Læknablaðið - 15.02.1992, Side 8

46
LÆKNABLAÐIÐ
Sá fyrri var upphaflega skorinn vegna
krabbameins í flokki Dukes C, en það óx á
ný. Sá síðari var upphaflega skorinn vegna
krabbameins í flokki Dukes A, sem óx á
ný sem æxli í flokki Dukes A og virðist
sjúklingur læknaður.
Staðbundin afturkoma kom ekki fram eftir
aðgerð ef um Dukes stig A var að ræða,
en tvívegis við Dukes stig B (2/20) en sjö
sinnum við Dukes stig C (7/10).
UMRÆÐA
Ríflega helmingur sjúklinganna (flokkur
Dukes A og B 37/63) er þegar við greiningu
með sjúkdóm í eitlum eða fastvaxið æxli í
grindarbotni og þar af leiðandi með slæmar
horfur. Stigun á endaþarmsæxlum er venjulega
talin vera Dukes A 10-20%, Dukes B 20-
40%, Dukes C 30-40% og ólæknandi 20-30%
(6-10). Stigun okkar sjúklinga er því svipuð
annarra.
Af 23 æxlum, sem voru innan við 10
cm frá endaþarmsopi, voru einungis 13
læknanleg. Endaþarmskrabbamein valda nær
undantekningalaust blæðingu og breytingum á
hægðavenjum. Rannsókn sem þessi getur ekki
lagt mat á orsakir þess að sjúklingar greinast
svo seint (töf sjúklings eða töf læknis).
Greiningartöf hjá læknum er á stundum
furðuleg, þegar þess er gætt að 37% æxlanna
eiga að nást með fingri. Við viljum minna á
að röntgenrannsókn á ristli er ekki nægjanleg
til að útiloka endaþarmskrabbamein, speglun
á endaþarmi er nauðsynleg ef minnsti grunur
er um æxli (11). Kembileit að krabbameinum í
ristli og endaþarmi er ekki mjög árangursrík
en mjög kostnaðarsöm (12,13). Hérlendis
hefur verið gerð athugun á þessu á vegum
Krabbameinsfélags Islands en niðurstöður hafa
ekki verið birtar.
Dánartala eftir læknanlegar endaþarmsaðgerðir
er talin á bilinu frá 5-10% (14-16).
Okkar dánartala 1.6% eftir aðgerð er því
frambærileg og nokkuð hagstæðari en síðustu
tölur frá Landspítala (2) (7%), enda var þar
fjallað um eldra efni.
Lifun eftir aðgerðir er svipuð og við
sambærilega stigun annars staðar (myndir
1, 2 og 3) (8,15,17-19). Einn sjúklingur
virðist læknaður þrátt fyrir það að hann sé
flokkaður ólæknandi (mynd 3). Skýringin á
þessu liggur í skilgreiningu okkar á ólæknandi
ástandi. Æxli geta verið fastvaxin vegna
bólgubreytinga og þurfa ekki endilega að vera
það vegna mikils æxlisvaxtar.
Tæknileg vandkvæði við skurðaðgerð
á endaþarmskrabbameini hafa aðallega
verið tvenns konar. I fyrsta lagi að
komast tryggilega fyrir æxlið í þrengslum
mjaðmagrindarinnar og síðan að tengja
þarmaenda saman, oft afar neðarlega. Tenging
er nú auðveldari viðfangs eftir tilkomu hefti
eða saumavéla (stapling devices), en með
þeim má gera öruggar tengingar alveg niður
undir endaþarmsop (17-19).
Það er eftirtektarvert að fimm sjúklingar í
þessari rannsókn með æxli handan 10 cm frá
endaþarmsopi (tafla 2) eru skomir með algjöru
brottnámi endaþarms (rectal amputation). Með
tilkomu hefti- eða saumavéla er þó mögulegt
að búa til tæknilega öruggar tengingar með
sömu batahorfum fyrir sjúkling alveg niður að
endaþarmsopi (20-22), enda fer ábendingum
um algjört brottnám endaþarms fækkandi (23).
Langalvarlegust er síðan há tíðni á
staðbundinni afturkomu eftir aðgerð. Hlutfall
staðbundinnar afturkomu er talið vera: Dukes
A 5-10%, Dukes B 25-40% og Dukes C
30-70% (24). Okkar niðurstöður falla að
þessum tölum. Það eru til niðurstöður frá
sérdeildum fyrir endaþarmskrabbamein, þar
sem staðbundin afturkoma hefur verið í minna
en 10% tilfella eftir skurðaðgerð (25,26),
en sérstök áhersla hefur þá verið lögð á
svokallaða »mesorectal excision« (27) til þess
að ná slíkum árangri. Það er hugsanlegt að
þessi árangur sérdeilda sé að hluta vegna vals
á sjúklingum, eða að eftirliti eftir aðgerð sé
ábótavant, en góður árangur virðist vera háður
skurðlækni (21).
Geislameðferð fyrir eða eftir aðgerð hefur
verið gagnleg til þess að fækka eða seinka
staðbundinni afturkomu, en hefur ekki lengt líf
sjúklinganna (28,29). Staðbundin afturkoma
í grindarholi veldur miklum einkennum.
Æxlið eyðir spjaldbeini (sacrum) með
tilheyrandi verkjum, gamafistlar geta myndast,
blæðing orðið o.s.frv. Reyna ber til hins
ýtrasta að fækka staðbundum afturkomum
og meðfylgjandi hörmungum. Til að fá
vissu um stöðu þessarar meðferðar væri rétt
að gera framskyggða rannsókn á áhrifum
geislameðferðar (30).