Læknablaðið - 15.02.1992, Side 16

52
LÆKNABLAÐIÐ
Krabbamein í botnlanga verður alltaf að
hafa í huga í sambandi við kirtlakrabbamein
af óþekktum uppruna (5). A þessu 16 ára
tímabili greindist ekkert kirtlakrabbamein í
botnlanga sem fjarlægður var í leiðinni (en
passant) en í erlendum rannsóknum greinast 7-
16% æxlanna þannig (12,13,15). Hvað veldur
þessum mismun er ekki ljóst.
Þrátt fyrir bætta greiningartækni með
ómskoðun og tölvusneiðmyndatöku greinast
krabbamein í botnlanga nær aldrei fyrir aðgerð
(10,13,14,21-23). Því hefur þó verið lýst (24).
Greiningin er því langoftast bundin við
vefjafrœðilega rannsókn sem bendir á
mikilvœgi þess að senda alla botnlanga sem
fjarlœgðir eru til slíkrar rannsóknar og að
gera frystiskurð á þeim botnlöngum þar sem
grunur er um œxli og spara sjúklingi þannig
aðra aðgerð.
Eina meðferðin sem kemur að gagni
er skurðaðgerð. Sumir álíta að einföld
botnlangataka sé nægjanleg ef æxlið er bundið
við slímhúðina (10,15,18,23). Líffærafræðilega
er botnlanginn þannig gerður að á nokkrum
stöðum vantar vöðvalög í vegginn svo
að slímubeður (submucosa) er í beinum
tengslum við hálubeð (subserosa). Æxlisvöxtur
í slímubeðnum getur því í raun þýtt að
vöxturinn sé kominn í hálubeðinn (10).
Æxlið dreifir sér á sama hátt og krabbamein
í ristli þ.e. með ífarandi vexti, sogæðum
og blóðleið (22). Sogæðaútbreiðslan er sú
sama og fyrir ristilbotn, fjærhluta dausgamar
(ileum terminale) og nærhluta risristils
(colon ascendens) (3). Þess vegna halda
aðrir því fram að einföld botnlangataka
sé ófullnægjandi þar sem hún nær ekki til
þessara eitlastöðva og af þeim sökum sé
ekki hægt að gera sér grein fyrir umfangi
sjúkdómsins. Er því mœlt með brottnámi á
hœgri hluta ristils strax eða seinna í öllum
tilfellum þegar um ífarandi œxlisvöxt er
að rœða nema að sjálfsögðu ef meinið er
óskurðtœkt (7,8,11,14,22). Þetta á líka við
um þau œxli sem eru bundin við slímhúðina
(mucosa) þar sem jafnvel þessi œxli geta
meinverpst til aðlægra eitla (14). Af þeim
fjórum sjúklingum sem hér voru skurðtækir
fóm einungis tveir (nr. 6 og 7) í slíka aðgerð.
Einn (nr. 1) fór í könnunarholskurð með
yefjatöku úr hengiseitlum og hjá einum
(nr. 2) var ristilbotn og hluti mjógimis
fjarlægður. Hjá tveimur (nr. 2 og 6) fundust
leyfar krabbameins í botnlangastúf eftir
seinni aðgerð sem ekki hefði fundist ef
sjúklingamir hefðu ekki farið í aðra aðgerð.
Tveir sjúklinganna í þessari rannsókn (nr. 4
og nr. 8) þáðu lyfjameðferð auk þess sem
annar þeirra þáði einnig geislameðferð með
litlum árangri, og er það í samræmi við aðrar
rannsóknir (11).
í sambandi við kirtlakrabbamein í botnlanga
hafa tvö hugtök valdið mglingi en það
eru hugtökin slímblaðra (mucocele) og
skinuslímhlaup (pseudomyxoma peritonei).
Slímblaðra er eingöngu lýsandi hugtak
(beraugnalýsing) þar sem átt er við slímþaninn
botnlanga án þess að getið sé orsakar (19).
Algengustu orsakimar eru æxli (góð- og
illkynja) eða vefjaauki (hyperplasia) í
slímhúð botnlangans (25). Skinuslímhlaup er
skilgreint sem slíminnihald í kviðarholi sem
í langflestum tilfellum á upptök sín í illkynja
kirtlaæxlum í botnlanga eða eggjastokkum (3)
en getur líka komið samfara slímmyndandi
kirtlakrabbameinum í gallblöðru og briskirtli
(4). Þetta hugtak ætti þó ekki að nota nema
þegar slímið er útbreitt í kviðarholi (ekki
bundið við lítil svæði eins og sést stundum
samfara góðkynja æxlum í botnlanga og
eggjastokkum) og að í slíminu finnist
krabbameinsfrumur af þekjugerð. Getur það
með tímanum valdið dauða vegna sýkingar,
gamastíflu eða vegna ífarandi vaxtar inn í
aðliggjandi líffæri (26). Hjá sjúklingum með
skinuslímhlaup getur geislun hægt á vexti
æxlisfrumna og skurðaðgerð með hreinsun
slíms getur lengt líf þeirra. Bráð lífhimnubólga
er þó algeng eftir slíkar aðgerðir (26). Tveir
sjúklingar í þessari rannsókna (nr. 3 og
4) voru með skinuslímhlaup og fór annar
þeirra í líknaraðgerð þar sem fjarlægður var
æxlisvöxtur úr kviðarholi, auk þess sem hann
þáði lyfjameðferð. Þessi sjúklingur dó tólf
mánuðum eftir greiningu en hinn þremur
mánuðum eftir greiningu.
Horfur fara eftir tvennu, annars vegar stigun
sjúkdómsins, en almennt er notuð Dukes
stigun, hins vegar þeirri aðgerð sem beitt
er (12,15,16). Hvorki vefjagerð æxlisins né
staðsetning þess í botnlanganum virðist hafa
áhrif á horfur (11,16). Heildar fimm ára lifun
er á bilinu 18.7-46% (11,14,16). í rannsókn
Lenriot og Huguier var fimm ára lifun eftir