Læknablaðið - 15.06.1996, Blaðsíða 31

LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
457
Tæp 40% sjúklinga höfðu einkenni fyrir
greiningu lengur en í þrjá mánuði. Svipaðar
tölur hafa verið birtar erlendis en einnig eru
dæmi um mun lengri töf (6-9). Ekki reyndist
munur á tímalengd einkenna fyrir greiningu
hjá sjúklingum með hægri og vinstri ristil-
krabbamein. í fyrrnefnda hópnum höfðu 37%
sjúklinga einkenni lengur en þrjá mánuði fyrir
greiningu, en í síðari hópnum 40%. Nokkru
fleiri greindust innan viku frá upphafi ein-
kenna meðal sjúklinga með vinstri krabbamein
(17,5% á móti 7%), en ekki var þó um mark-
tækan mun að ræða. í erlendum rannsóknum
hefur verið haldið fram að um aukna töf sé að
ræða meðal sjúklinga með hægri ristilkrabba-
ntein (9). Okkar rannsókn bendir ekki til að
svo sé og er það athyglisvert þar sem búast
hefði mátt við að einkenni hægri æxla væru
langvinnari.
Það kom á óvart hversu miklar upplýsingar
lágu fyrir í sjúkraskrám um tímalengd ein-
kenna. Þó er vert að benda á að áreiðanleiki
upplýsinga um tímalengd einkenna er minni í
afturskyggnri rannsókn en ef um framskyggna
væri að ræða. Þá er ekki mögulegt að meta af
hverju töfin stafar, það er hvort um sjúklinga-
töf (patient’s delay) eða læknistöf (doctor’s
delay) er að ræða. Til að komast að þessu hefur
verið sett að stað framskyggn rannsókn á töf á
greiningu hægri ristilkrabbameina á Landspít-
alanum.
Meðalgildi blóðrauða var marktækt lægra
hjá sjúklingum með hægri ristilkrabbamein en
vinstri, líkt og í erlendum rannsóknum, og
kemur það ágætlega heim og saman við ein-
kenni þeirra. Upplýsingar um blóðrauða lágu
fyrir hjá álíka stóru hlutfalli sjúklinga með
hægri og vinstri ristilkrabbamein (89% sjúk-
linga með vinstri en 92% sjúklinga með hægri)
en hins vegar höfðu mun fleiri sjúklingar hægri
ristilkrabbamein en vinstri í þessari rannsókn.
Hlutfall sjúklinga á Dukes stigum B (34%),
C (29%) og „D“ (27%) var sambærilegt við
aðrar rannsóknir. Þó voru hérlendis nokkru
fleiri á stigum C og „D“, en erlendis er þetta
hlutfall á bilinu 40-52% (3,23). Sjúklingar á
stigi A (10%) voru fáir í þessari rannsókn, bæði
meðal hægri og vinstri ristilkrabbameina.
Hugsanleg skýring gæti legið í töf á greiningu
æxlanna. Svipaðar niðurstöður hafa verið birt-
ar erlendis og einnig hér á landi (9,14). í áður-
nefndri rannsókn frá Borgarspítalanum voru
til dæmis 8% sjúklinga á stigi A (14). Ekki var
marktækur munur á stigun sjúklinga með hægri
og vinstri ristilkrabbamein.
Lfkt og fyrir stigun reyndust lífshorfur sjúk-
linga á stigi B, C og „D“ svipaðar og í sambæri-
legum erlendum rannsóknum (17,22-23).
Fimm ára lífshorfur sjúklinga á stigi A voru
hins vegar verri en búast mátti við eða aðeins
um 68%. Astæður fyrir því eru fáir sjúklingar á
stigi A, eða 17 talsins en fimm þeirra létust
(allir með hægri ristilkrabbamein) á tímabilinu
frá aðgerð til gerðar líftöflu og reyndust þrír
þeirra hafa lifrarmeinvörp. Þeir höfðu augljós-
lega verið stigaðir of lágt. í þessu sambandi er
hægt að nota ómun um kviðsjá eða í aðgerð til
að gera stigun sjúklinga nákvæmari. Sýnt hefur
verið fram á yfirburði þeirrar aðferðar fram
yfir ómun um kviðvegg og tölvusneiðmynda-
töku til að greina meinvörp í eitlum og lifur
(24,25). Þessi aðferð bætir stigun sjúklinga en
gæti auk þess hugsanlega leiðbeint um aðgerð-
arval. Flestir sjúklingar gangast undir ristil-
nám, hvort sem það er líknandi eða læknandi
aðgerð, og þessi gerð ómunar myndi engu
breyta þar um. Hins vegar gæti hún haft ábend-
ingargildi um brottnámsaðgerðir á hluta lifrar.
Sýnt hefur verið fram á bættar lífshorfur sjúk-
linga með ristilkrabbamein og meinvörp í lifur
eftir slíkar aðgerðir, svo fremi sem meinvörpin
eru lítil og fá (26). Enginn af sjúklingunum í
okkar rannsókn fór í slíka aðgerð eftir grein-
ingu.
Skurðdauði reyndist 7,2%. Helmingur
þeirra, er létust innan 30 daga frá aðgerð, var
með fjarmeinvörp, en 75% með útbreiddan
sjúkdóm (það er stig C eða ,,D“). Sé eingöngu
litið á sjúklinga, sem fóru í læknandi aðgerðir,
var skurðdauði 5%. Erlendar tölur yfir skurð-
dauða eru á bilinu 4-5% og eiga oftast við um
læknandi aðgerðir. Séu líknandi aðgerðir tald-
ar með getur talan hækkað í allt að 10%
(4,6,22,28). Okkar tölur eru því viðunandi.
Við teljum ósennilegt að lækka megi þetta
hlutfall mikið, að minnsta kosti ekki nægjan-
lega til þess að það skili sér í bættum heildar-
lífshorfum sjúklinga.
Samkvæmt þessari rannsókn var ekki munur
á lífshorfum sjúklinga eftir því hversu lengi
þeir höfðu haft einkenni fyrir greiningu. Þetta
bendir til þess að eftir að einkenni eru komin
fram séu horfur sjúklinga að miklu leyti ráðn-
ar. Aðrir hafa komist að svipaðri niðurstöðu
(5-9) Tengsl tímalengdar einkenna fyrir grein-
ingu og lífshorfa hafa þó verið umdeild (10).