Læknablaðið - 15.12.1988, Blaðsíða 42

416
LÆKNABLAÐIÐ
Landlæknisembættið og embætti héraðslækna
taka við kvörtunum en hafa enga lagalega stöðu
til að grípa til aðgerða. í Noregi er verið að stofna
embætti umboðsmanna sjúklinga. Því hefur ekki
verið hrundið í framkvæmd á landsvísu en í
einstökum landshlutum.
Kærumál sjúklinga eru rekin sem opinber mál.
Sjúklingar hafa höfðað mál en ekki unnið nein
ennþá. Norsk lög kveða svo á, að falli
dómsúrskurður á þann veg að sjúklingi beri
skaðabætur vegna læknismeðferðar, þá hvíli
greiðsluábyrgð á viðkomandi stofnun en ekki
viðkomandi lækni.
í framhaldi þessa nefndi Kjönstad að lokum
breytt samskipti sjúklings og læknis. Áður var
sambandið á milli tveggja aðila. Sjúklingur hafði
samband við lækni og borgaði honum beint. Nú
er sambandið á milli þriggja aðila; sjúklinga,
heilbrigðisstarfsfólks og stofnana. Flestir læknar
starfa inni á stofnunum, og við það verður
samband sjúklings og læknis óbeinna lagalega
séð.
Hluttekning
Ulla Holm sálfræðingur frá Svíþjóð, fjallaði um
mikilvægi þess að heilbrigðisstarfsfólk sýni
hluttekningu (empati). Ánægður sjúklingur fer
fremur eftir fyrirmælum læknis en óánægður. Sú
hluttekning sem Holm ræddi um er hæfileikinn
að setja sig í annarra spor. Hún kvað
hluttekningu verða að byggja á eigin reynslu og
annarra, fræðilegri þekkingu, skynjun og eigin
tilfinningum. Hluttekning er ekki að dragast inn í
tilfinningar annarra heldur að gera sér grein fyrir
þeim.
Þegar veittar eru upplýsingar þarf að gera sér
grein fyrir áhrifum þeirra á sjúklinginn.
Heilbrigðisstarfsfólk verður einnig að gera sér
grein fyrir sínum eigin tilfinningum. Fólk sem
þolir illa sorg á erfitt með að skilja slíkar
tilfinningar hjá öðrum.
Holm sýndi myndbönd máli sínu til skýringar.
Á öðru sást samtal sjúklings og læknis.
Sjúklingurinn hafði lent í umferðarslysi og átti
við ýmis félagsleg og persónuleg vandamál að
stríða í kjölfar þess. Hann leitaði læknis og veitti
alls kyns upplýsingar um vandræði sín.
Læknirinn var hins vegar ekki reiðubúinn að
hlusta og taka mið af þeim heldur hélt sínu striki
miðað við upphaflega meðferðaráætlun án
nokkurs tillits til þess sem sjúklingur sagði.
Hitt myndbandið sýndi samtal við sjúkling sem
fengið hafði heilablæðingu. Samtalið átti sér stað
fimm árum eftir að sjúklingur veiktist, en hann
var enn í þjálfun. Sjúklingurinn lýsti mati sínu á
meðferðinni sem hann hafði fengið. Honum
fannst skorta mjög á upplýsingar varðandi
sjúkdómsgreiningu, batamöguleika og
endurhæfingu. Honum þótti læknar tala niður til
sjúklinga og varpaði fram þeirri hugmynd, að
læknar fengju í upphafi starfsferils síns að reyna
það að vera sjúklingar. Valdakerfið á
sjúkrahúsinu þótti honum stirðnað og meðferð
bundin ákveðinni forskrift í stað þess að taka mið
af þörfum hvers og eins. Þessi sjúklingur
útskrifaði sjálfan sig af sjúkrahúsinu þar sem
hann þoldi ekki lengur að vera meðhöndlaður
sem óvirkur þolandi.
Upplýsingar
Viking Falk, aðstoðarlandlæknir í Svíþjóð,
fjallaði um klínískar rannsóknir og upplýsingar.
Hann nefndi gildandi alþjóðareglur varðandi
læknisfræðilegar tilraunir einnig þær siðareglur
sem víðast eru hafðar í heiðri varðandi tilraunir á
fólki.
Aðalreglan er að sjúklingur fái upplýsingar en
miklu varðar hvernig og hvenær upplýsingar eru
veittar. Ekki er nóg að veita upplýsingar um þá
meðferð sem sjúklingur hlýtur, heldur verður
einnig að greina frá mögulegum aðgerðum öðrum
sem ekki er gripið til og skýra hvers vegna það er
ekki gert.
Falk varpaði fram þeirri spurningu, hvort verið
gæti að læknar óttist að upplýsa sjúklinga. Hann
kvað ekki nýtt að menn vilji síður deila þekkingu
með öðrum. Viðhorf sem endurspeglast í því að
læknar eru reiðubúnir að hjálpa sjúklingum svo
lengi sem viðurkennt er að læknar einir megi og
kunni.
í flestum tilvikum vilja sjúklingar vita hvers
vegna þeir hljóta ákveðna meðferð.
Undantekningar varða t.d. börn og geðsjúka.
Nefnd á vegum Evrópuráðsins fjallaði um
upplýsingar til sjúklinga. Þar voru allir á einu
máli um nauðsyn þess að sjúklingar veiti
samþykki við rannsóknum, og vel að merkja
samþykki sem byggir á þekkingu. Falk nefndi
loks hve mikilvægt væri fyrir lækna og annað
heilbrigðisstarfsfólk að koma á fót nefndum sem
taki fyrir siðareglur.
Sjúkdómsgreining
Prófessor Pentti J. Taskinen, Finnlandi ræddi
hvernig heppilegast væri að skýra frá greiningu