Læknablaðið - 15.02.1992, Síða 38

70
LÆKNABLAÐIÐ
Fækkun þessara umhverfistengdu æxla
meðal Islendinga varð mest á árunum
1955-1964 en þá ætti einmitt samkvæmt
kenningum um krabbameinsmyndun
að fara að gæta hins breytta mataræðis
Islendinga, notkun frystingar í stað söltunar
og reykingar, og jafnframt aukinnar neyslu
krabbameinsvemdandi fæðu eins og ávaxta og
grænmetis.
4.5. Rannsókn og meðferð á sjúklingum:
Halldór Hansen ritaði grein árið 1921 um
einkenni við byrjandi magakrabbamein
og birtist hún í tveimur hlutum (48).
Greinin var almenns eðlis, annars vegar
um sjúkdómseinkenni og hins vegar um
þýðingarmestu rannsóknir á sjúklingum.
Gunnlaugur Claessen ritaði grein árið 1923
um þrjá sjúklinga með sármyndun í maga
sem greind voru á röntgenstofu í Reykjavík
og reyndust vera krabbamein (49). Fram
að þeim tíma hafði mjög lítið verið ritað
um sármyndun í magakrabbameinum og
flest sár sem sáust á röntgenmyndum því
verið talin góðkynja. Bent var á erfiðleika í
mismunagreiningu og hina miklu þýðingu þess
að greina krabbamein frá góðkynja sárum þar
sem ekki væri nauðsynlegt að skera alla með
góðkynja sár. Til greiningar krabbameins var
hægt að styðjast við ójafnar brúnir sára og
ójafnan og stífan magavegg á svæðinu.
Guðmundur Thoroddsen ritaði grein árið 1928
um krabbameinslækningar (50). I sjúklingatali
hans voru 75 sjúklingar með krabbamein
og þar af 16 með magakrabbamein. Af
þessum 16 sjúklingum höfðu aðeins tveir
verið skurðtækir þegar æxlið fannst og var
annar þeirra á lífi. í lok greinarinnar sagði
Guðmundur: »Það er síðast en ekki síst það
atriðið, sem ég held að mikilsverðast sé í
baráttunni gegn krabbameininu og það er
að kenna fólki að leita lœknis nógu snemma.
Það eru mjög skiftar skoðanir um það, hvað
segja beri fólki um krabbamein og hvaða
gagn prédikanir og pésar, auglýsingar og
upphrópanir geri. Surnir lœknar eru jafnvel
hrœddir um að cancrophobia muni grípa
fólkið, til hins mesta ógagns. Sjálfsagt
þarf slík upplýsingastaifsemi að gerast
varlega, en ég er lítið hrœddur um að hún
muni gera skaða, ef mönnum er sagt um
ieið, að krabbamein geti lœknast, bara að
sjúklingurinn komi nógu snemma til lceknis.
Þá er enn ein aðferð, sem nýfarið er að rœða
og reyna, en það er að fá fólk, sem komið er
á krabbameinsaídur, tii þess að láta skoða sig
áriega eða oftar og skoða sig nákvœmlega«.
Guðmundur Thoroddsen ritaði aðra grein sína
um krabbameinslækningar árið 1934 (51). Þá
hafði Landspítalinn starfað í þrjú og hálft
ár. Á handlækningadeild höfðu komið 96
sjúklingar með krabbamein. Magakrabbamein
var langtíðast, eða 25 sjúklingar, og þar af
voru aðeins fimm, eða 20%, skurðtækir.
Jón Hj. Sigurðsson ritaði grein árið 1934
um einn sjúkling, 48 ára karlmann með
krabbamein í maga og meinvörp í lungum
(52). Var sjúkdómsgreining staðfest með
krufningu.
Halldór Hansen ritaði grein árið 1934 um
greiningu krabbameins í meltingarfærum
og þar á meðal í maga (53). Skýrt var
frá algengustu sjúkdómseinkennum,
rannsóknaraðferðum og meðferð.
Bjarni Jónsson ritaði grein árið 1937 um fólk
sem vistað hafði verið á Landakotsspítala
vegna illkynja æxla á árunum 1908-35 (54).
Alls voru sjúklingar 807 og þar af 344 (226
karlar og 118 konur) með magakrabbamein
sem var um 43% allra æxlanna.
Guðmundur Thoroddsen flutti
háskólafyrirlestur um krabbamein 8. desember
1940 í röð fræðandi fyrirlestra fyrir almenning
í tilefni þess að Háskóli íslands hafði flutt
inn í ný húsakynni. Fyrirlestramir voru síðan
gefnir út í sex bókum undir heitinu Samtíð
og saga (55). I fyrirlestri sínum fjallaði
Guðmundur mest um magakrabbamein og
sagði frá 69 sjúklingum sem höfðu vistast á
handlækningadeild Landspítalans á fyrstu 10
árum spítalans. Rakin voru sjúkdómseinkenni
og meðferð og rætt um leiðir til þess að bæta
árangur lækninga. Af þessum 69 sjúklingum
höfðu þá 11, eða 15.9%, fengið fullan bata
og 19, eða 27.5%, fengið nokkum bata með
skurðaðgerðum.
Snorri Hallgrímsson ritaði grein árið 1953
um sjúklinga með krabbamein í maga og
vélindi sem lágu á handlækningadeild
Landspítalans árið 1952 (56). Höfðu 39
þeirra magakrabbamein. Gerð var grein fyrir
skurðaðgerðum og lögð áhersla á nauðsyn