Læknablaðið - 15.12.1988, Blaðsíða 27

LÆKNABLAÐIÐ
403
Einar Ragnarsson, Sigurjón H. Ólafsson, Sigfús Þór Elíasson
MUNNFERLI KARLA 52JA-79 ÁRA í HÓPRANNSÓKN
HJARTAVERNDAR 1985-1986
SAMANTEKT
Tilgangur rannsóknarinnar var að kanna ýmis
atriði varðandi heimsóknir til tannlæknis og álit
fólks á tönnum sínum og tannholdi.
Upplýsinganna var aflað með spurningalista hjá
516 52 ja-79 ára körlum, sem skoðaðir voru
veturinn 1985-1986 á Rannsóknarstöð
Hjartaverndar í Reykjavík.
Ekki reyndist samband milli aldurs við fyrstu
heimsókn til tannlæknis og tannleysis á efri árum.
Aftur á móti virðast reglulegar heimsóknir á
skólaaldri stuðla mjög að því, að menn haldi
tönnum sínum fram á efri ár. Einnig kom í ljós,
að mun fleiri hinna tenntu höfðu farið nýlega til
tannlæknis. Ekki virtist ótti við tannaðgerðir
koma í veg fyrir heimsóknir svo neinu næmi.
Flestir karlanna töldu auðvelt að fá tíma og meiri
hluti þeirra er unnu úti notaði vinnutímann til
tannlæknisheimsókna. Flestir hinna tenntu álitu
tannhold sitt í góðu lagi þótt þriðjungur teldi, að
eitthvað kynni að finnast athugavert við
tennurnar sjálfar.
INNGANGUR
Eitt af því, sem lítt hefur verið kannað meðal
íslendinga, er munnferlið
(mundsundhedsadfærden, oral behavior). Hér er
átt við atriði eins og það, af hverju og hvenær
menn leita tannlæknis, hvernig munnhirðu er
háttað og hvert álit menn kunna að hafa á eigin
tyggingarfærum og ástandi þeirra.
Upplýsingar af þessu tagi varpa oft ljósi á aðra
þætti, er annars liggja ef til vill ekki í augum uppi.
Ýmsir hlutar atferlisins geta skýrt atriði eins og
tíðni tannátu, tannholdssjúkdóma og tannleysi,
svo að nokkuð sé nefnt. Á þennan hátt má því oft
fá fram vísbendingar um það, hvernig best megi
bregðast við ástandinu á hverjum tíma og hvert
beina skuli upplýsingum og/eða áróðri. Einnig
verða slíkar kannanir tiltækar til samanburðar
síðar, þegar þörf kann að verða á því, að
Barst 09/08/1988. Samþykkt 06/09/1988.
endurmeta stöðuna. Athuganir af þessum toga
eru algengar meðal nágrannaþjóðanna (1-9).
Þótt upplýsingar um þessa hluti séu af skornum
skammti hérlendis, þá er sínu minnst vitað um
fullorðna einstaklinga. Því þótti við hæfi, að hluti
þeirra upplýsinga, sem aflað yrði í yfirstandandi
könnun hjá Rannsóknarstöð Hjartaverndar tæki
til þessarra þátta (10).
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Upplýsinga var aflað með hefðbundnum
spurningalista. Sérþjálfaður starfsmaður
Hjartaverndar fór yfir listann að útfyllingu
lokinni á sama hátt og lista stofnunarinnar. í
þessum áfanga var hann lagður fyrir úrtak karla
úr hóprannsókn Hjartaverndar, er boðaðir höfðu
verið til skoðunar 1985-1986. Um var að ræða 516
karla af höfuðborgarsvæðinu, sem fæddir voru
1907-1934. (52 ja-79 ára þegar könnunin var
gerð). Úrtakið var úr ferilrannsókn (longitudinal
study), sem hófst árið 1967 (11, 12). í þennan
áfanga rannsóknarinnar (V. áfanga) var boðið
þriðja hverjum þeirra er á lífi voru af þessum 28
fæðingarárgöngum og höfðu verið búsettir á
höfuðborgarsvæðinu 1. desember 1986. Vegna
innköllunarkerfis Hjartaverndar má líta á þessa
516 sem tilviljanaúrtak (random sample) úr þeim
hópi er þáði boð Hjartaverndar.
Við tölfræðilegt mat á sambandi einstakra þátta
var notað logaritmískt-línulegt líkan (loglinear
model). Notuð voru BMDP forrit (13). Ávallt var
tekið tillit til áhrifa aldurs og þess hvort menn
voru tenntir í báðum gómum, öðrum gómi eða
tannlausir. Við marktæknipróf var notað
kí-kvaðrat líkindahlutfall (likelihood ratio
chi-square) og miðað við 5% mark.
NIÐURSTÖÐUR
Fyrstu kynni. Tafla I sýnir aldur við fyrstu
heimsókn til tannlæknis (eða læknis vegna
tanna). Hér má sjá, að hinir eldri í hópnum voru
margir hverjir komnir á fullorðinsár, er þeir fyrst
nutu tannlæknisþjónustu af einhverju tagi.