Læknablaðið - 15.09.1989, Blaðsíða 51

LÆKNABLAÐIÐ
265
þjóölegu menningu vora ofurliði eöa ekki. Vjer þurfum
aö sjálfsögöu að taka upp alt þaö sem gott er og
til bóta horfir í erlendu menningunni, en varöveita
jafnframt mál vort og alt þaö sem er í vorri fornu
menningu. Til þess að geta gert þetta þurfum vjer
bæöi sjálfstæða þjóðlega bæi og sveitaalþýðuna aö
baki þeim.ÖII erlenda menningaraldan skellur fyrst
og fremst á bæjunum, og þeir verða aö geta tekið
mannlega á móti henni, ef vel á aö fara. Þaö er aö
miklu leyti undir mótstööuafli þeirra komiö, hvort hún
brýtur landið, brýtur niður mál vort og þjóöerni, eöa
frjóvgar þaö og auðgar. Bæjarbúarnir þurfa aö vera
þess megnugir, aö greina gulliö frá soranum, kosti
erlendu menningarinnar frá verstu göllunum eftir því
sem auðið er. Aö þessu leyti eru þeir, eöa öllu heldur
ættu aö verða, forveröir þjóöernis vors og menningar.
Ber því hjer aö sama brunni og áöur, aö þaö er brýn
þjóðarnauðsyn aö bæirnir þrífist og menning þeirra
blómgist, veröi sem auðugust og heilbrigöust. G.H.
bls. 8
Útlit bæjarins hefur rík áhrif á hvern sem þar býr og
elst þar upp. í Ijótu, óþrifalegu þorpi elst venjulega
upp illa mentuö, smekklítil og hiröulaus kynslóö,
sem festir enga ást á því, stendur á sama um þaö,
og hefur þaðan fáar þægilegar endurminningar. Fagra,
einkennilega bæinn elska þeir, sem þar eru aldir upp,
og fara þaöan ekki aö nauðsynjalausu. Hann er þeirra
fagra, ógleymanlega fæðingarsveit, sem þeir hafa hug
á aö hlynna aö alla ævi, hefur sama töfravaldiö yfir
hugum þeirra og tilfinningum eins og fagrar sveitir
hafa allajafna yfir börnum sínum. Og slík föðurlandást
er góö og holl; ef til vill notadrýgri í daglegu lífi, en
einhverjir óljósir draumar um alt landiö í heild sinni.
Starf flestra veröur hvort sem er bundiö viö blettinn,
sem þeir lífa á, og heill alls landsins er aö mestu
undir því komin, aö hver staður fyrir sig þrífist og
blómgist.
G.H. bls. 135-136.
Guömundur Hannesson, 1916. Skipulag bæja. Prentsmiöjan
Gutenberg.
Þeir sem stunda frumatvinnuvegi,
fæðuöflun, eiga allt sitt undir landi, hafi og
náttúruöflum. Fyrir daga verkaskiptingar
var umhverfisþekking lífsnauðsyn hverjum
manni, a.m.k. hverri fjölskyldu. Með aukinni
verkaskiptingu og miklum vexti grárra borga
verður það sífellt stærri og stærri hópur fólks
sem skynjar ekki að undirstaða tilveru þess
hvílir á grænu landi, bláu hafi, og tæru lofti.
Það er til þess að auka þann lífsskilning, að í
þessari tillögu er lögð rík áhersla á að færa
fæðuframleiðslu inn í borgir. Ljóst er, að
fullorðið fólk verður ekki neytt til þess að
krjúpa á kné og breyta malbiki í mjúka jörð.
Hér er því lögð áhersla á, að strax verði hafist
handa við að ala upp nýja kynslóð sem öll
hefur skilning á umhverfi sínu. Og þó svo að
sú kynslóð skipti með sér verkum á svipaðan
hátt og nú er gert, þegar hún verður vaxin
úr grasi, þá hafi hver einstaklingur öðlast
lífsskilning í bemsku sem ekki verður frá
honum tekinn.
Lögð er áhersla á, að grunnurinn að allri
umhverfisfræðslu sé að þekkja náttúrulegt
umhverfi sitt. Náttúrulegt umhverfi hvers
lands, landslag, veður, vindar, land og mold,
mótar menningu þeirrar þjóðar sem í landinu
býr. Hin þjóðlega íslenska húsagerðarlist,
torfbæimir og bárujámshúsin, endurspegla
þau byggingarefni sem náttúran hafði upp á
að bjóða og sýna hvaða form og efni af því
sem tiltækt var, gefur besta vöm gegn regni,
vindum og kulda. Getum við notið Kjarvals
eða Kiljans ef við þekkjum ekki íslenska
náttúru, eða karlakóramir, em þeir að herma
eftir drynjandi fossum? Ef ung böm hafa
eins konar eðlislægan áhuga á náttúmnni, þá
verður sá áhugi að fá að þroskast. Þau hafa
gaman af þykjustuleik. Hvemig fyndist ykkur
að vera lítil mús, eða blóm? Hvar vilduð þið
þá helst vera, þegar vindurinn blæs og kalt
er úti? Böm þurfa að þjálfast í að nota öll
skynfærin, það þurfa dýrin að gera til að finna
sér eitthvað að éta. Hvemig lykt finnum við
þegar við liggjum einhvers staðar í lynginu,
hvað heyrum við og hvað sjáum við? Litlum
bömum þykir líka oft gaman að vera úti í því
veðri sem við fullorðna fólkið köllum vont.
Þann eiginleika má heldur ekki »þroska«
frá þeim. íslendingar verða að læra að lifa á
íslandi. Að þekkja veðrið og kunna að lifa við
rysjótt veðurfar, klæða af sér kulda og regn,
og ganga á móti vindi og bara blása í mót