður seint of metinn, ef vel tekst til.
Áhrif hans geta borist frá kynslóð til kynslóðar. I
kennslu lagði Osler áherslu á að þróa athyglisgáfu
með læknastúdentum. Hann kenndi þeim að
athuga sjúklingana, skrá einkenni, búa til töflur
og tjá sig, nota skilningarvitin fimm. Hann sagði
þeim að öll list læknisins væri fólgin í
athugunum, því að kenna auganu að sjá, eyranu
að heyra, fingrinum að þreifa og huganum að
hlusta. Túlka og tengja fyrirbærin í samstæða
mynd. Hið eina sem kennarinn getur gert, er að
ýta stúdentnum á flot og vísa honum síðan á rétta