Læknablaðið - 15.12.1988, Síða 46

420
LÆKNABLAÐIÐ
Hins vegar má allt eins reikna með því að bætt
réttarstaða sjúklinga auki árekstra við starfsfólk.
Á íslandi er mikill áhugi fyrir því að tryggja rétt
sjúklinga til upplýsinga. En hvaða áhrif hafa
upplýsingar á meðferð sjúklinga? Til skamms
tíma var einfaldlega sagt að upplýsingar breyttu
viðhorfum sjúklings og leiddu til betri árangurs í
meðferð. En Ragnheiður taldi málið ekki svona
einfalt. Nú væru margir einstakir þættir, sem
áhrif hafa á fræðslu, teknir inn í myndina. Þar
má m.a. nefna: Hvenær fær sjúklingur
upplýsingar og hvernig er líðan hans þá háttað?
Getur kvíði komið í veg fyrir að sjúklingur
meðtaki upplýsingar? Eru upplýsingar veittar á
máli sem sjúklingur skilur? Hvert er markmið
upplýsinga, er þeim ætlað að auka hlýðni
sjúklings eða samvinnu? Geta allir
heilbrigðisstarfsmenn og sjúklingar ræðst við á
jafnréttisgrundvelli? Hvaða áhrif hafa
stéttarstaða, trúarbrögð, efnahagur og lífssýn?
' Þá eru tengslin milli viðhorfa og hegðunar ekki
eins ljós og ætla mætti. Þannig virðast viðhorf
sjúklinga til sjúkdómsmeðferðar hafa lítil áhrif á
það, hvort meðferðinni er framfylgt. Rannsókn
Ragnheiðar á íslenskum hjartasjúklingum leiddi í
ljós að þekking og viðhorf til meðferðar höfðu
lítið forspárgildi um fylgni við fyrirmæli.
Erfitt hefur reynst að meta nákvæmlega ánægju
sjúklings með veittar upplýsingar. Ragnheiður
nefndi í þessu sambandi ýmsar rannsóknir, sem
framkvæmdar hafa verið af þessu tilefni, en
spurði um leið til hvers slíkar rannsóknir væru
framkvæmdar. í löndum þar sem samkeppni er
hörð á milli sjúkrastofnana beinast rannsóknirnar
t.d. að því hvaða áhrif ánægja eða óánægja
sjúklings með þjónustu hefur á ákvörðun hans
um það hvert þjónustu er leitað. Rannsóknirnar
hafa leitt í ljós hve mikilvægt er að góð samvinna
ríki meðal heilbrigðisstarfsfólks. Fátt eykur meira
á óöryggi sjúklings en upplýsingar sem kunna að
stangast á.
Sjúklingar á íslandi virðast yfirleitt ánægðir með
heilbrigðisþjónustu sem þeir fá. Óánægja stafar
að miklu leyti af sambandsleysi og skorti á
upplýsingum. í mars 1987 fór fram könnun á
vegum landlæknisembættisins og beindist hún
m.a. að upplýsingum til sjúklinga. Úrtakið taldi
1.500 manns á aldrinum 18-75 ára og svöruðu um
85%. Niðurstöður voru þær að fimmti hver
svarandi taldi sig hafa fengið ónógar upplýsingar.
Ragnheiður sagði þessar niðurstöður viðunandi,
en samt væri augljóslega hægt að bæta ástandið.
Ragnheiður varpaði því fram hvort hluti
óánægjunnar gæti stafað af breyttum viðhorfum
til heilbrigðisþjónustu. Þau hafa verið að færast
æ meira í það horf að litið er á
heilbrigðisþjónustu sem hverja aðra
markaðsvöru. Sjúklingurinn fer í hlutverk
neytanda, heilbrigðisstarfsfólk seljanda og varan
er heilbrigði. Hugtök svo sem markaðssetning og
framleiðni heyrast æ meira innan
heilbrigðiskerfisins, og heilbrigðisstofnanir gefa
út myndabæklinga til að auglýsa eigið ágæti og fá
ánægða viðskiptavini.
Segja má að ekki hafi áður ríkt jafn mikill áhugi á
heilbrigðismálum og nú. Heilbrigði er ekki talin
til forréttinda heldur réttinda sem sérhver
einstaklingur á kröfu til.
Látum það verða lokaorð þessarar frásagnar frá
Bergen.